baba

Haftanın sözcüğü – 2007, 39. hafta

Türkçe

Söyleniş

IPA^(anahtar): /bɑˈbɑ/, (çoğulu) /bɑbɑˈɫɑɾ/

Köken

Farsça

Ad

baba (belirtme hâli babayı, çoğulu babalar)

1. (aile, erkek)Çocuğu olan erkek; peder.
2. (aile, erkek) Çocuğun dünyaya gelmesinde etken olan erkek.
   • "Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk'tür." - Anayasa
3. Kazılarda çıkarılan toprağın miktarını hesaplayabilmek için yer yer bırakılan toprak dikme.
4. Çatı merteği.
5. Bir ülkeye veya bir topluluğa yararlı olmuş kimse.
   • Atatürk Türk milletinin babasıdır.
6. (aile, erkek, mecaz) Anlayışlı, iyi huylu erkek.
7. (aile, suç, mecaz)Silah kaçakçılığı, kara para aklama ve uyuşturucu madde ticareti vb. kirli ve gizli işler yapan çetenin başı.
   • "Bu silahlar, Türkiye’deki ünlü mafya babaları tarafından ülkeye sokuluyordu." - Ahmet Kekeç
8. (aile, mecaz) Koruyucu, babalık duyguları ile dolu kimse.
9. (aile, mecaz) ata.
   • "Asya'daki babalarımızdan miras kalan millî şiirimizin manzum şekillerinde..." - Yahya Kemal Beyatlı
10. (argo) Çok kaliteli, üstün nitelikli.
    • Mal, çok baba çıktı.
11. (İslam) Tarikatların bazısında tekke büyüğü.
    • Bektaşi babası.
12. Bu gibi kimselere verilen ünvan.
    • Gül Baba. Nur Baba. Baba İlyas.
13. (denizcilik) Gemi veya iskelede halatın takıldığı yuvarlak başlı iri demir, ağaç veya beton dikme.
14. (mimarlık) Bir merdivende, tırabzanın sahanlıkla birleştiği yerde bulunan dikey öge.

Çekimleme

baba adının çekimi

	tekil	çoğul
yalın	baba	babalar
belirtme	babayı	babaları
yönelme	babaya	babalara
bulunma	babada	babalarda
ayrılma	babadan	babalardan
tamlayan	babanın	babaların

iyelik ekleriyle

1. tekil (benim)	tekil	çoğul
yalın	babam	babalarım
belirtme	babamı	babalarımı
yönelme	babama	babalarıma
bulunma	babamda	babalarımda
ayrılma	babamdan	babalarımdan
tamlayan	babamın	babalarımın
2. tekil (senin)	tekil	çoğul
yalın	baban	babaların
belirtme	babanı	babalarını
yönelme	babana	babalarına
bulunma	babanda	babalarında
ayrılma	babandan	babalarından
tamlayan	babanın	babalarının
3. tekil (onun)	tekil	çoğul
yalın	babası	babaları
belirtme	babasını	babalarını
yönelme	babasına	babalarına
bulunma	babasında	babalarında
ayrılma	babasından	babalarından
tamlayan	babasının	babalarının
1. çoğul (bizim)	tekil	çoğul
yalın	babamız	babalarımız
belirtme	babamızı	babalarımızı
yönelme	babamıza	babalarımıza
bulunma	babamızda	babalarımızda
ayrılma	babamızdan	babalarımızdan
tamlayan	babamızın	babalarımızın
2. çoğul (sizin)	tekil	çoğul
yalın	babanız	babalarınız
belirtme	babanızı	babalarınızı
yönelme	babanıza	babalarınıza
bulunma	babanızda	babalarınızda
ayrılma	babanızdan	babalarınızdan
tamlayan	babanızın	babalarınızın
3. çoğul (onların)	tekil	çoğul
yalın	babası babaları	babaları
belirtme	babasını babalarını	babalarını
yönelme	babasına babalarına	babalarına
bulunma	babasında babalarında	babalarında
ayrılma	babasından babalarından	babalarından
tamlayan	babasının babalarının	babalarının

