Zakonski status istopolnih parova

Istopolni parovi imaju različit zakonski status u različitim državama. Trenutno (maj 2013.) 14 država u svetu priznaje istopolni brak, i to: Holandija, Belgija, Španija, Južna Afrika, Kanada, Norveška, Švedska, Portugal, Island, Argentina, Danska, Novi Zeland, Urugvaj i Brazil. Pored njih, 14 američkih saveznih država takođe priznaje istopolne brakove, kao i nekoliko država u Meksiku te Teritorija glavnog grada u Australiji.^[1] Brojne druge države i regioni priznaju druge oblike zakonski priznatih istopolnih parova, kao što su registrovano partnerstvo, građanska zajednica, građansko partnerstvo i slično. Pitanje priznavanja istopolnih parova i posebno istopolnih brakova je još uvek kontroverzno u mnogim društvima i nekoliko država je postavilo zakonsku ili ustavnu zabranu za donošenje zakona o istopolnim brakovima i/ili partnerstvima.

Zakonski status istopolnih zajednica
Brak Argentina Belgija Brazil Danska1 Finska Francuska Holandija2 Irska Island Južna Afrika Kanada Kolumbija Luksemburg Norveška Novi Zeland3 Portugal SAD4 Španija Švedska Ujedinjeno Kraljevstvo5 Urugvaj Legalan u delovima država Meksiko (7 saveznih država)
Građanske zajednice i registrovana partnerstva Andora Austrija Cipar Češka Čile Ekvador Estonija Grčka Hrvatska Italija* Lihtenštajn Mađarska Malta Nemačka Slovenija Švajcarska Ujedinjeno Kraljevstvo6 Priznati u delovima država Australija Meksiko Japan Tajvan
Neregistrovana kohabitacija Australija Izrael Kostarika San Marino
Napomene 1 Bez Farskih otoka. 2 Bez Arube, Curaçaoa i Sint Maartena. 3 Samo Novi Zeland bez ostalih teritorija. 4 SAD i teritoriji Guam, Sjeverni Marijanski Otoci, Portoriko, Američki Djevičanski otoci i neka plemena. 5 Engleska, Vels, Škotska i Pitkern bez Sjeverne Irske. 6 Sjeverna Irska, Otok Man, Jersey i Gibraltar. * Nije jos stupilo na snagu.
Vidi dalje Zakonski status u svetu Kronologija Istopolni brak Registrovano partnerstvo
Portal LGBT

Zakonske promene

Omogućavanje zajednica

Prvi zakon o registrovanim istopolnim partnerstvima je usvojen u Danskoj u junu 1989. Pre toga, nekoliko država je donelo zakone o neregistrovaniom kohabitacijama istopolnih parova. Nakon Danske, nekoliko drugih, uglavnom evropskih država, donelo je zakone kojima su priznate različite forme istopolnih partnerstava.

Prva država koja je priznala istopolne brakove je bila Holandija. Zakon je donet u decembru 2000, a stupio je na snagu 2001. Nakon Holandije, istopolne brakove je priznalo još 11 država.

