Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi

Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 1972 yılında yayımlanan Dünya Mirası Sözleşmesi'nin 11.4 maddesine uygun olarak^{[nb 1]} Dünya Miras Komitesi tarafından Dünya Mirası Alanları'nı belirlemek ve yönetmek amacıyla derlenmiştir. Listelenen alanlar, korunması için büyük operasyonların gerekli olduğu ve "yardım talep edilen" Dünya Mirası Alanları'ndan oluşmaktadır.^[1] Listenin amacı uluslararası farkındalığı artırmak ve tehditlere karşı önlemler almaktır.^[2] Alana yönelik tehditler arasında yakın zamanlı, gerçekleşmesi kesinleşmiş tehditler veya alanda olumsuz etkilere neden olabilecek potansiyel tehlikeler sayılabilir.

Dünya Mirası alanları tehlikede olan ülkeleri gösteren görsel. Görseldeki renklerin anlamları şu şekildedir:

  Altı ya da daha fazla alan

  Beş alan

  Dört alan

  Üç alan

  İki alan

  Bir alan

Geleneksel olarak İsa'nın doğum yeri olarak görülen Doğuş Kilisesi, aynı yıl içinde Dünya Mirası ve Tehlike Altındaki Dünya Mirası olarak belirlenmiş birkaç alandan biridir.

Doğal alanlar değerlendirilirken nesli tükenmekte olan veya diğer değerli türlerin nüfusunda ciddi bir düşüş gerçekleşip gerçekleşmediğine ya da aşırı kesim, kirlenme, yerleşim, madencilik, tarım gibi insan faaliyetleri nedeniyle doğal güzelliğin bozulup bozulmadığına bakılarak alan tehlike altında ilan edilir. Kültürel bir alan ise, malzemelerin, yapıların, süslerin veya mimari tutarlılığın ciddi biçimde bozulması nedeniyle ya da tarihi orijinallik veya kültürel önemin kaybolması durumunda tehlike altında ilan edilir. Hem kültürel hem de doğal alanlar için potansiyel tehlikeler arasında, kalkınma projeleri, silahlı çatışmalar, yetersiz yönetim sistemleri veya sit alanlarının yasal koruyucularının statülerindeki değişiklikler bulunmaktadır. Kültürel alanlar söz konusu olduğunda, jeoloji, iklim veya çevresel değişiklikler de potansiyel tehlikeler oluşturabilir.^[3]

Bir alan Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'ne dahil edilmeden önce durumu değerlendirilir ve ilgili taraf devletin işbirliğiyle düzeltici tedbirler için potansiyel bir program geliştirilir. Alan hakkındaki nihai karar komite tarafından verilir. Listelenen alanlar için Dünya Miras Fonu'ndan maddi destek tahsis edilebilir. Koruma durumu yılda bir kez gözden geçirilir ve komite toplantının ardından ek önlemler talep edilebilir, artık tehlikede değilse alanı Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nden çıkartabilir veya gerekli görürse alanı hem Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nden hem de Dünya Mirası listesinden çıkarmayı düşünebilir.^[3] İki eski UNESCO Dünya Mirası alanından, Dresden Elbe Vadisi, Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'ne dahil edildikten sonra Dünya Mirasları listesinden çıkartılmışken, Arabistan Oriksi Barınağı listeden doğrudan çıkartılmıştır.^[4][5] "İsa'nın Doğum Yeri, Doğum Yeri Kilisesi ve Hac Yolu, Beytüllahim" gibi bazı alanlar, aynı yıl içinde hem Dünya Mirası hem de Tehlike Altındaki Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

Bazı miraslar için listelenme, koruma çalışmalarının başlatılmasını ve bölgelere fon aktarılmasını sağladı. Bu gelişmeler, Galápagos Adaları ve Yellowstone Millî Parkı gibi daha sonradan Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nden çıkarılan alanlar için olumlu bir ilerleme sağladı, buna rağmen, listenin kendisi ve UNESCO'nun uygulamaları eleştirilere konu oldu.^[6][7] Özellikle, Taraf Devletler ve Dünya Mirası Alanları'nın diğer paydaşları, kendi rızaları olmadan komitenin bir alanı tehlike altında olarak listeleme yetkisini eleştirdi.^[8] 1992 yılına kadar, UNESCO, bir alanı kendi yetkisine dayanarak tehlike altında ilan edene kadar, Taraf Devletler, alanlar için bazı koruyucu önlemler almış olurlardı.^[9] Tehlikedeki Dünya Mirası Listesi, bazı ülkeler tarafından bir kara liste olarak algılanıyordu ve Kanada Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Profesörü olan Prof. Dr. Christina Cameron'a göre Taraf Devletlerin ilgisini çekmek için politik araç olarak kullanıyordu.^[10][11] Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN), UNESCO'nun, Taraf Devlet tarafından tehdidin kolayca ele alınabileceği bir dizi durumda Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi'ne (alanı gerçekten listelemeden) başvurduğunu ifade etmektedir.^[12] Birlik ayrıca, bir alanın uzun süre tehlike altında olarak listelenmesinin şüpheli olduğunu ve bu durumlarda koruma için başka mekanizmalar aranması gerektiğini ifade etmektedir.^[13]

Nisan 2024 itibarıyla, Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi'nde 56 alan (16 doğal, 40 kültürel) bulunmaktadır. UNESCO bölgelerine göre düzenlendiğinde, 23'ü Arap ülkelerinde, 14'ü Afrika'da, 6'sı Latin Amerika ve Karayipler'de, 6'sı Asya ve Pasifik'te ve 7'si Avrupa'da ve Kuzey Amerika'da bulunmaktadır. Tehlike altındaki doğal alanların çoğunluğu (11) Afrika'da bulunmaktadır.^[14][15]

