Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy

Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy (WOS) – jednostka szkoleniowa Wojska Polskiego, istniejąca w okresie od 1 maja do 13 września 1939 w Bydgoszczy^[1][2].

Ośrodek Spadochronowy

Historia
Państwo	Polska
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Bydgoszcz

Historia

Spadochroniarze WOS podczas defilady w 1939^[3]

Samoloty Fokker F.VII używane w Wojskowym Ośrodku Spadochronowym w Bydgoszczy

Początki spadochroniarstwa w Polsce sięgają 1936 i związane są z działaniami LOPP^[4]. W 1938 w kilkunastu miastach w Polsce, w tym w Bydgoszczy wzniesiono wieże spadochronowe do wstępnego szkolenia, a pierwsze desanty ćwiczono na manewrach wojskowych. Intensywne działania organizacyjne związane ze szkoleniem wojskowych skoczków rozpoczęto w styczniu 1939^[4].

W maju 1939 na lotnisku w Bydgoszczy utworzono pierwszy (i jedyny) w kraju Wojskowy Ośrodek Spadochronowy (WOS), w celu kształcenia kandydatów do jednostek powietrznodesantowych^[4]. Pod koniec 1938 przystąpiono do formowania Wydzielonego Dywizjonu Towarzyszącego z 4 Pułku Lotniczego w Toruniu w składzie: 2 eskadry towarzyszące (46 i 49 Eskadra), pododdział parkowy i portowy, podkwatermistrzostwo i służby^[4]. Dowódcą mianowano mjr. pil. Romana Rudkowskiego^[4]. Dywizjon przeznaczony był do wsparcia sił polskiego Korpusu Interwencyjnego, utworzonego dla przeciwdziałania ewentualnej próbie zajęcia Wolnego Miasta Gdańska przez wojska niemieckie^[4].

Komendantem WOS został mjr obs. Władysław Tuchółko^[4]. Transportem powietrznym (eskadra Fokkerów F-VII B/3m) dowodził kpt. pil. Feliks Kulesza. Na instruktorów szkolenia wojskowo-specjalistycznego powołano por. piechoty Jerzego Góreckiego, ppor. saperów Jerzego Sigenfelda i ppor. łączności Wacława Malinowskiego, a szkolenie spadochronowe powierzono instruktorom cywilnym: Feliksowi Zacharskiemu i Antoniemu Grabowskiemu^[4].

Zadaniem WOS było przygotowanie oficerów i podoficerów piechoty, saperów i łączności, do wykonywania zadań dywersyjnych na tyłach wroga. Dla potrzeb wojsk desantowych skonstruowano nową, lekką radiostację o zasięgu do 30 km i inny sprzęt wojskowy (miniaturowe miny, pistolety maszynowe „Mors”, zasobniki z amortyzatorami do transportu ckm, amunicji, spadochrony ciężarowe o nośności 120 kg itp.) Skoczkowie wykorzystywali spadochrony typu „Polski Irwin”, produkowane w Legionowie^[4].

Szkolenie pierwszych kandydatów na żołnierzy wojsk powietrznodesantowych rozpoczęto 1 maja 1939. Byli to specjalnie dobrani oficerowie i podoficerowie, absolwenci Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, znający języki obce^[4]. Na początku czerwca 1939 ukończono szkolenie teoretyczne pierwszych 80 osób, a szkolenie praktyczne 5 sierpnia 1939^[4]. Etapami szkolenia praktycznego były: ćwiczenia na trapezie, skoki z wieży oraz skoki ze spadochronem z samolotu (w dzień i w nocy)^[4]. Uczestnicy kursu przechodzili także ćwiczenia dywersyjne np.: sposoby niszczenia mostów, wiaduktów, torów kolejowych, walka wręcz i strzelanie z różnych typów broni^[4].

2 sierpnia 1939 WOS w Bydgoszczy przeprowadził pokaz działania bojowego desantu dywersyjnego, zorganizowany w rejonie Zielonki k. Warszawy. Pod osłoną nocy oddział 20 ludzi (8 żołnierzy piechoty, 9 saperów i 3 łączności) zrzucony z 3 samolotów zniszczył napowietrzną linię telegraficzną oraz linię kolejową Mińsk Mazowiecki-Tłuszcz na odcinku między stacjami: Cyganów i Pustelnik^[4] (później saperzy naprawili zniszczenia).

Po zakończeniu kursu jego uczestnicy powrócili do macierzystych jednostek, co spowodowało, że niemożliwe było wykorzystanie ich jako zgranego i skutecznego zespołu. Od 7 sierpnia do 16 września 1939 zaplanowano kolejny turnus szkoleniowy dla 40 nowych żołnierzy.

W ostatnich dniach sierpnia 1939 szkolenie WOS zostało przerwane, a samoloty Fokker przebazowano na lotnisko w Małaszewiczach, skąd miały być organizowane dywersyjne desanty spadochronowe na terenie Prus Wschodnich^[4]. 1 września 1939 żołnierze WOS w Małaszewiczach uczestniczyli w akcji ratowania zbombardowanego przez Niemców sprzętu oraz udzielali pomocy rannym^[4]. Druga grupa żołnierzy WOS, która pozostała w Bydgoszczy, 2 września 1939 wyruszyła koleją na wschód. W okolicy Inowrocławia pociąg zaatakowały samoloty Luftwaffe, a część oddziału w połowie września dotarła do przedmościa rumuńskiego^[4]. Żołnierze bydgoskiego WOS przedostali się na zachód Europy i uczestniczyli w formowaniu 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej oraz byli instruktorami w angielskiej „Central Landing School” w Ringway koło Manchesteru (pierwszym jej komendantem był por. Jerzy Górecki z WOS)^[4]. W ośrodku szkolenia spadochronowego Largo House Polacy własnym kosztem wybudowali ośrodek wstępnego treningu oraz pierwszą na terenie Anglii wieżę spadochronową. W czasie II wojny światowej polscy instruktorzy wyszkolili łącznie 4825 skoczków, m.in. Francuzów, Belgów, Norwegów, Czechów i polskich Cichociemnych^[4]. Inna część trafiła wraz z transportem do Brześcia w celu dalszego szkolenia. 18 września 1939 w Równem na Wołyniu dostali się do niewoli sowieckiej. Od 1939 do 05 września 1941 przebywali w łagrach, m.in. Kotlas, Uchta, Pieczora, gdzie budowali linie kolejowe. Niektórym udało się wstąpić do Armii Polskiej w ZSRR w Tockoje k/Buzułuku, skąd zostali skierowani do lotnictwa.

Obsada personalna ośrodka

Pokojowa obsada personalna ośrodka w marcu 1939^[5][a]:

• komendant – mjr Władysław Tuchulka
• dowódca eskadry samolotów – kpt. Feliks Leon Kulesza
• oficer administracyjno-biurowy – por. Zenon Kazimierz Kędzierski

Uwagi

1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[6].