Država	Datum	Vrsta zajednice	Gornji dom		Donji dom		Šef države	Ishod
			Za	Protiv	Za	Protiv
Holandija	jun 1979.	neregistrovana kohabitacija[2][3]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Holandija	decembar 1980.	neregistrovana kohabitacija (proširenje)[3]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Holandija	novembar 1984.	neregistrovana kohabitacija (proširenje)[3]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Danska	jun 1986.	neregistrovana kohabitacija[3][4]			Usvojen		Potpisan	Da
Švedska	1987.	neregistrovana kohabitacija[5]			Usvojen		5	Da
Danska	1989-06 jun 1989.	registrovano partnerstvo[6][7]			71	47	Potpisan	Da
Norveška	1991-07 jul 1991.	neregistrovana kohabitacija[8]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Norveška	1993-04 april 1993.	registrovano partnerstvo[9]	18	16	58	40	Potpisan	Da1
Švedska	1994-06 jun 1994.	registrovano partnerstvo[10]			171	141	5	Da1
Kanada	1995.	istopolni brak[11]	-	-	52	124	-	Ne
Mađarska	1996-05 maj 1996.	neregistrovana kohabitacija[12]			207	73	Potpisan	Da
Island	jun 1996.	registrovano partnerstvo[13]			Usvojen		Potpisan	Da1
Holandija	1997-07 jul 1997.	registrovano partnerstvo[2]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Slovačka	1997	registrovano partnerstvo[14]			Nije usvojen		–	Ne
Češka	1998-06 jun 1998.	registrovano partnerstvo[15]	–	–	Nije usvojen		–	Ne
Francuska	1998-10 oktobar 1998.	Pacte civil de solidarité[16]	-	-	Nije usvojen		–	Ne
Belgija	1999-01 januar 1999.	registrovano partnerstvo[17]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Francuska	1999-11 novembar 1999.	Pacte civil de solidarité	Usvojen		315	249	Potpisan	Da
Češka	1999-12 decembar 1999.	registrovano partnerstvo[18]	–	–	69	91	–	Ne
Nemačka	2000-11 novembar 2000.	životno partnerstvo	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Holandija	2000-12 decembar 2000.	istopolni brak	49	26	109	33	Potpisan	Da
Kanada	2000.	neregistrovana kohabitacija[19]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Novi Zeland	2000.	neregistrovana kohabitacija			70	44	Potpisan	Da
Slovačka	2000.	registrovano partnerstvo[14]			Nije usvojen		–	Ne
Portugal	2001-03 mart 2001.	neregistrovana kohabitacija			Usvojen		Potpisan	Da
Finska	2001-09 septembar 2001.	registrovano partnerstvo[20]			99	84	Potpisan	Da
Češka	2001-10 oktobar 2001.	registrovano partnerstvo[21]	–	–	Nije usvojen		–	Ne
Češka	2001.	neregistrovana kohabitacija[22]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Belgija	2003-02 februar 2003.	istopolni brak	46	15	91	22	Potpisan	Da
Hrvatska	2003-07 jul 2003.	neregistrovana kohabitacija	Usvojen				Potpisan	Da
Lihtenštajn	2003.	registrovano partnerstvo	10	15			–	Ne
Luksemburg	jul 2004.	građansko partnerstvo[23]			Usvojen		Potpisan	Da
Ujedinjeno Kraljevstvo	2004-11 novembar 2004.	građansko partnerstvo [24]	251	136	426	29	Potpisan	Da
Nemačka	2004-12 decembar 2004.	životno partnerstvo (proširenje)[25]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Novi Zeland	2004-12 decembar 2004.	građanska zajednica[26]			65	55	Potpisan	Da
Norveška	2004.	istopolni brak[27]	–	–	Nije usvojen		–	Ne
Panama	2004	građanska zajednica[28]			Nije usvojen		–	Ne
Češka	2005-02 februar 2005.	registrovano partnerstvo	–	–	Nije usvojen		–	Ne
Andora	2005-03 mart 2005.	stabilna zajednica			Usvojen		Potpisan	Da
Slovenija	2005-03 mart 2005.	registrovano partnerstvo	–	–	Nije usvojen		–	Ne
Švajcarska	2005-06 jun 2005.	registrovano partnerstvo[29]	referendum (58%)					Da
Španija	2005-07 jul 2005.	istopolni brak	stavljen veto 2		183	136	Potpisan	Da
Kanada	2005-07 jul 2005.	istopolni brak[30]	47	21	158	133	Potpisan	Da
Slovenija	2005-07 jul 2005.	registrovano partnerstvo	Usvojen		44	3	Potpisan	Da
Poljska	2005	registrovano partnerstvo	38	23	–	–	–	Ne
Češka	2006-03 mart 2006.	registrovano partnerstvo[31]	65	14	86	54	stavljen veto 3	Da
Francuska	2006-06 jun 2006.	Pacte civil de solidarité (proširenje)[32]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Južnoafrička Republika	2006-11 novembar 2006.	istopolni brak[33]	36	11	230	41	Potpisan	Da
Portugal	2006-12 decembar 2006.	neregistrovana kohabitacija (proširenje)			Usvojen		stavljen veto	Ne
Kolumbija	2007-06 jun 2007.	građanska zajednica[34]	29	34	62	43	–	Ne
Luksemburg	2007-07 jul 2007.	istopolni brak[35]			22	38	–	Ne