Güncel alanlar

Bu bölümdeki koordinatları OpenStreetMap kullanarak haritala

Tüm koordinatları KML veya GPX olarak çıkart

Ad: Dünya Miras Komitesi tarafından listelenmiş adı^[16]

Konum: Koordinatları ile ülkelerin bulunduğu yerler, varsayılan olarak ülkelere göre sıralanmıştır^{[nb 2]} hamas

Kriter: Alanların bulunduğu ölçütler

Alan: UNESCO tarafından belirlenen alan

Yıl (WHS): Alanın listeye alınma tarihi

Tehlike altında: Alanın Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'ne alınma tarihi

Gerekçe: Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'ne alınma sebebi

  * Sınır aşan bölge

Ad	Fotoğraf	Konum	Kriter	Alan ha (acre)	Yıl (WHS)	Tehlike Altında	Gerekçe	Kaynak
Aïr ve Ténéré Ulusal Doğa Koruma Alanı		Niger1Arlit,  Nijer 18°17′K 8°0′D	Doğal: (vii), (ix), (x)	7.736.000 (19.120.000)	1991	1992-	Bölgedeki çatışma ve sivil karışıklıkların yanı sıra yaban hayatı nüfusunun azalması ve bitki örtüsünün bozulması	[17][18]
Antik Saba Krallığı'nın Simgesel Yapıları		Aut Marib,  Yemen 15°25′36.76″K 45°20′6.82″D	Kültürel: (iii), (iv)	37.529 (92.740)	2023	2023–	Yemen İç Savaşı'nın neden olduğu yıkım tehditleri.	[19][20]
Askia'nın Türbesi		MalGao, Gao Bölgesi,  Mali 16°17′21.60″K 0°2′41.68″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	424 (1.050)	2004	2012-	Mağrip el-Kaidesi ve Ensarüddin gibi bazı yasa dışı örgütler tarafından gerçekleştirilen saldırılar neticesinde bölgedeki bazı tarihî eserlerin tahrip edilmesi	[21][22]
Asur (Şerkat Kale)		IraqSelahaddin,  Irak 35°27′24″K 43°15′45″D	Kültürel: (iii), (iv)	70 (170)	2003	2003-	Bölgeyi kısmen sular altında bırakacak olan ancak Irak Sivil Savaşı nedeni ile askıya alınan bir baraj inşaatı çalışması, bölgedeki yönetim zafiyeti	[23][24]
Atsinanana'daki Yağmur Ormanları		MadDoğu Madagaskar,  Madagaskar 14°28′G 49°42′D	Doğal: (ix), (x)	479.660 (1.185.300)	2007	2010-	Yasa dışı kesim ve nesli tükenmekte olan lemurların avlanması	[25][26]
Aziz Hilarion Manastırı/Tell Umm Amer		PalDeyr El Balah valiliği,  Filistin 31°26′50.3″K 34°21′58.9″D	Kültürel: (ii)(iii)(iv)	133 (330)	2024	2024-	Hamas-İsrail Savaşı	[27]
Bamyan Vadisi Kültürel Bölgesi		AfgBamyan,  Afganistan 34°49′55″K 67°49′36″D	Kültürel: (i), (ii), (iii), (iv), (vi)	159 (390)	2003	2003-	Bölgedeki tarihi heykellerden bazılarının Taliban tarafından dinamitle patlatılarak yok edilmesi, bölgedeki yönetim zafiyeti, tarihî eserlerin yok olma tehlikesi altında bulunması	[28][29]
Cam'daki Minare ve Arkeolojik Kalıntılar		AfgGur,  Afganistan 34°23′48″K 64°30′58″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	70 (170)	2002	2002-	Yasal koruma eksikliği, koruma önlemleri ve yönetim planı eksikliği, alanın durumundaki bozulmalar	[30][31]
Chan Chan Antik Kenti		PerLa Libertad,  Peru 8°6′40″G 79°04′30″B	Kültürel: (i), (iii)	600 (1.500)	1986	1986-	Doğal erozyon	[32][33]
Coro ve Limanı		VenFalcón,  Venezuela 11°25′K 69°40′B	Kültürel: (iv), (v)	107 (260)	1993	2005-	Kasım 2004-Şubat 2005 tarihleri arasında gerçekleşen şiddetli yağmurlar nedeniyle çok sayıda yapının hasar görmesi ve tampon bölgede yeni bir anıt, bir plaj yolu ve şehre giriş kapısının inşası	[34][35]
Doğu Rennell		Solomon IslandRennell ve Bellona illeri,  Solomon Adaları 11°40′59″G 160°10′59″D	Doğal: (ix)	37.000 (91.000)	1998	2013-	Aşırı kesim ve bunun doğal ekosistem üzerindeki etkileri	[36]