Atasözleri

• amca baba yarısı
• baba ekmeği zindan ekmeği, koca ekmeği meydan ekmeği
• baba koruk yer, oğlunun dişi kamaşır
• baba malı tez tükenir, evlat gerek kazana
• baba oğluna bir bağ bağışlamış, oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş
• babadan mal kalır, kemal kalmaz
• babaya dayanma, karıya güvenme
• baba değil, tırabzan babası,
• baba koruk,
• baba erik yer, oğlunun dişi kamaşır,
• babam!,
• baba malı tez tükenir, evlat gerek kazana,
• babamın adı Hıdır, elimden gelen budur,
• babam sağ olsun,
• babana rahmet,
• babanın sanatı oğla mirastır,
• baba oğluna bir bağ bağışlamış, oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş,
• babasından mal kalan, merteği içinden bitmiş sanır,
• baba vergisi görümlük, koca vergisi doyumluk

Deyimler

babasının çiftliği, babalarının çiftliği, baba olmak, babasına rahmet okutmak, babasının hayrına, babasının kızı, babasının oğlu

Türetilmiş kavramlar

baba adam, babaanne, baba boyunduruğu, baba bucağı, babacan, baba diyarı, baba dostu, babaevi, baba hindi, baba mirası, baba nasihati, baba ocağı, baba sanlı, baba soylu, baba tarafı, baba tatlısı, baba yadigârı, baba yarısı, baba yerli, babayiğit, baba yurdu, babadan kalma, âdembaba, Âdem Baba, ağababa, ana baba, ballıbaba, beybaba, biyolojik baba, büyükbaba, cicibaba, devlet baba, dönbaba, efendibaba, hacıbaba, kayınbaba, Noel Baba, öz baba, paşababa, sütbaba, şambaba, üvey baba, vaybabamcı, altın babası, Bektaşi babası, dert babası, fakir fukara babası, fikir babası, fukara babası, isim babası, iskele babası, mafya babası, öksüz babası, para babası, şambabası, tırabzan babası

Çeviriler

Aile bireyi

Afarca: abba (aa) Afrikanca: vader (af) Aiton dili: ပေႃ (poa) Almanca: Vater (de) e, Papa (de) e, Papi (de) e, Vati (de) e Aragonca: pai (an) Aramice: ܐܒܐ‎ (arc) e (’abā’) Arapça: أَبٌ‎ (ar) e (ab(un)) Arnavutça: baba (sq), atë (sq) Asturyasça: pá (ast) Aymaraca: awki (ay) Azerice: ata (az) Baskça: aita (eu) Bretonca: tad (br) e Bulgarca: баща (bg) d (başta) Calo dili: batú, bato, batico, dadá Çekçe: otec (cs), táta (cs), tatínek (cs), taťka (cs), fotr (cs) e [pejorative] Çince: 父 (zh) (fù), 爸爸 (zh), 父亲 (zh) (fù qīn) Danca: far (da), fader (da) Endonezce: ayah (id), bapak (id), ayahanda (id), bapa (id), pak (id) Esperanto: patro (eo), paĉjo (eo) Estonca: isa (et) Evenki dili: амин (amin) Faroe dili: faðir (fo), pápi (fo) Farsça: پِدَر‎ (fa) [pedær], بابا‎ (fa) (ba:ba:) Felemenkçe: vader (nl) e, papa (nl), pappie (nl) Fince: isä (fi), pollari (fi) Fransızca: père (fr), papa (fr) e Friuli dili: pari (fur) Frizce: heit (fy) Galce: tad (cy) Galiçyaca: pai (gl) Guarani dili: túva (gn), ru (gn) Haitice: papa (ht) Hausaca: baba (ha), uba (ha) İbranice: אָב‎ (he) e, פאדרי‎ (he) İdo: patro (io) İngilizce: father (en), dad (en), daddy (en), pop (en), papa (en) İnterlingua: patre (ia) İrlandaca: athair (ga), daidí (ga) İspanyolca: padre (es) e, papá (es), tata (es) İsveççe: fader (sv), far (sv), pappa (sv) İtalyanca: padre (it) e, babbo (it), tata (it), papà (it) İzlandaca: faðir (is) Japonca: お父さん (ja) (おとうさん, otōsan), 父 (ja) (ちち, chichi) Karaçay Balkarca: ata (krc) Kaşupça: òjc (csb) Katalanca: pare (ca) e Kazakça: әке (kk) (äke) Keçuva dili: tata (qu), churiyaqe (qu) Kırım Tatarca: baba (crh) Korece: 아버지 (ko) (abeoji) Koryakça: эньпич Kürtçe: bav (ku) Latince: pater (la), papa (la), atta (la) Lehçe: ojciec (pl) e, eril Letonca: tēvs (lv) Lingala: tata (ln) Litvanca: tėvas (lt), pradininkas (lt), protėvis (lt) Maasai dili: papa (mas), paapa (mas), olaiiu (mas) Macarca: atya (hu), apa (hu), papa (hu), édesapa (hu), apu (hu) Makedonca: татко (mk) e (tatko), отец (mk) e (otec) Malayca: bapa (ms) Maltaca: missier (mt) Maorice: haakoro (mi), kohake (mi) Malgaşça: ray (mg) Norveççe: far (no) Oksitanca: paire (oc) Özbekçe: ota (uz) Portekizce: pai (pt) e Rapanui dili: koro (rap), matu’a (rap), matu’a tane (rap) Romanşça: bab (rm) Rumence: tată (ro), părinte (ro), taică (ro) Rusça: отец (ru) e (otets) Samoaca: tamā (sm) Savahili dili: baba (sw) Sarduca: babbu (sc) Sırp-Hırvatça: отац (sh) e, otac (sh) e Sicilyaca: patri (scn) Slovakça: otec (sk) Slovence: ôèe (sl) Somalice: aabo (so), aabbe (so) Tabasaran dili: адаш (adaş) Tagalogca: tatay (tl), ama (tl) Tatarca: ata (tt), äti (tt) Tayca: พ่อ (th) (pɔ̂ɔ) Türkmence: ata (tk), däde (tk), dääde (tk), kaka (tk) Ukraynaca: eril Udmurtça: айы (udm) (ajy), атай (udm) (ataj), бубы (udm) (buby) Uygurca: ata (ug), dada (ug) Xhosa dili: utata (xh), ubawo (xh) Volapük: fat (vo) Yahudi İspanyolcası: padre (lad) Yunanca: πατήρ (el) e (patír), πάτερ (el) e (páter), πατέρας (el) (patéras), μπαμπάς (el) e (bampás) Zuluca: ubaba (zu)