Mađarska	2007-12 decembar 2007.	registrovano partnerstvo[36]			185	154	Potpisan	Ne 4
Urugvaj	2007-12 decembar 2007.	kohabitaciona zajednica[37]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Norveška	2008-06 jun 2008.	istopolni brak[38]	23	17	84	41	Potpisan	Da
Ekvador	2008-09 septembar 2008.	građanska zajednica	referendum o ustavu (63.93%)					Da
Portugal	2008-10 oktobar 2008.	istopolni brak[39]			Nije usvojen		–	Ne
Australija	2008-11 novembar 2008.	neregistrovana kohabitacija[40]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Švedska	2009-04 april 2009.	istopolni brak[41]			261	22	5	Da
Mađarska	2009-04 april 2009.	registrovano partnerstvo			199	159	Potpisan	Da
Francuska	2009-05 maj 2009.	inostrane zajednice kao PACS[42]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Portugal	2009-08 avgust 2009.	neregistrovana kohabitacija (proširenje)[43]			Usvojen		stavljen veto	Ne
Austrija	2009-12 decembar 2009.	registrovano partnerstvo[44]	44	8	110	64	Potpisan	Da
Portugal	2010-01 januar 2010.	građanska zajednica[45]			Nije usvojen		–	Ne
Mađarska	2010-02 februar 2010.	neregistrovana kohabitacija (proširenje)[46][47]			Usvojen		stavljen veto 3	Da
Australija	2010-02 februar 2010.	istopolni brak[48]	5	45	–	–	–	Ne
Portugal	2010-05 maj 2010.	istopolni brak[49]			Usvojen		Potpisan	Da
Danska	2010-06 jun 2010.	istopolni brak[50]			52	57	–	Ne
Island	2010-06 jun 2010.	istopolni brak[51]			49	0	Potpisan	Da
Irska	2010-07 jul 2010.	građansko partnerstvo[52][53]	48	4	Usvojen		Potpisan	Da
Argentina	2010-07 jul 2010.	istopolni brak[54][55]	33	27	125	109	Potpisan	Da
Luksemburg	2010-08 avgust 2010.	građansko partnerstvo (proširenje)[56]			Usvojen		Potpisan	Da
Portugal	2010-08 avgust 2010.	neregistrovana kohabitacija (proširenje)[57][58]			Usvojen		Potpisan	Da
Nemačka	2010-09 septembar 2010.	istopolni brak[59]	Nije usvojen		-		–	Ne
Nemačka	2010-10 oktobar 2010.	životno partnerstvo (proširenje)[60]	-		Nije usvojen		–	Ne
Nemačka	2011-04 april 2011.	životno partnerstvo (proširenje)[61]	Nije usvojen		-		–	Ne
Francuska	jun 2011.	istopolni brak[62]	-	-	222	293	-	Ne
Lihtenštajn	2011-06 jun 2011.	registrovano partnerstvo[63][64]	referendum (68%)					Da
Nemačka	jun 2011.	životno partnerstvo (proširenje)[65]	Nije usvojen		-		-	Ne
Slovenija	2012-3 mart 2012.	registrovano partnerstvo (proširenje)[66]	referendum (45.36%)					Ne
Izrael	maj 2012.	istopolni brak[67]	-	-	11	39	-	Ne
Danska	jun 2012.	istopolni brak[68]	-	-	85	24	-	Da
Nemačka	2012-06 jun 2012	Istopolni brak[69][70]	-		260	309	-	Ne
San Marino	2012-06 jun 2012	Neregistrovana kohabitacija[71]	-		33	20	Potpisan	Da
Australija	2012-9 septembar 2012	Istopolni brak[72]	-	-	42	98	-	Ne
Australija	2012-9 septembar 2012	Istopolni brak[73]	26	41	-	-	-	Ne
Nemačka	2012-10 oktobar 2012	Registrovano partnerstvo (proširenje)[74]	-	-	253	288	-	Ne
Slovačka	2012-11 novembar 2012	Registrovano partnerstvo[75]	-		14	94	-	Ne
Poljska	januar 2013.	registrovano partnerstvo[76]	-		Odbačen		-	Ne
Novi Zeland	april 2013.	istopolni brak[77]	-		77	44	Potpisan	Da
Kolumbija	april 2013.	istopolni brak[78]	17	51				Ne
Urugvaj	maj 2013.	istopolni brak[79]	23	8	71	21	U proceduri
Francuska	maj 2013.	istopolni brak[80][81]	171	165	331	225	U proceduri
Ujedinjeno Kraljevstvo	maj 2013.	istopolni brak[82]			U proceduri
Finska	2013.	istopolni brak[83]			U proceduri
Nemačka	2013.	istopolni brak[84]	Usvojen		U proceduri
Irska	2013.	istopolni brak[85]			Predložen
Izrael	2013.	istopolni brak[86]			Predložen
Luksemburg	2013.	istopolni brak[87]	-		U proceduri		...
Nepal	2013.	istopolni brak[88][89]	-		U proceduri		...
Tajvan	2013	Istopolni brak[90]	-		Predložen		...
Bolivija	2013.	građanska zajednica[91]	Predložen		...		...
Čile	2013.	građanska zajednica[92][93]	...	...	U proceduri		...
Kostarika	2013.	građanska zajednica[94]	...	...	U proceduri		...
Hrvatska	2013.	registrovano partnerstvo[95]	-		Predložen		...
Kuba	2013.	građanska zajednica[96][97]	...	...	Predložen		...
Kipar	2013.	registrovano partnerstvo[98][99]			Predložen
Estonija	2013.	građansko partnerstvo[100]	-		Predložen		...
Nemačka	2013.	životno partnerstvo (proširenje)[101]	Usvojen		U proceduri
Poljska	2013.	registrovano partnerstvo[102][103]	...		U proceduri		...
Tajland	2013.	registrovano partnerstvo[104]			Predložen