Everglades Millî Parkı		United StatesFlorida,  ABD 25°19′K 80°56′B	Doğal: (viii), (ix), (x)	592.920 (1.465.100)	1979	1993-2007, 2010-	Andrew Kasırgası, hasat ve tarımsal bozulma ve kentsel gelişim nedeniyle su akışı ve kalitesinin bozulması (1993), alanın bozulmaya devam etmesinin deniz canlılarının habitat kaybına ve deniz canlısı türlerinde azalmaya neden olması (2010)	[37][38][39]
Filistin, Zeytin ve Üzüm Toprakları, Güney Kudüs Kültürel Peyzajı, Battir		PalBattir,  Filistin 31°43′11″K 35°7′50″D	Kültürel: (iv)(v)	349 (860)	2014	2014-	İsrail Batı Şeria bariyerinin "çiftçileri yüzyıllar boyunca ekip biçtikleri tarlalardan ayırması"	[40][41]
Garamba Ulusal Parkı		DemOrientale,  Kongo DC 4°0′K 29°15′D	Doğal: (vii), (x)	500.000 (1.200.000)	1980	1984-1992, 1996-	Bölgedeki gergedan nüfusunun azalması (1984); Bölgedeki kaçak avcılık ve gerekli tedbirlerin alınmaması (1996)	[42][43][44]
Hatra		IrqNinova ili,  Irak 35°35′17.016″K 42°43′5.988″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv), (vi)	324 (800)	1985	2015-	Silahlı gruplar tarafından verilen hasarlar	[45]
Hebron/El-Halil Eski Şehri		PalEl Halil,  Filistin 31°31′27″K 35°6′32″D	Kültürel: (ii), (iv), (vi)	206 (510)	2017	2017-	Silahlı grupların yapılara verdiği hasarlar	[46]
Kahuzi-Biéga Millî Parkı		DemSouth Kivu ve Maniema,  Kongo DC 2°30′G 28°45′D	Doğal: (x)	600.000 (1.500.000)	1980	1997-	Ormansızlaşma, avlanma, savaş ve iç savaş	[47][48]
Kaliforniya Körfezi'ndeki Adalar ve Koruma Alanları		MexicoBaja California, Baja California Sur, Sonora, Sinaloa veNayarit,  Meksika 27°38′K 112°33′B	Doğal: (vii), (ix), (x)	688.558 (1.701.460)	2005	2019–	Körfezde yaşayan endemik bir domuz balığı türü olan vaquitanın popülasyonunun yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalması	[49][50]
Kiev: Ayasofya Katedrali ve İlgili Manastır Binaları, Kiev-Peçersk Manastırı		KyivKiev,  Ukrayna	Kültürel: (i), (ii), (iii), (iv)	—	1990	2023–	Rusya-Ukrayna Savaşı	[51]
Kirene Antik Kenti		LibCebel Ahdar,  Libya 32°49′30″K 21°51′30″D	Kültürel: (ii), (iii), (vi)	5000000000000000000—	1982	2016-	Libya'daki iç savaş sırasında bölgedeki birçok tarihî eserin yağmalanması ve tahrip edilmesi	[52][53]
Kosova'daki Ortaçağ Anıtları: Dečani Manastırı, İpek Patrikhanesi, Gračanica Manastırı ve Prizren'deki Meryem Ana Kilisesi		Kosova[nb 3] 42°39′40″K 20°15′56″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	288 (710)	2004	2006-	Yasal koruma ve yönetim zafiyeti; siyasi istikrarsızlık ve güvenlik sorunları	[54][55]
Krak des Chevaliers ve Salah Ed-Din Kalesi		Humus ve Lazkiye illeri,  Suriye 34°46′54″K 36°15′47″D	Kültürel: (ii)(iv)	9 (22)	2006	2013-	Bölgedeki iç savaş nedeni ile birçok tarihî eserin yok olma tehlikesi altında bulunması	[56]
Kuzey Suriye'nin Antik Köyleri		Suriye 36°20′3″K 36°50′39″D	Kültürel: (iii)(iv)(v)	12.290 (30.400)	2011	2013-	İsyancılar tarafından sürdürülen Suriye İç Savaşı, isyancı grupların yağma ve yıkımları	[57]
Lviv – Tarihi Merkez Topluluğu		LvivLviv,  Ukrayna	Kültürel: (ii), (v)	—	1998	2023–	Rusya-Ukrayna Savaşı	[51]
Leptis Magna Antik Kenti		LibKhoms,  Libya 32°38′18″K 14°17′35″D	Kültürel: (i), (ii), (iii)	5000000000000000000—	1982	2016-	Libya İç Savaşı sırasında, silahlı grupların saldırılarının bölgeye büyük çapta hasar vermesi ve bu hasarın büyümesi tehdidi	[53][58]
Manovo-Gounda St Floris Millî Parkı		CenBamingui-Bangoran,  Orta Afrika Cumhuriyeti 9°0′K 21°30′D	Doğal: (ix), (x)	1.740.000 (4.300.000)	1988	1997-	Yasa dışı otlatma ve kaçak avlanma, güvenlik durumunun bozulması	[59][60]
