จักรพรรดินีญี่ปุ่น

จักรพรรดินีญี่ปุ่น คือพระอิสริยยศของอิสตรีผู้ครองราชย์เป็นจักรพรรดิญี่ปุ่น (ญี่ปุ่น: 女性天皇; โรมาจิ: josei tennō) และอาจหมายถึงจักรพรรดินีอัครมเหสีในจักรพรรดิญี่ปุ่น (ญี่ปุ่น: 皇后; โรมาจิ: kōgō) โดยจักรพรรดินีอัครมเหสีในรัชกาลปัจจุบันคือจักรพรรดินีมาซาโกะในจักรพรรดินารูฮิโตะ

สมเด็จพระจักรพรรดินีแห่งญี่ปุ่น
ธงประจำพระอิสริยยศ
ผู้ดำรงตำแหน่งคนปัจจุบัน จักรพรรดินีมาซาโกะ ตั้งแต่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2562
สมาชิกของ	ราชวงศ์ญี่ปุ่น
จวน	พระราชวังหลวงโตเกียว
ผู้แต่งตั้ง	จักรพรรดิญี่ปุ่น
เว็บไซต์	สำนักพระราชวังญี่ปุ่น

จักรพรรดินีผู้ครองราชย์

ตามประวัติศาสตร์ ญี่ปุ่นเคยมีจักรพรรดินีขึ้นเสวยราชสมบัติแปดพระองค์ (หากนับจักรพรรดินีจิงงุ จะมีทั้งหมดเก้าพระองค์ ในจำนวนนี้มีสองพระองค์ครองราชย์สองครั้ง) ซึ่งทั้งหมดจะถูกคัดเลือกมาจากผู้ที่สืบสันดานจากพระราชวงศ์เมื่อนับจากฝ่ายบิดา ทั้งนี้นักวิชาการบางส่วนมองว่าการครองราชย์ของจักรพรรดินีของญี่ปุ่นนั้นเป็นการครองราชย์อย่างชั่วคราวเท่านั้น และสงวนพระราชบัลลังก์เอาไว้เฉพาะแก่เจ้านายบุรุษเพศเท่านั้น^[1][2][3] ครั้นหลายศตวรรษต่อมาได้มีกฎมณเฑียรบาล พ.ศ. 2432 ซึ่งออกมาพร้อมกับรัฐธรรมนูญเมจิระบุว่ามิให้เจ้านายเพศหญิงขึ้นครองราชสมบัติ แม้จะเคยมีความพยายามที่แก้ไขกฎมณเฑียรบาลเพื่อปูทางให้เจ้านายที่เป็นหญิงขึ้นเสวยราชย์ แต่ไม่เคยประสบความสำเร็จ^[3]

1. จักรพรรดินีจิงงุ (ครองราชย์ พ.ศ. 744–812) ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ (ยังเป็นที่ถกเถียง)
2. จักรพรรดินีซุอิโกะ (ครองราชย์ พ.ศ. 1136–1171) จักรพรรดินีผู้เสวยราชย์พระองค์แรก
3. จักรพรรดินีโคเงียวกุ (ครองราชย์ครั้งแรก พ.ศ. 1185–1188) หรือจักรพรรดินีไซเม (ครองราชย์ที่สอง พ.ศ. 1198–1204)
4. จักรพรรดินีจิโต (ครองราชย์ พ.ศ. 1233–1240)
5. จักรพรรดินีเก็มเม (ครองราชย์ พ.ศ. 1250–1258)
6. จักรพรรดินีเก็นโช (ครองราชย์ พ.ศ. 1258–1267)
7. จักรพรรดินีโคเก็ง (ครองราชย์ครั้งแรก พ.ศ. 1292–1301) หรือจักรพรรดินีโชตะกุ (ครองราชย์ที่สอง พ.ศ. 1307–1313)
8. จักรพรรดินีเมโช (ครองราชย์ พ.ศ. 2172–2186)
9. จักรพรรดินีโกะ-ซะกุระมะชิ (ครองราชย์ พ.ศ. 2305–2314) จักรพรรดินีผู้เสวยราชย์พระองค์ล่าสุด

