Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Mavi Nil (Amharca: ዓባይ; ʿAbbai olarak çevirilir ve Abbai olarak okunur, Arapça: النيل الأزرق Okunuşu; An Nīl al Āzraq) Etiyopya'da bulunan Tana Gölü kaynaklı nehir. Beyaz Nil ile birlikte Nil nehrini oluşturan en büyük iki koldan birisidir. Nehrin üst kesimleri Etiyopya'da pek çok kişi tarafından kutsal olarak kabul edilir ve bu nedenle bu nehre Abbay denilir. İncil Yaratılış 2'de belirtilen ve Cennet Bahçesinden dışarıya akan Gihon Nehri olduğuna inanılır.[1]
| Mavi Nil | |
|---|---|
 Mavi Nil | |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Lesser Abay Nehri / Tana Gölü |
| Uzunluk | 1,450 km (900 mil) |
| Havza alanı | 325,000 km2 (125,000 sq mi) |
| Debi | 2.349 m 3 / s (83,000 cu ft / s) |
Etiyopya Merkezi İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan bilgilere göre; 1450 kilometre uzunluğa sahip olan Mavi Nil nehrinin 800 kilometresi Etiyopya ülke sınırları içerisinde yer almaktadır.[2] Tana Gölünden doğan Mavi Nil nehri Sudan ülkesine ulaşıncaya kadar, Etiyopya ülkesinin önce güney yönüne doğru, daha sonra ise kuzeybatı yönüne doğru akarak Sudan ülkesi sınırlarına geçer. Tana Gölünden yaklaşık 30 kilometre boyunca kaynağından akmasının ardından nehir 400 km. uzunluğundaki kanyonlardan geçerek akmaya devam eder. Bu geçişi Etiyopya'nın yarısından itibaren güney ve kuzey arasında geçişe engel oluşturur. Mavi Nil nehrinin debisi en yüksek olan yeri ise Tana Gölünden 40 kilometre akış yönü aşağısında bulunan 45 metre yüksekliğindeki yerel halkın Tis Issat olarak adlandırdığı Mavi Nil Şelalesi olarak gösterilebilir.
Nehrin ana kaynağı Tana Gölü olmasına rağmen rakımı 2.744 metre olan Gish Abay şehri çevresinde bir yay çizdiği esnada nehre dökülen birkaç küçük akarsu da nehrin kaynağı olarak kabul edilir. Burada bulunan Lesser Abay Nehri ise kuzey yönüne doğru akarak Tana Gölüne boşalır. Tana gölünü besleyen diğer akarsular ise saat yönünde sırasıyla; Gorgora'dan akan Magech Nehri, güney ve kuzey Gumara Nehri, Reb Nehri ile Kilte Nehridir.[3] Nehir göl ve akarsuların kendisini beslemesine 30 kilometre boyuncu izin verdikten sonra, Sudan'a ulaşıncaya kadar Etiyopya ülkesi kuzeybatısında derin vadi ve bir dizi kanyonlarda yol alır.
Tana Gölü ve Sudan sınırı arasındaki Abay'ın sayısız kolları bulunmaktadır. Kendi akış istikametine göre sol tarafında sırasıyla; Wanqa Nehri, Bashilo Nehri, Walaqa Nehri, Wanchet Nehri, Jamma Nehri, Muger Nehri, Güder Nehri, Agwel Nehri, Nedi Nehri, Didessa Nehri dahil ve Dabus Nehri bulunur. Sağ tarafında ise yine sırasıyla, akış yönüne doğru; Handassa, Tula, Abaya, Sade Tammi, Cha, Shita, Suha, Muga, Gulla River, Temcha, Bachat, Katlan, Jiba, Chamoga, Weter ve Beles bulunur.[3]
Etiyopya'daki akışını tamamlayan Mavi Nil nehri, Sudan'ın doğusunda bulunan Etiyopya sınırına 60 kilometre uzaklıktaki Er Roseires kasabasına doğru akar. Sudan'da Dinder Nehrinin kendisine katılmasıyla birlikte, Mısır'ın İskenderiye şehrinden Akdeniz'e akan Nil nehrine karışan Beyaz Nil nehrine Hartum'da katılır. Sudan yerel dilinde geçmiş yıllardan günümüze kadar siyah kelimesini anlatmak içinde mavi kelimesi kullanılmaktadır. Zaman zaman sel sularıyla yükselen nehir siyah renk alır. Bu nedenle nehir Mavi Nil Nehri olarak adlandırılır.
Mavi Nil nehrinin kaynağından çıkışının ardından Beyaz Nil Nehri ile buluştuğu mesafe değişik kaynaklarda 1.460 ve 1.600 kilometre olarak bildirilmektedir. Nehir Etiyopya Dağlarında aktığı yatak boyunca zaman zaman 1.500 metre derinliğinde bulunan kanyonlardan geçmektedir. Bu nedenle Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Kolorado Nehri üzerinde bulunan Büyük Kanyon ile nicelik olarak karşılaştırılabilir.
Mavi Nil Nehri Haziran ve Eylül ayları arasında mevsimin en yoğun yağışlarını aldığında, Nil Nehrinin yaklaşık olarak üçte ikisini oluşturacak debiye ulaşır. Ayrıca Antik Mısır çağında ve Mısır mitolojisinde Etiyopya Dağlarının kuzeyinden akan Atbarah Nehri ile birlikte Mavi Nil Nehri Nil Vadisinde oluşan selin sorumlularıydı. 1970 yılında Asvan Barajının tamamlanması ile birlikte Nil Vadisi üzerinde sel oluşumu sona erdi.
Mavi Nil Mısır'ın geçimi için hayati önem taşımaktadır. Beyaz Nil Nehri, Mavi Nil Nehri ile birleşinceye kadar Nil Nehrine ulaşan suyun %59'unu sağlasa dahi; kaynağı Etiyopya Dağları olan Atbara Nehri ile birlikte Mavi Nil Nehri bu rakamın %90'a yükselmesini sağlar. Ayrıca taşınan tortunun % 96 kadarı bu iki nehirden gelir. Ayrıca nehir Sudan'ın elektrik ihtiyacının %80'ini üreten Roseires Barajı ile Sennar Barajı'na da önemli bir kaynak oluşturur. Bu barajların sulamasının yardımıyla Gezira Ovası'nda yüksek kalitede pamuk üretimi yapılmaktadır. Aynı zamanda bu bölgede buğday ve hayvan yemi bitkileri de üretilir.