Nan Madol: Doğu Mikronezya Tören Merkezi		MicronesiaTemwen Adası,  Mikronezya Federal Devletleri 6°50′23″K 158°19′51″D	Kültürel: (i), (iii), (iv), (vi)	767 (1.900)	2016	2016-	Su yollarının sürekli siltasyonunun aşırı büyümeye neden olması ve mevcut yapıların altını oyması	[61][62]
Nimba Dağı Yasaklı Doğa Siti		CotLola Bölgesi,  Fildişi Sahili*  Gine* 7°36′K 8°23′B	Doğal: (ix), (x)	18.000 (44.000)	1981	1992-	Dünya Mirası Alanı'nın bir bölümünde demir madenciliği yapılması ve bölgenin Gine kesimine yüksek sayıda mülteci akını	[63][64]
Odessa'nın Tarihi Merkezi		OdesaOdessa,  Ukrayna 46°29′11.22″K 30°44′29.81″D	Kültürel: (ii), (iv)	—	2023	2023–	Rusya-Ukrayna Savaşı	[65][66]
Okapi Doğa Siti		Dem Orientale,  Kongo DC 2°0′K 28°30′D	Doğal: (x)	1.372.625 (3.391.830)	1996	1997-	Bölgedeki çatışmalar sonucu park tesislerinin yağmalanması ve fillerin öldürülmesi	[67][68]
Palmira Antik Kenti		Humus (il),  Suriye 34°33′15″K 38°16′0″D	Kültürel: (i)(ii)(iv)	036 (89)	1980	2013-	Suriye İç Savaşı sırasında meydana gelen saldırılar	[69]
Panama'nın Karayip Tarafındaki Kaleler: Portobelo-San Lorenzo		PanColón ili,  Panama 9°33′14″K 79°39′21″B	Kültürel: (i), (iv)	5000000000000000000—	1980	2012-	Çevresel etkenler, bakım eksikliği ve kentsel gelişme	[70][71]
Potosí Şehri		Potosí,  Bolivya 19°35′1″G 65°45′11″B	Kültürel: (ii), (iv), (vi)	11.810 (29.200)	1987	2014–	Devam eden madencilik faaliyetlerinin dağları gözenekli ve dengesiz bir hale getirmesi, zirvenin bazı kısımlarında göçüklerin meydana gelmesi ve ayrıca Bolivya Madencilik Şirketinin bölge ile ilgili hedefleri; alanı korumaya yönelik önerilerin yerine getirilmemesi	[72]
Reşid Karami Uluslararası Fuarı		Aut Trablusşam,  Lübnan 34.4395°K 35.8259°D / 34.4395; 35.8259 (Rachid Karami International Fair)	Kültürel: (ii)(iv)	19.200 (47.000)	2023	2023 -	Lübnan likidite krizi, kentsel gelişim ve "endişe verici koruma durumu" nedeniyle koruma için gerekli olan fon eksikliği nedeniyle	[73][74]
Río Plátano Biyosfer Rezervi		HonLa Mosquitia,  Honduras 15°44′40″K 84°40′30″B	Doğal: (vii), (viii), (ix), (x)	5000000000000000000—	1982	1996-2007, 2011-	Kesim, balıkçılık ve toprak işgali; kaçak avlanma ve devletin alanı yönetme kapasitesinin azalması; büyük oranda hukukun bozulması ve uyuşturucu kaçakçılarının varlığı	[75][76]
Roșia Montană Madencilik Peyzajı		RomAlba ili,  Romanya 46°18′22″K 23°7′50″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	31.442 (77.690)	2021	2021–	Listelenen Madencilik Peyzajı'nın büyük bir kısmına zarar verecek çapta madencilik faaliyetleri planları	[77][78]
Sabratha Antik Kenti		LibSabratha,  Libya 32°48′19″K 12°29′06″D	Kültürel: (iii)	5000000000000000000—	1982	2016-	Libya İç Savaşı, silahlı grupların saldırılarının bölgeye büyük çapta hasar vermesi ve bu hasarın büyümesi tehdidi	[53][79]
Samarra Antik Kenti		IraqSelahaddin,  Irak 34°12′K 43°52′D	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	15.058 (37.210)	2007	2007-	Irak İç Savaşı sonucu bölgede meydana gelen yönetim zafiyeti	[80][81]
Selous Av Sahası		TanzaniaCoast, Morogoro, Lindi, Mtwara ve Ruvuma bölgeleri,  Tanzanya, 9°0′0″G 37°24′0″D	Doğal: (ix), (x)	5.120.000 (12.700.000)	1982	2014–	Maden arama, çıkarma ve büyük altyapı projeleri	[82]
Sumatra'daki Tropik Yağmur Ormanları		IndonesiaSumatra,  Endonezya 02°30′G 101°30′D	Doğal: (vii), (ix), (x)	2.595.124 (6.412.690)	2004	2011-	Kaçak avlanma, yasadışı ağaç kesimi, tarımsal ihlaller ve bölge içinde yollar inşa etme planları	[83][84]
