Beyaz gergedan
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Beyaz gergedan (Ceratotherium simum) günümüzde var olan beş gergedan türünden ve kalan birkaç megafauna türünden biridir. Ot yemek için geniş bir ağzı vardır ve tüm gergedan türlerinin en sosyal olanıdır. Kuzey alttürünün çok az bireyi kaldı, 2018'de onaylanmış – ikisi de esaret altında – iki birey kaldı (iki dişi; Fatu, 18 ve Najin, 29). Dünyanın bilinen son erkek kuzey beyaz gergedanı Sudan, 19 Mart 2018'de Kenya'da öldü.[2]
| Beyaz gergedan | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpeg) | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Neredeyse tehdit altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Ceratotherium simum (Burchell, 1817) | |||||||||||||||||
| Alt türler | |||||||||||||||||
| Ceratotherium simum cottoni (kuzey) Ceratotherium simum simum (güney) | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Beyaz gergedanın orijinal dağılımı (turuncu: kuzey (C. s. cottoni); yeşil: güney (C. s. simum)) | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Beyaz gergedanın güncel dağılımı (kahverengi - yerli, macenta - yeniden tanıtıldı, kırmızı - tanıtıldı) | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Beyaz gergedanlar için daha doğru ancak nadiren kullanılan alternatif bir isim, kare dudaklı gergedanlardır. 1868 yılında zoolog John Edward Gray tarafından verilen beyaz gergedanların genel adı Ceratotherium'dur.[3] Yunanca keras (κέρας) ve thrion (θηρίον) kelimelerinden türetilmiştir. Simum, "düz burunlu" anlamına gelen Yunanca simos (σιμός) kelimesinden türetilmiştir.
Bugünkü beyaz gergedanın muhtemelen 7 milyon yıl önce yaşayan Ceratotherium praecox'tan geldiği söyleniyordu. Bu beyaz gergedanın kalıntıları Cape Town yakınlarındaki Langebaanweg'de bulundu.[4] Günümüz beyaz gergedanının Afrika'daki daha kuru koşullardan kaynaklanan daha kısa otların tüketimini kolaylaştırmak için Ceratotherium praecox'tan daha uzun bir kafatasına sahip olduğu ileri sürülmüştür.[5]
_-_Black_&_White_Rhinos.png)
,_Santuario_de_Rinocerontes_Khama,_Botsuana,_2018-08-02,_DD_03.jpg)
Beyaz gergedanın iki alt türü vardır: güney beyaz gergedanı (Ceratotherium simum simum) ve kuzey beyaz gergedanı. 31 Aralık 2007 itibarıyla, vahşi doğada tahmini 17.460 güney beyaz gergedanı vardı (IUCN 2008) ve bu onları dünyadaki en çok bulunan gergedan alt türü haline getirdi. Güney Afrika, bu alt türün (%93,0) en çok bulunduğu yerdir ve 2007 yılında vahşi doğada 16.255 hayvanı korumaktadır (IUCN 2008).
Kuzey beyaz gergedanı veya kuzey kare dudaklı gergedanı (Ceratotherium simum cottoni) kritik tehlikededir ve muhtemelen vahşi doğada nesli tükenmiş olarak kabul edilir. Eskiden Sahra Çölü'nün güneyindeki Doğu ve Orta Afrika'da birçok ülkede bulunan bu alt tür, otlaklarda ve savan ormanlık alanlarda bir otoburdur.
Başlangıçta, altı kuzey beyaz gergedan Çekya'daki Dvůr Králové Hayvanat Bahçesi'nde bulunuyordu. Altı gergedandan dördü Kenya'daki Ol Pejeta Koruma Bölgesi'ne nakledildi.[6] Bilim insanları bu alt türlerin başarılı bir şekilde üreyeceklerini ve yok olmalarından kurtaracaklarını umuyorlardı. Çek Cumhuriyeti'nde kalan ikisinden biri Mayıs 2011'in sonlarında öldü.[7] Çiftleşme yeteneğine sahip son iki erkek de biri 18 Ekim'de Kenya'da, diğeri 15 Aralık'ta San Diego'da 2014'te öldü.[8][9]
Filogenetik türler kavramını takiben, son araştırmalar, kuzey beyaz gergedanın, daha önce düşünülmüş olan beyaz gergedan alt türlerinden ziyade farklı bir tür olduğu hipotezine yol açmıştır. Bu durumda doğru bilimsel ad Ceratotherium cottoni olmalıdır. Belirgin morfolojik ve genetik farklılıklar, önerilen iki türün en az bir milyon yıldır ayrıldığını göstermektedir.[10] Bununla birlikte, araştırmanın sonuçları diğer bilim insanları tarafından evrensel olarak kabul edilmemiştir.
Beyaz gergedan, yaşayan beş gergedan türünün en büyüğüdür. Ortalama vücut kütlesi ile, beyaz gergedan, günümüzde yaşayan en büyük kara hayvanı ve karasal memeli olarak sadece iki büyük fil türünün gerisinde kalıyor.[11][12] Bu iki tür arasında büyük bir benzerliğe rağmen, ortalama olarak bir su aygırından biraz daha ağırdır.[13] Büyük bir gövdesi, büyük başı ve kısa boyu vardır.
Beyaz gergedanın genom boyutu 2666.62 Mbp'dir.[14] Bir ploitlik 2 x 40 otozomuna ve 2 cinsiyet kromozomuna (XX veya XY) sahiptir.[15]
Güney beyaz gergedanı Güney Afrika'da yaşamaktadır. Beyaz gergedanların yaklaşık %98,5'i sadece beş ülkede (Güney Afrika, Namibya, Zimbabve, Kenya ve Uganda) yaşıyor. Neredeyse 20. yüzyılın başlarında yok olma eşiğinde, güney alt türleri muazzam bir artış yaptı. 2001 yılında vahşi doğada 11.670 beyaz gergedan vardı ve bu da onu dünyanın en yaygın gergedanı haline getirdi. 2007 yılı sonunda vahşi güney beyaz gergedanlar tahmini 17.480 hayvana yükselmişti (IUCN 2008).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
