Wyrak wulkaniczny

Wyrak wulkaniczny^[3] (Tarsius tumpara) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny wyrakowatych (Tarsiidae).

Wyrak wulkaniczny

Tarsius tumpara
Shekelle, Groves, Merker, Supriatna, 2008[1]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Rodzina	wyrakowate
Rodzaj	wyrak
Gatunek	wyrak wulkaniczny
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
krytycznie zagrożony

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w międzynarodowy zespół zoologów – Amerykanie Myron Shekelle i Colin Groves, Niemiec Stefan Merker oraz Indonezyjczyk Jatna Supriatna – nadając mu nazwę Tarsius tumpara^[1]. Miejsce typowe to południowy kraniec wyspy Siau, około 100 m od północnego brzegu małego jeziora (02°39′N 125°23′E), Indonezja^[1][4][5]. Holotyp to skóra, czaszka i szkielet pozaczaszkowy dorosłego samca (sygnatura MZB 27053) ze zbiorów Museum Zoologicum Bogorinse; okaz odłowiony żywcem 1 kwietnia 2002 roku, zmarł 3 kwietnia 2005 roku podczas transporty do muzeum^[1].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[4].

Etymologia

• Tarsius: gr. ταρσος tarsos ‘stęp’^[6].
• tumpara: rodzima nazwa dla wyraka używana przez mieszkańców wyspy Siau^[7].

Zasięg występowania

Wyrak wulkaniczny występuje na wyspie Siau w grupie Wysp Sangihe, na północ od Celebes; być może występuje też na bardzo małych wyspach znajdujących się w pobliżu Siau, oddzielonych jedynie płytką wodą i w ten sposób połączonych w przeszłości w czasach niskiego poziomu morza^[4].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) około 15 cm, długość ogona około 26 cm; masa ciała około 104 g^[8][9]. Sierść wyraka wulkanicznego jest brązowa, nakrapiana, z ciemnoszarym podszerstkiem. Szare futro w górnej części twarzy, głównie nad i z boku oczu, jest otoczone grubą brązową linią. Włosy przy wargach są białe. Kępka ogona jest krótka i stosunkowo słabo rozwinięta, a sierść na stępie jest rzadka i niepozorna, jak u wyraka archipelagowego^[7].

Ekologia

Środowiskiem występowania są lesiste stoki wulkanu Karangetang, znajdującego się na północy wyspy. Wyraki są odławiane w celach konsumpcyjnych. Zwierzę odżywia się stawonogami i niewielkimi kręgowcami^[10].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (ang. critically endangered ‘krytycznie zagrożony’)^[2].