Tadrart Acacus Kaya Resimleri		LibFizan,  Libya 24°50′00″K 10°20′00″D	Kültürel: (iii)	5000000000000000000—	1985	2016-	Libya Sivil Savaşı sonucunda bölgedeki birçok tarihî eserin yok olma tehdidi altında bulunması	[53][85]
Tarihi Busra Şehri		Dera (il),  Suriye 32°31′5″K 36°28′54″D	Kültürel: (i)(iii)(vi)	—	1980	2013-	Suriye'deki iç savaş sırasında bölgedeki birçok tarihî eserin yağmalanması ve tahrip edilmesi.	[86]
Tarihi Cenne Şehri		MalCenne,  Mali 13°54′23″K 4°33′18″B	Kültürel: (iii), (iv)	5000000000000000000—	1988	2016-	Bölgesel güvenlik sorunları, tarihi kentin bozulan statüsü, kentleşme ve erozyon	[87][88]
Tarihi Halep Şehri		Halep,  Suriye 36°14′0″K 37°10′0″D	Kültürel: (iii)(iv)	350 (860)	1986	2013-	Suriye'deki iç savaş sırasında bölgedeki birçok tarihî eserin yağmalanması ve tahrip edilmesi	[89]
Tarihi Kudüs Şehri ve Surları		JerKudüs (UNESCO tarafından bir devlete bağlı olarak tanınmıyor)[nb 4]31°46′36″K 35°14′03″D	Kültürel: (ii), (iii), (vi)	5000000000000000000—	1981	1982-	Kontrolsüz kentsel gelişme, turizm nedeniyle genel koruma durumunun bozulması ve bakım eksikliği	[90][91][92]
Tarihi San'a Şehri		YemSana'a ili,  Yemen 15°21′20″K 44°12′29″D	Kültürel: (iv), (v), (vi)	5000000000000000000—	1986	2015-	Yemen Sivil Savaşı ve buna bağlı olarak Suudi Arabistan tarafından gerçekleştirilen bombardımanlar[93]	[94]
Tarihi Şam Şehri		Şam (il),  Suriye 33°30′41″K 36°18′23″D	Kültürel: (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	86 (210)	1979	2013-	Suriye İç Savaşı, isyancıların silahlı saldırıları ve esas olarak Cubar'ın kenar mahallelerinden gelen havan toplarının yapıları tehlikeye atması	[95]
Tarihi Şehrisebz Şehri		UzbKaşkaderya,  Özbekistan 39°3′0″K 66°50′0″D	Kültürel: (iii), (iv)	240 (590)	2000	2016-	Orta Çağ mahallelerindeki binaların tahrip edilmesi ve kentsel gelişmenin devam etmesi	[96][97]
Tarihi Şibam Şehri		YemHadramut,  Yemen 15°55′36.984″K 48°37′36.012″D	Kültürel: (iii), (iv), (v)	5000000000000000000—	1982	2015-	Silahlı çatışmaların potansiyel tehdidi, bölgede halihazırda gözlemlenen koruma ve yönetim sorunlarının bir araya gelmesi	[94]
Tarihi Viyana Şehri		AutViyana,  Avusturya 48°12′K 16°22′D	Kültürel: (ii)(iv)(vi)	371 (920)	2001	2017-	Şehir sülietini bozan yeni yüksek binaların yapılması	[98]
Tarihi Zabid Şehri		YemEl Hudeyde,  Yemen 14°12′K 43°19′D	Kültürel: (ii), (iv), (vi)	5000000000000000000—	1993	2000-	Tarihi binaların yapılarındaki bozulmalar	[99][100]
Tarihi Gadames Şehri		LibGadames,  Libya 30°08′00″K 9°30′00″D	Kültürel: (v)	5000000000000000000—	1986	2016-2025	Libya İç Savaşı dolayısıyla silahlı güçler tarafından gerçekleştirilen saldırılar	[53][101]
Timbuktu		MalTimbuktu, Timbuktu Bölgesi,  Mali 16°46′24″K 2°59′58″B	Kültürel: (ii), (iv), (v)	5000000000000000000—	1988	2012-	Mağrip el-Kaidesi, Ensarüddin ve Boko Haram gibi yasa dışı örgütler tarafından yapılan saldırılar neticesinde bölgedeki bazı tarihi yapıların tahrip edilmesi	[21][102]
Turkana Gölü Ulusal Parkları		Ken Kenya 3°3′8″K 36°30′13″D	Doğal: (viii)(x)	161.485 (399.040)	1997	2018–	Etiyopya'daki Gilgel Gibe III Barajı'nın gölün akıntısı ve ekosistemi üzerindeki etkisi	[103][104]
Virunga Millî Parkı		DemKuzey Kivu ve Orientale,  Kongo DC 0°55′K 29°10′D	Doğal: (vii), (viii), (x)	800.000 (2.000.000)	1979	1994-	Ruanda İç Savaşı yüzünden mültecilerin akın etmesi sonucu ormansızlaşma ve kaçak avlanma	[105][106]