จักรพรรดินีอัครมเหสี

แต่เดิมตำแหน่งพระชายาในองค์จักรพรรดิญี่ปุ่นจะถูกเรียกว่าเจ้าหญิง เช่น เจ้าหญิงอิวะพระชายาในจักรพรรดินิมเมียว จนกระทั่งในรัชกาลจักรพรรดิโชมุได้สถาปนาพระอัครมเหสีคือโคเมียวผู้มาจากตระกูลฟูจิวาระเป็น โคโง (ญี่ปุ่น: 皇后; โรมาจิ: kōgō) พระองค์แรก แต่เดิมจะแบ่งพระอิสริยยศไว้ได้แก่ ชูงู (ญี่ปุ่น: 中宮; โรมาจิ: chūgū) สำหรับพระชายา, โคโง (ญี่ปุ่น: 皇后; โรมาจิ: kōgō) หรือ โคไตโง (ญี่ปุ่น: 皇太后; โรมาจิ: Kōtaigō) สำหรับพระราชชนนีหรือจักรพรรดินีวิธวา และ ไทโคไตโง (ญี่ปุ่น: 太皇太后; โรมาจิ: Tai-Kōtaigō) สำหรับพระอัยยิกาเจ้า กระทั่งกลางยุคเฮอัง มีพระราชธรรมเนียมมีพระชายาเพียงพระองค์เดียว เรียกว่าชูงู ครั้นในรัชสมัยจักรพรรดิอิจิโจมีพระราชธรรมเนียมมีพระชายาสองพระองค์ องค์แรกเรียกโคโงอีกองค์เรียกชูงู มีกรณีหนึ่งในรัชกาลจักรพรรดิโฮริกาวะ ได้สถาปนาเจ้าหญิงยะซุโกะหรือเทชิพระวิมาดา (准母; พระมารดาเลี้ยง) ขึ้นเป็นโคโง