Denizcilik

Almanca: Poller (de) e Fince: pollari (fi) İngilizce: bollard (en), mooring post (en) İspanyolca: noray (es), bolardo (es) Rusça: прикол (ru) (prikol)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "baba" maddesi

Ayrıca bakınız

Akrabalık [değiştir]
amca (emmi) · amca oğlu (emmizade) · amcazade · anne(ana) · baba · büyük anne (nene) · büyük baba (dede) · dayı · dayızade · dede · elti · enişte · erkek kardeş (birader) · görümce · hala · hanımanne · kardeş (kardaş) · karı · kaynana (kayınvalide) · kaynata (kayınpeder) · kayınbaba · kayınbirader · kız kardeş (bacı) · nine · teyze · teyzezade · yeğen

Afrikanca

Ad

baba

1. (primatlar, aile) bebek

Azerice

Ad

baba

1. (aile) dede

Çağatayca

Ad

1. ata
2. cid
3. peder
4. ebu
5. deve

Fransızca

Ad

baba

1. bir çeşit erikli kek

Hausaca

Ad

baba

1. (aile) baba

İspanyolca

Köken

Latince baba

Ad

baba

1. saçma sapan söz
2. salya
3. sümük

Kırım Tatarca

Ad

baba

1. (aile) baba

Svahili dili

Ad

baba

1. (aile) baba

Sırp-Hırvatça

Ad

baba d (çoğulu babe)

1. (aile) (Boşnak, Sırp, Hırvat ağzı) büyükanne, nine
2. haminne, yaşlı kadın

Eş anlamlılar

• lena

Tagalogca

Ad

baba

1. çene

Tatarca

Ad

baba

1. (aile) dede

Kaynakça

• KÚNOS, Dr. Ignaz (1902). Şeyh Süleyman Efendi, Çağatayca-Osmanlıca Sözlük. Budapeşte: Section Orientale de la Société Ethnographique Hongroise.

Türkmence

Ad

baba

1. (aile) dede (annenin babası)baba

Lazca

Ad

baba

1. baba