Önceden listelenen alanlar

Bu bölümdeki koordinatları OpenStreetMap kullanarak haritala

Tüm koordinatları KML veya GPX olarak çıkart

Daha önce tehlikede olarak listelenen bir dizi alan bulunmaktaydı, ancak daha sonra yönetim ve korumadaki iyileştirmelerden sonra listeden çıkarıldı. Everglades Milli Parkı 1993'ten 2007'ye kadar ve 2010'dan itibaren tekrar listelenmiştir; Rio Plátano Biyosfer rezervi 1996'dan 2007'ye kadar ve 2011'den itibaren tekrar listelenmiştir. Bu nedenle, her ikisi de şu anda listelenen alanlar listesine dahil edilmiştir (yukarıda).

  Dünya Mirası Listesi'nden çıkarıldı

  Dünya Mirası Listesinin kısmen listeden çıkarılması

Ad	Fotoğraf	Konum	Kriter	Alan ha (acre)	Yıl(WHS)	Tehlike Altında	Gerekçe	Kaynaklar
Abomey Kraliyet Sarayları		Zou Departmanı,  Benin 7°11′26″K 1°59′36″D	Kültürel: (iii), (iv)	48 (120)	1985	1985-2007	Alanın özgün mimarisi ile çatışan unsurlar ve uygun olmayan restorasyon çalışmaları nedeniyle meydana gelen genel bozulma durumu	[107][108] [109][110]
Angkor		Siem Reap,  Kamboçya 13°26′K 103°50′D	Kültürel: (i), (ii), (iii), (iv)	5000000000000000000 —	1992	1992-2004	Kamboçya'nın 1980'lerde başlayan iç savaş sonucunda bölgedeki kontrolü kaybetmesi. Listeleme başlangıçta etkili yasal koruma, sınır ve tampon bölgelerin kurulması ve uluslararası koruma çabalarının izlenmesi ve koordine edilmesi gereken üç yıllık bir süre (1993-1995) ile sınırlıydı.	[111][112][113]
Bagrati Katedrali ve Gelati Manastırı		GeorImereti,  Gürcistan 42°15′44″K 42°42′59″D	Kültürel: (iv)	787 (1.940)	1994	2010–2017	Geri dönüşü mümkün olmayan müdahalelere yol açacak büyük bir yeniden yapılanma projesi. Alanın sınırları 2017 yılında değiştirildi.[nb 5] Bagrati Katedrali yeniden inşa edildikten sonra Dünya Mirasları Listesi'nden çıkarıldı, ancak Gelati Manastırı listede kaldı.	[114][115][116]
Bahla Kalesi		Bahla,  Umman 22°58′K 57°18′D	Kültürel: (iv)	5000000000000000000 —	1987	1988-2004	Kale ve Bahla Vahası'nın toprak yapılarının bozulması	[117][118][119][120]
Belize Set Resifi KorumaSistemi		BelBelize, Stann Creek ve Toledo  Belize 17°19′K 87°32′B	Doğal: (vii), (ix), (x)	96.300 (238.000)	1996	2009–2018	Mangrov kesimi ve aşırı gelişme	[121][122][123]
Bem ve Çevresi		IranKerman,  İran 29°07′01″K 58°22′07″D	Kültürel: (ii), (iii), (iv), (v)	5000000000000000000—	2004	2004-2013	2003 yılındaki Bam Depremi nedeni ile meydana gelen yıkılmalar	[124][125][126]
Butrint		Ayasaranda ilçesi,  Arnavutluk 39°45′K 20°01′D	Kültürel: (iii)	3.980 (9.800)	1992	1997-2005	Yönetim ve koruma zafiyeti nedeniyle meydana gelen zararlar	[127][128][129]
Comoé Millî Parkı		CotZanzan,  Fildişi Sahili 9°10′K 3°40′B	Doğal: (ix), (x)	1.150.000 (2.800.000)	1983	2003-2017	Sivil karışıklık, kaçak avlanma ve etkin yönetim mekanizmalarının olmaması	[130][131]
Djoudj Kuş Barınağı		Biffeche,  Senegal 16°30′K 16°10′B	Doğal: (vii), (x)	16.000 (40.000)	1981	1984-1988, 2000-2006	Bölgede inşa edilmesi planlanan bir baraj projesi (1984) nedeniyle listelendi.[nb 6] 1988 yılında parka su temini için bir kanal inşası ve bir yönetim planı hazırlanması sonucunda listeden çıkarıldı;[nb 5] 2000 yılında Salvinia molesta ve Pistia stratiotes türlerinin meydana getirdiği çevresel ve ekonomik tehditler ve ayrıca parkta su yönetimi ile ilgili sorunlar nedeniyle yeniden listelendi.	[43][132] [133][134] [135][136]
Dresden Elbe Vadisi		Saksonya,  Almanya 51°03′K 13°49′D	Kültürel: (ii), (iii), (iv), (v)	1.930 (4.800)	2004	2006-2009	Kültürel Bölge'de inşa edilmesi planlanan Waldschlösschen Köprüsü nedeniyle listeye alınan alan, köprünün inşasının başlamasından sonra 2009 yılında Dünya Mirasları Listesi'nden çıkarıldı.	[137][138]
Dubrovnik		Dubrovnik-Neretva,  Hırvatistan 42°38′25″K 18°06′30″D	Kültürel: (i), (iii), (iv)	97 (240)	1979	1991-1998	Hırvatistan Savaşı	[139][140] [141]
Ebu Mina		EgyEbusir,  Mısır 30°50′30″K 29°39′50″D	Kültürel: (iv)	182 (450)	1979	2001– 2025	Kilden yapılma mağaraların sıvıya maruz kaldıklarından dolayı yarı sıvı bir hale gelmeye başlaması	[142][143] [144]
Filipin Sıradağlarındaki Pirinç Terasları		PhiIfugao,  Filipinler 16°55′K 121°3′D	Kültürel: (iii), (iv), (v)	500.000 (1.200.000)	1995	2001-2012	Sistematik izleme programının veya kapsamlı bir yönetim planının bulunmaması	[145][146]