พระนามาภิไธย	พระชนม์ชีพ	ดำรงตำแหน่ง	รัชกาล	หมายเหตุ
โอโตโมะ โนะ โคเตโกะ (大伴小手子)		1130–1135	จักรพรรดิซุชุง
ยะมะโตะฮิเมะ โนะ โอกิมิ (倭姫王)		1204–1214	จักรพรรดิเท็นจิ
เจ้าหญิงโทชิ (十市皇女)	1191–1221	1214–1215	จักรพรรดิโคบุง
จักรพรรดินีโคเมียว (光明皇后)	1244–1303	1273–1292	จักรพรรดิโชมุ
เจ้าหญิงอิโนะเอะ (อิงะมิ) (井上内親王)	1260–1318	1313–1315	จักรพรรดิโคนิง	ถูกถอดจากพระราชอิสริยยศ
ฟุจิวะระ โนะ โอะโตะมุโระ (藤原乙牟漏)	1303–1333	1326–1333	จักรพรรดิคัมมุ
ุฟุจิวะระ โนะ ไทชิ (ทะระชิโกะ) (藤原帯子)	?–1337	—	จักรพรรดิเฮเซ (อาเตะ)	สถาปนาเป็นจักรพรรดินีหลังสวรรคต เมื่อ พ.ศ. 1349
ทะชิบะนะ โนะ คะชิโกะ (橘嘉智子)	1329–1393	1358–1366	จักรพรรดิซะงะ
เจ้าหญิงโคชิ (高志内親王)	1332–1352	—	จักรพรรดิจุนนะ	สถาปนาเป็นจักรพรรดินีหลังสวรรคต เมื่อ พ.ศ. 1366
เจ้าหญิงเซชิ (มะซะโกะ) (正子内親王)	1353–1422	1370–1376
ฟุจิวะระ โนะ องชิ (ยะซุโกะ) (藤原穏子)	1428–1497	1466–1473	จักรพรรดิไดโงะ
ฟุจิวะระ โนะ อังชิ (ยะซุโกะ) (藤原安子)	1470–1507	1501–1507	จักรพรรดิมุระกะมิ
เจ้าหญิงโชชิ (มะซะโกะ) (昌子内親王)	1493–1543	1510–1516	จักรพรรดิเรเซ
ฟุจิวะระ โนะ โคชิ (เทะรุโกะ) (藤原媓子)	1490–1522	1516–1522	จักรพรรดิเอ็งยู
ฟุจิวะระ โนะ จุนชิ (โนะบุโกะ) (藤原遵子)	1500–1560	1525–1543 (ชูงู)
ฟุจิวะระ โนะ เทชิ (ซะดะโกะ) (藤原定子)	1520–1544	1533–1543 (ชูงู) 1543–1544 (โคโง)	จักรพรรดิอิจิโจ
ฟุจิวะระ โนะ โชชิ (อะกิโกะ) (藤原彰子)	1431–1517	1543–1555 (ชูงู)
ฟุจิวะระ โนะ เค็นชิ (คิโยะโกะ) (藤原妍子)	1537–1570	1555–1561 (ชูงู)	จักรพรรดิซันโจ
ฟุจิวะระ โนะ เซชิ (ซุเกะโกะ) (藤原娍子)	1515–1568	1555–1568 (โคโง)
ฟุจิวะระ โนะ อิชิ (ทะเกะโกะ) (藤原威子)	1543–1579	1561–1579 (ชูงู)	จักรพรรดิโกะ-อิจิโจ
เจ้าหญิงเทชิ (禎子内親王)	1556–1637	1580 (ชูงู) 1580–1594 (โคโง)	จักรพรรดิโกะ-ซุซะกุ
ฟุจิวะระ โนะ เก็นชิ (โมะโตะโกะ) (藤原げん子)	1559–1582	1580–1582 (ชูงู)
เจ้าหญิงโชชิ (อะกิโกะ) (章子内親王)	1570–1648	1589–1611 (ชูงู)	จักรพรรดิโกะ-เรเซ
ฟุจิวะระ โนะ ฮิโระโกะ ((藤原寛子)	1579–1670	1594–1611 (โคโง) 1611–1611 (ชูงู)
ฟุจิวะระ โนะ คังชิ (藤原歓子)	1564–1645	1611–1617 (โคโง)
เจ้าหญิงคะโอะรุโกะ (เคชิ) (馨子内親王)	1572–1636	1612–1617 (ชูงู) 1617–1636 (โคโง)	จักรพรรดิโกะ-ซังโจ
ฟุจิวะระ โนะ เค็นชิ (คะไตโกะ) (藤原賢子)	1600–1627	1617–1627 (ชูงู)	จักรพรรดิชิระกะวะ
เจ้าหญิงยะซุโกะ (เทชิ) (媞子内親王)	1619–1639	1614–1636 (ชูงู)	จักรพรรดิโฮะริกะวะ	พระวิมาดา
เจ้าหญิงโทะกุชิ (篤子内親王)	1603–1657	1636–1657 (ชูงู)
เจ้าหญิงเรชิ (令子内親王)	1621–1687	1651–1677 (โคโง)	จักรพรรดิโทะบะ	พระวิมาดา
ฟุจิวะระ โนะ ทะมะโกะ (โชชิ) (藤原璋子)	1644–1688	1661–1667 (ชูงู)
ฟุจิวะระ โนะ คิโยะโกะ (藤原聖子)	1665–1725	1673–1684 (ชูงู)	จักรพรรดิซุโตะกุ
ฟุจิวะระ โนะ ยะซุโกะ (ไทชิ) (藤原泰子)	1638– 1699	1677–1682 (โคโง)	จักรพรรดิโทะบะ
ฟุจิวะระ โนะ นะริโกะ (藤原得子)	1660–1703	1685–1692 (โคโง)
ฟุจิวะระ โนะ ทะชิ (มะซะรุโกะ) (藤原多子)	1683–1745	1693–1699 (โคโง)	จักรพรรดิโคะโนะเอะ
ฟุจิวะระ โนะ ชิเมะโกะ (เทชิ) (藤原呈子)	1674–1719	1693–1699 (ชูงู) 1699–1701 (โคโง)
ฟุจิวะระ โนะ โยะชิโกะ (คินชิ) (藤原忻子)	1677–1752	1699–1702 (ชูงู) 1702–1715 (โคโง)	จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ
เจ้าหญิงมุเนะโกะ (統子内親王)	1669–1732	1701–1702 (โคโง)		สถาปนาเป็นกรณีพิเศษโดยที่มิได้เป็นพระชายา
เจ้าหญิงชิยุชิ (โยะชิโกะ) (姝子内親王)	1684–1719	1702–1705 (โคโง)	จักรพรรดินิโจ	พระวิมาดา
ฟุจิวะระ โนะ อิกุชิ (มุเนะโกะ) (藤原育子)	1689–1716	1715–1716 (ชูงู)
ไทระ โนะ โทะกุชิ (โนะริโกะ) (平徳子)	1698–1757	1715–1723 (ชูงู)	จักรพรรดิทะกะกุระ
เจ้าหญิงเรียวชิ (อะกิโกะ) (亮子内親王)	1690–1759	1725–1730 (โคโง)	จักรพรรดิอันโตะกุ	พระวิมาดา
คุโจ นินชิ (ทะเอะโกะ) (九条任子)	1716–1782	1733–1743 (ชูงู)	จักรพรรดิโกะ-โทะบะ
เจ้าหญิงฮันชิ (โนะริโกะ) (範子内親王)	1720–1753	1741–1749 (โคโง)	จักรพรรดิสึชิมิกะโดะ	พระวิมาดา
โออิ โนะ มิกะโดะ (大炊御門麗子)	1728–1786	1748–1753 (ชูงู)
เจ้าหญิงโชชิ (โนะโบะรุโกะ) (昇子内親王)	1738–1754	1751–1752 (โคโง)	จักรพรรดิจุนโตะกุ	พระวิมาดา
คุโจ ริชิ (ทะสึโกะ) (九条立子)	1735–1791	1754–1765 (ชูงู)
เจ้าหญิงคุนิโกะ (邦子内親王)	1752–1826	1764–1767 (โคโง)	จักรพรรดิโกะ-โฮะริกะวะ	พระวิมาดา
ซันโจ ยูชิ (三条有子)	1750–1829	1766–1769 (ชูงู) 1769–1770 (โคโง)
โคะโนะเอะ นะงะโกะ (近衛長子)	1761–1818	1769–1772 (ชูงู)
คุโจ ชุนชิ (โยะชิโกะ) (九条竴子)	1752–1776	1773–1776 (ชูงู)
เจ้าหญิงโทะชิโกะ (利子内親王)	1740–1794	1776–1794 (โคโง)	จักรพรรดิชิโจ	พระวิมาดา
ไซอนจิ คิสึชิ (西園寺姞子)	1768–1835	1785–1791 (ชูงู)	จักรพรรดิโกะ-ซะงะ
เจ้าหญิงกิชิ (อะกิโกะ) (曦子内親王)	1767–1805	1791–1794 (โคโง)	จักรพรรดิโกะ-ฟุกะกุซะ	สถาปนาเป็นกรณีพิเศษโดยที่มิได้เป็นพระชายา
ไซอนจิ คิมิโกะ (西園寺公子)	1775–1847	1800–1802 (ชูงู)
ฟุจิวะระ โนะ คิตสึชิ (藤原佶子)	1788–1815	1804 (ชูงู) 1804–1815 (โคโง)	จักรพรรดิคะเมะยะมะ
ฟุจิวะระ โนะ คิชิ (藤原嬉子)	1795–1861	1804–1811 (ชูงู)
เจ้าหญิงเรชิ (姈子内親王)	1813–1850	1828–1834 (โคโง)	จักรพรรดิโกะ-อุดะ	สถาปนาเป็นกรณีพิเศษโดยที่มิได้เป็นพระชายา
ไซอนจิ โชชิ (西園寺鏱子)	1814–1885	1831–1841 (ชูงู)	จักรพรรดิฟุชิมิ
โทะกุไดจิ คินชิ (徳大寺忻子)	1826–1895	1846–1853 (ชูงู)	จักรพรรดิโกะ-นิโจ
เจ้าหญิงโชชิ (มะซะโกะ) (奨子内親王)	1829–1891	1862 (โคโง)	จักรพรรดิโกะ-ฟุชิมิ	สถาปนาเป็นกรณีพิเศษโดยที่มิได้เป็นพระชายา
ไซอนจิ คิชิ (西園寺禧子)	1846–1876	1862–1861 (ชูงู)
เจ้าหญิงจุนชิ (珣子内親王)	1854–1880	1861–1882 (ชูงู)
ไม่ปรากฏพระนาม	—	ไม่ทราบ (ชูงู)	จักรพรรดิโชเก
โทะกุงะวะ มะซะโกะ (徳川和子)	2150–2221	2163–2172 (ชูงู)	จักรพรรดิโกะ-โยเซ
ทะกะสึกะซะ ฟุซะโกะ (鷹司房子)	2196–2255	2226–2230 (ชูงู)	จักรพรรดิเรเง็ง
เจ้าหญิงยุกิโกะแห่งอะริซุงะวะ (幸子女王)	2223–2263	2251–2253 (ชูงู)	จักรพรรดิฮิงะชิยะมะ
เจ้าหญิงโยะชิโกะ (欣子内親王)	2322–2389	2323–2360 (ชูงู)	จักรพรรดิโคกะกุ
ฟุจิวะระ โนะ สึนะโกะ (藤原繋子)	2341–2366	—	จักรพรรดินินโก	สถาปนาเป็นโคโงหลังสวรรคตเมื่อปี พ.ศ. 2367
พระพันปีเอโช (英照皇太后)	2376–2441	2389–2410 (เนียวโง)	จักรพรรดิโคเม
จักรพรรดินีโชเก็ง (昭憲皇后)	2392–2457	2412–2455 (โคโง)	จักรพรรดิเมจิ
จักรพรรดินีเทเม (貞明皇后)	2427–2494	2455–2469 (โคโง)	จักรพรรดิไทโช
จักรพรรดินีโคจุง (香淳皇后)	2446–2543	2469–2532 (โคโง)	จักรพรรดิโชวะ
จักรพรรดินีมิชิโกะ (上皇后美智子)	2477–ปัจจุบัน	2532–2562 (โคโง)	จักรพรรดิอะกิฮิโตะ
จักรพรรดินีมาซาโกะ (皇后雅子)	2506–ปัจจุบัน	2562–ปัจจุบัน (โคโง)	จักรพรรดินารูฮิโตะ