Napomene:

• (1) Zamenjeni zakonima o istopolnim brakovima.
• (2) Španski senat je stavio veto na zakon, ali je donji dom ukinuo veto.
• (3) veto ukinut
• (4) proglašen neustavnim
• (5) Prema ustavu Švedske, kralj je šef države, ali nema ovlašćenja da potpisuje i stavlja veto na zakone izglasane u parlamentu.

Ustavne zabrane istopolnih brakova i/ili zajednica

Kao odgovor na pojavu istopolnih brakova i drugih vrsta zajednica, neke države su donele ustavne odredbe kojima se onemogućava donošenje zakona o istopolnim brakovima ili drugim pravima istopolnih parova. U nekim državama ta zabrana se odnosi samo na brakove, dok u drugim zabrana ide čak dotle da se onemogućuju privatni ugovori, kao na primer testament, istopolnim parovima. Dok u većini ustava zabrana prepreka za sklapanje istopolnih brakova se sastoji u tome što se brak definiše kao zajednica između jednog muškarca i jedne žene, postoje i države koje su donele direktne odredbe o zabrani istopolnih brakova, kao što je slučaj u Hondurasu, Ugandi i Letoniji. Većina država (računajući i 30 država u SAD) je donelo ove zabrane na referendumu na kome su se građani izjašnjavali o većem broju odredbi odjednom (ili o celom ustavu, kao što je slučaj sa Srbijom), a ne samo o pitanju istopolnih brakova kao izolovanom pitanju.