Galapagos Adaları		Galápagos,  Ekvador 0°40′G 90°30′B	Doğal: (vii), (viii), (ix), (x)	14.066.514 (34.759.110)	1978	2007-2010	Yabancı türlerin giriş imkânlarının yetersizliği, koruma kurumları ve park yönetimi için kaynak dağılımının yetersizliği, çok sayıda yasa dışı göçmenin varlığı, turizmde hızlı kontrolsüz büyüme, balıkçılık kapasitesinin aşırı artması ve spor balıkçılığı gibi çeşitli tehditler	[147][148] [149][150]
Hampi'deki Anıtlar Grubu		Ballari,  Hindistan 15°20′6″K 76°27′43″D	Kültürel: (i), (iii), (iv)	5000000000000000000 —	1986	1999-2006	Hampi'nin koruma altındaki arkeolojik alanlarına iki asma köprünün inşa edilmesinin alanın bütünlüğünü ve özgünlüğünü tehdit etmesi	[151][152] [153]
Humberstone ve Santa Laura Güherçile Madeni		ChilTarapacá,  Şili 20°12′30″G 69°47′40″B	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	5000000000000000000—	2005	2005–2019	40 yıllık bakım eksikliğinden dolayı yapıların kırılgan doğası; ayrıca yapısal hasarlar, vandalizm ve yapılarda gerçekleştirilen sökümler; yağma	[154][155][156]
Ichkeul millî Parkı		Bizerte,  Tunus 37°10′K 9°40′D	Doğal: (x)	12.600 (31.000)	1980	1996-2006	Bölgeye tatlısu akışını sınırlayan barajların inşa edilmesinin göl ve bataklığın tuzluluğunun artmasına ve göçmen kuş nüfusunun sayısında dikkat çeken bir azalmaya neden olması	[157][158] [159]
Iguaçu Şelalesi		Paraná,  Brezilya 25°41′G 54°26′B	Doğal: (vii), (x)	170.086 (420.290)	1986	1999-2001	Iguazu Nehri üzerindeki barajlar, helikopter uçuşları, yasa dışı yollarla açılan yol ("Estrada do Colono", Portekizce "Settler'in Yolu").	[160][161] [162]
İsa'nın Doğum Yeri: doğuş Kilisesi ve Hac Yolu, Beytüllahim		Pal Beytüllahim,  Filistin 31°42′16″K 35°12′27″D	Kültürel: (iv), (vi)	298 (740)	2012	2012–2019	Su sızıntılarından kaynaklanan hasarlar	[163][164][165]
Kasubi'deki Buganda Kraliyet Mezarları		UgandaKampala,  Uganda 0°19′45″K 32°33′12″D	Kültürel: (i), (iii), (iv), (vi)	27 (67)	2001	2010-2023	Mart 2010'da meydana gelen yagında, alandaki ana bina olan Muzibu Azaala Mpanga'nın hasar görmesi	[166][167]
Katmandu Vadisi		Kathmandu Vadisi,    Nepal 27°42′14″K 85°18′31″D	Kültürel: (iii), (iv), (vi)	167 (410)	1979	2003-2007	Yedi anıt bölgesinin altısının geleneksel unsurlarının kısmen veya önemli ölçüde kaybedilmesi ve genel mülkiyetin özgünlüğünün ve bütünlüğünün kaybolması	[168][169] [170]
Kilwa Kisiwani ve Songo Mnara Harabeleri		TanKilwa District,  Tanzanya 8°57′28″G 39°31′22″D	Kültürel: (iii)	5000000000000000000—	1981	2004-2014	Erozyon veya bitkilerin yapılara verdiği zararlar gibi çeşitli etkenlere bağlı olarak alanın bozulmaya devam etmesi	[171][172]
Kotor'un Doğal ve Kültürel-Tarihi Bölgesi		Kotor Körfezi, Kotor ve çevreleyen alanlar Karadağ 42°29′K 18°42′D	Kültürel: (i), (ii), (iii), (iv)	5000000000000000000 —	1979	1979-2003	15 Nisan 1979'daki deprem sonrasında meydana gelen hasarlar	[173][174] [175]
Köln Katedrali		Kuzey Ren-Vestfalya,  Almanya 50°56′29″K 6°57′29″D	Külürel: (i), (ii), (iv)	5000000000000000000 —	1996	2004-2006	Katedralin yakınındaki bir yüksek katlı bina inşa planı, yapının bütünlüğünü tehdit etmekte iken[nb 5], bina planı durdurulduktan ve bir tampon bölge oluşturulduktan sonra alan listeden çıkarıldı.	[176][177] [178]
Lahor'daki Kale ve Şalemar Bahçeleri		PakPencab,  Pakistan 31°35′25″K 74°18′35″D	Kültürel: (i), (ii), (iii)	5000000000000000000—	1981	2000-2012	Bir yolun genişletilmesi ve bahçenin çevre duvarlarının bozulması ve 1999'da tarihi su depolarının tahrip edilmesinden sonra Pakistan hükûmetinin isteği üzerine listeye alınmıştır.	[179][180]
Liverpool, Ortaçağ Ticari Liman Şehri		United KingdomLiverpool,  Birleşik Krallık 53°24′24″K 2°50′40″B	Kültürel: (ii), (iii), (iv)	136 (340)	2004	2012-2021	Liverpool Waters olarak bilinen tarihi dok alanlarına dair yeniden geliştirme projeleri	[181][182]
Los Katíos Millî Parkı		Antioquia ve Chocó,  Kolombiya 7°40′0″K 77°0′0″B	Doğal: (ix), (x)	72.000 (180.000)	1994	2009-2015	Ormansızlaşma, yasa dışı balıkçılık ve avlanma. Park yönetimi tarafından gerçekleştirilen önemli iyileştirmelerden sonra listeden çıkarıldı.	[183]
Manas Doğal Hayatı Koruma Alanı		Assam,  Hindistan 26°30′K 91°51′D	Doğal: (vii), (ix), (x)	39.100 (97.000)	1985	1992-2011	1992 yılında Bodo kabilesi militanları tarafından istila edildikten sonra, kaçak avlanma ve parkın altyapısında meydana gelen zararlar nedeniyle özellikle Büyük Tek Boynuzlu Gergedan ve diğer bazı türlerin popülasyonunda azalma	[184][185] [186]
Mtsheta'daki Tarihi Yerler		GeorMtsheta-Mtianeti Gürcistan41°51′K 44°43′D	Kültürel: (iii), (iv)	5000000000000000000—	1994	2009-2016	Alanın korunması ile ilgili endişeler	[187][188]
Niokolo-Koba Millî Parkı		SenTambacounda Bölgesi ve Kédougou Bölgesi,  Senegal 13°0′K 12°40′B	Doğal: (x)	913.000 (2.260.000)	1981	2007-2024	Parkın niteliğinin bozulması, memeli popülasyonunun azalması, yönetim sorunları ve Gambiya Nehri üzerinde yapılması planlanan bir barajın olası etkileri	[189][190]
Ngorongoro Koruma Alanı		Arusha Bölgesi,  Tanzanya 3°11′G 35°32′D	Doğal: (iv), (vii), (viii), (ix), (x)	5000000000000000000 —	1978	1984-1989	Azalan koruma statüsü.	[191][192] [193]
Plitvice Gölleri Millî Parkı		Lika-Senj,  Hırvatistan 44°53′K 15°37′D	Doğal: (vii), (viii), (ix)	19.200 (47.000)	1979	1992-1997	Hırvatistan Savaşı nedeniyle ortaya çıkan potansiyel tehditler	[194][195] [196]
Rwenzori Dağları Millî Parkı		Bundibugyo, Kabarole ve Kasese,  Uganda 0°13′K 29°55′D	Doğal: (vii), (ix)	99.600 (246.000)	1994	1999-2004	Güvenlik zafiyeti ve parkın önemli bir bölümünün izlenememesi	[160][197] [198]
Salonga Millî Parkı		DemÉquateur ve Bandundu Bölgesi,  Kongo DC 2°0′G 21°0′D	Doğal: (vii), (ix)	3.600.000 (8.900.000)	1984	1999-2021	Toplumsal düzenin varlığının ortadan kaybolması	[160][199][200]
Sangay Millî Parkı		Chimborazo, Morona-Santiago ve Tungurahua,  Ekvador 1°50′G 78°20′B	Doğal: (vii), (viii), (ix), (x)	271.925 (671.940)	1983	1992-2005	Aşırı kaçak avlanma, yasa dışı hayvancılık ve bir yol yapımı projesi	[201][202] [203]
Simien Ulusal Parkı		EthAmhara Bölgesi,  Etiyopya 13°11′K 38°4′D	Doğal: (vii), (x)	22.000 (54.000)	1978	1996-2017	Walia ibex nüfusunun azalması	[204][205]
Srebarna Doğa Koruma Alanı		Srebarna, Silistre,  Bulgaristan 44°06′50″K 27°04′40″D	Doğal: (x)	638 (1.580)	1983	1992-2003	Mevsimlik taşkınlar ve tarımsal kullanımın, su canlıları ve kuş popülasyonlarında azalmaya veya kaybolmaya neden olması	[206][207] [208]
Şirvanşahlar Sarayı ve Kız Kulesi ile birlikte Surlarla Çevrili Bakü Şehri		Bakü,  Azerbaycan 40°21′58.9″K 49°50′07.0″D	Kültürel: (iv)	5000000000000000000 —	2000	2003-2009	2000 Bakü depremi sırasında meydana gelen hasar, kentsel gelişim ve yetersiz koruma çalışmaları	[209]
Timbuktu		Circle and Region of Tombouctou,  Mali 16°46′24″K 2°59′58″B	Kültürel: (ii), (iv), (v)	5000000000000000000 —	1988	1990-2005	Mağrip el-Kaidesi, Ensarüddin ve Boko Haram gibi grupların imha tehdidi, bazı anıtların yağmalanması ve yok edilmesi	[210][211] [212]
Tipasa		Tipaza,  Cezayir 36°33′24″K 2°23′00″D	Kültürel: (iii), (iv)	52 (130)	1982	2002-2006	Alanın ve tampon bölgesinin bütünlüğünü etkileyen yetersiz bakım çalışmaları	[213][214] [215]
Wieliczka Tuz Madeni		Wieliczka, Wieliczka County, Küçük Polonya Voyvodalığı,  Polonya 49°58′45″K 20°03′50″D	Kültürel: (iv)	969 (2.390)	1978	1989-1998	Nem sorunu.	[193][216] [217]
Yellowstone Millî Parkı		Wyoming; Montana ve Idaho'nun küçük bir kısmı,  ABD 44°30′K 110°50′B	Doğal: (vii), (viii), (ix), (x)	898.349 (2.219.870)	1978	1995-2003	Yellowstone katil alabalığına yönelik tehlikelerin yanı sıra parkın bazı kısımlarında kanalizasyon sızıntısı ve atık kirliliğinin belirlenmesi; su miktarı ve kalitesine yönelik potansiyel tehditler, geçmiş ve planlanan madencilik faaliyetleri, bizon sürülerinde brusellozun ortadan kaldırılması için önerilen bir kontrol programı	[218][219] [220]

Notlar

1. Tam başlık: Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi
2. Kudüs bölgesi, UNESCO tarafından bir devletle ilişkilendirilmemiştir ve "Kudüs" olarak listelenmiştir.
3. Kosova, Kosova Cumhuriyeti ve Sırbistan Cumhuriyeti arasında toprak anlaşmazlığına konu. Kosova Cumhuriyeti 17 Şubat 2008'de tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti, ancak Sırbistan Kosova'yı kendi egemenliğinin bir parçası olarak talep etmeye devam ediyor. İki hükümet, Brüksel Anlaşması kapsamında 2013'te ilişkilerini normalleştirmeye başladı. Kosova, Birleşmiş Milletler üyesi 193 devletten 111'i tarafından bağımsız bir devlet olarak resmen tanındı.
4. Ürdün tarafından önerilen alan. UNESCO "İlgili BM kararları doğrultusunda Doğu Kudüs işgal altındaki Filistin toprağının bir parçası olmaya devam ediyor ve Kudüs'ün statüsü İsrail ile Filistinliler arasındaki sürekli statü müzakerelerinde çözülmelidir" dedi.
5. Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nden
6. Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nde