Država	Datum	Zabrana	Gornji dom		Donji dom		Šef države	Ishod
			Za	Protiv	Za	Protiv
Kuba	februar 1976.	istopolni brak[105]	referendum o ustavu (97,7%)					Da
Burkina Faso	jun 1991.	istopolni brak[106]	referendum o ustavu (77,1%)					Da
Bugarska	jul 1991.	istopolni brak[107]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Vijetnam	april 1992.	istopolni brak[108]			Usvojen		Potpisan	Da
Paragvaj	jun 1992.	istopolni brak i ekvivalentna/slična zajednica[109]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Litvanija	oktobar 1992.	istopolni brak[110][111]	referendum o ustavu (75,42%)					Da
Kambodža	septembar 1993.	istopolni brak[112]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Belorusija	mart 1994.	istopolni brak[113]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Moldavija	jul 1994.	istopolni brak[114]			Usvojen		Potpisan	Da
Ukrajina	jun 1996.	istopolni brak[115]			Usvojen		Potpisan	Da
Poljska	april 1997.	istopolni brak[116]	referendum o ustavu (52,71%)					Da
Venecuela	decembar 1999.	istopolni brak i neregistrovana kohabitacija[117][118]	referendum o ustavu (71,78%)					Da
Ruanda	maj 2003.	istopolni brak[119]	referendum o ustavu (93,42%)					Da
SAD	jul 2004.	istopolni brak i ekvivalentna/slična zajednica[120]	48	50	227	186	–	Ne
Burundi	februar 2005.	istopolni brak[121]	referendum o ustavu (92,02%)					Ne
Honduras	mart 2005.	istopolni brak i neregistrovana kohabitacija[122][123]			128	0	Potpisan	Da
Uganda	septembar 2005.	istopolni brak[124]			111	17	Potpisan	Da
Letonija	decembar 2005.	istopolni brak[125]			65	5	Potpisan	Da
DR Kongo	decembar 2005.	istopolni brak[126][127]	referendum o ustavu (84,31%)					Da
SAD	jul 2006.	istopolni brak i ekvivalentna/slična zajednica[128]	49	48	236	187	–	Ne
Srbija	oktobar 2006.	istopolni brak[129]	referendum o ustavu (53,04%)					Da
Crna Gora	oktobar 2007.	istopolni brak[130][131]			Usvojen		Potpisan	Da
Ekvador	septembar 2008.	istopolni brak[132]	referendum o ustavu (63,93%)					Da
Bolivija	januar 2009.	istopolni brak i neregistrovana kohabitacija[133]	referendum o ustavu (61,43%)					Da
Kajmanska ostrva	jun 2009.	istopolni brak[134]			Usvojen		Potpisan	Da
El Salvador	oktobar 2009.	istopolni brak[135][136][137]			46	38	–	Ne1
Dominikanska Republika	januar 2010.	istopolni brak i neregistrovana kohabitacija[138]	Usvojen		Usvojen		Potpisan	Da
Kenija	avgust 2010.	istopolni brak[139]	referendum o ustavu (68,55%)					Da
Zambija	mart 2011.	istopolni brak[140][141]			Nije usvojen		-	Ne
Mađarska	april 2011.	istopolni brak[142][143][144]			262	44	Potpisan	Da
Južni Sudan	jul 2011.	istopolni brak[145][146][147]	Usvojen				Potpisan	Da
Zimbabve	mart 2013.	Brak[148]	Referendum o ustavu (94.5%)					Da
Čile	2013.	Brak[149][150]			U proceduri
Liberija	2013.	Brak[151]	Usvojen		ne još
Zambija	2013.	Brak[152]	-		u proceduri
Hrvatska	2013.	Brak[153]	-		predložena

Napomene:

• (1) Amandman je prihvaćen u aprilu 2009, ali je odbačen tokom drugog glasanja u oktobru iste godine.^[137]

Povezano

U ovom tekstu SAD se pominje samo u inicijativama na federalnom nivou. Za status istopolnog braka i istopolnih zajednica po saveznim državama, videti: Zakonski status istopolnih parova po državama SAD-a.

• Istopolni brak
• Građanska zajednica
• Registrovano partnerstvo
• Domaćinska zajednica
• Položaj LGBT osoba po državama