Андорра

Андорра кенәзлеге (исп. Principado de Andorra) – Европаның диңгезгә чыгышы булмаган кече илләреннән берсе. Пиреней ярымутравында, Франция белән Испания арасында урнашкан. Андорра каталон телендә:[ənˈdorə], җирле сөйләмдә:[anˈdɔra], рәсми рәвештә Андорра Кенәзлеге (каталонча:Principat d'Andorra), шулай ук Андорра Үзәннәре Кенәзлеге дип атала. Ил Көньяк-көнбатыш Европада, Көнчыгыш Пиреней тауларында урнашкан, Испания һәм Франция белән чиктәш, суверен микродәүләт. Хартия нәтиҗәсендә 988 елда, хәзерге вакыт кенәзлеге рәвешендә 1278 елда барлыкка килгән. Ул кенәзлек буларак мәгълүм, чөнки ул Испания/Рим католик Ургелл Епископы һәм Франция президенты билгеләгән ике ко-принц тарафыннан җитәкләнә.
Андорра Европада кечкенәлек буенча алтынчы дәүләт, аның мәйданы 468 кв. км (181 кв. миля) һәм халкы якынча 85 000 кеше. Аның башкаласы Андорра ла Велья Европада иң биек башкала, ул диңгез өстеннән 1023 метр (3556 фут) биеклектә урнашкан. Рәсми теле — каталон теле, ләкин шулай ук испанча, португалча һәм французча сөйләшүчеләр дә байтак.
Андорраның туризм оешмасы ел саен 10,2 млн. чамасы зиярәт кылучыга хезмәт күрсәтә. Ул Европа Берлеге әгъзасы түгел, әмма евро рәсми валюта булып тора. Ил 1993 елдан бирле Берләшкән Милләтләр әгъзасы булып тора. 2013 елда Андорра кешеләренең Лансет буенча дөньяда иң югары фаразланган тормыш озынлыгы (81 яшь) булган. 2023 елда — 83 яшьтән артыграк.

Андорра
кат. Andorra
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1278
Рәсми исем	Andorra[1]
Кыскача исем	🇦🇩
ХФӘ билгесе	ɐnˈdorːə
Демоним	Andorran, andorrà, andorrana, andorrano, andorrana, andorrai, andorraner, Andorano, Landoränan, أندوري, أندورية, أندوريون, אנדורי, אנדורית, অ্যান্ডোরীয়, andorrano, andorrana, andorrani, andorrane, andoran, andorranu, andorrana, Andorano, アンドラ人, 안도라인, Andořan, Andořanka, andorran, andorrans, andorrane, andorranes, Andorrane[2], Andorran[2], andorana, andorane, andorani, andoran, أنضوري, أنضورية, أنضوريين, أنضوريات, Andórach[3], андоррец[4], андоррка[4] һәм андоррцы[4]
Рәсми тел	каталан теле
Гимн	Андорра һимны
Мәдәният	Андорра мәдәнияте[d]
Шигарь тексты	Virtus Unita Fortior һәм El País dels Pirineus
Дөнья кисәге	Европа[5]
Дәүләт	Андорра
Башкала	Andorra la Vella
Сәгать поясы	Үзәк Аурупа вакыты[d] һәм Europe/Andorra[d]
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан	Пиреней ярымутравы, Пирәнәй таулары һәм Көньяк Европа[5]
Расположено в религиозной территориальной единице	archpriesthood of the Valleys of Andorra[d]
Иң көнчыгыш ноктасы	42°34′27″ с. ш. 1°47′11″ в. д.HGЯO
Иң төньяк ноктасы	42°39′21″ с. ш. 1°32′57″ в. д.HGЯO
Иң көньяк ноктасы	42°25′44″ с. ш. 1°31′02″ в. д.HGЯO
Иң көнбатыш ноктасы	42°29′11″ с. ш. 1°24′33″ в. д.HGЯO
Геомәгълүматлар	Data:Andorra.map
Иң югары ноктасы	Кома-Педроса[d]
Иң түбән ноктасы	Валира[d]
Идарә итү формасы	parliamentary coprincipality[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы	Андорраның француз кенәзе[d] һәм Андорраның епископаль кенәзе[d]
Ил башлыгы	Эммануел Макрон һәм Хосеп-Льюис Серрано Пентинат[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Андорра премьер-министры[d]
Башкарма хакимият башлыгы	Шавье Эспот Самора[d]
Башкарма хакимият	Андорра хөкүмәте[d]
Канунбирү органы	Андорра үзәннәренең генераль шурасы[d]
Үзәк банкы	Андорра финанс идарәсе[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр	Италия, Франция, Германия, Европа Берлеге, Кытай Җөмһүрияте, Америка Кушма Штатлары, Гөрҗистан, Кытай һәм Маҗарстан
Әгъзалык	Берләшкән Милләтләр Оешмасы[6]
Рәсми бәйрәм	Яңа ел көне[d], Constitution Day[d], Meritxell Day[d] һәм Раштуа
Никахка керү яше	16 яшь
Халык саны	87 486 (28 февраль 2025)[7]
Ир-ат халкы	38 842[8], 39 615[8], 40 361[8] һәм 40 786[8]
Хатын-кыз халкы	37 502[8], 38 084[8], 38 673[8] һәм 39 038[8]
Административ бүленеше	Андорра-ла-Велья[d], Канильо[d], Энкамп[d], Эскальдес-Энгордань[d], Ла-Масана[d], Ордино[d] һәм Сан-Джулия-де-Лория[d]
Су өслеге өлеше	0 процент[9]
Акча берәмлеге	евро
Номиналь тулаем эчке продукт	3 325 145 407 $[10] һәм 3 352 032 737 $[10]
Кеше потенциалы үсеше индексы	0,884[11]
Нәрсә белән чиктәш	Франция, Испания һәм Европа Берлеге
Автомобил хәрәкәте ягы	уң[d][12]
Челтәр көчәнеше	220 вольт
Электр аергычы төре	Schuko[d][13] һәм Europlug[d][13]
Кулланылган тел	каталан теле
Мәйдан	468 км²[9]
Рәсми веб-сайт	govern.ad
Һәштәге	Andorra
Югары дәрәҗәле Интернет домены	.ad
Тематик география	Андорра географиясе[d]
Һәйкәлләр исемлеге	list of UNESCO Intangible Cultural Heritage elements in Andorra[d] һәм Tentative List of World Heritage Sites in Andorra[d]
Феноменның икътисады	Андорра икътисады[d]
Феноменның демографиясе	Андорра халкы[d]
Джини коэффициенты	40[14]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме	4,5 процент
Тулаем туулар коэффициенты	1,27[15]
Шәһәр халкы	67 170[8], 68 311[8], 69 438[8] һәм 70 094[8]
Авыл халкы	9173[8], 9389[8], 9596[8] һәм 9730[8]
Максималь температура	36 °C
Уку-язу нисбәте	100 процент[16]
Туым күрсәткече	7[8] һәм 6,2[8]
Үлем күрсәткече	3,9[8] һәм 4,6[8]
Илнең мобиль коды	213
Илнең телефон коды	+376
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны	112[d][17], 110[d][17], 116[d][17] һәм 118[d]
Илнең GS1 коды	840-849
Номер тамгасы коды	AND
Диңгездәге идентификацияләү номеры	202
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	Төркем:Андоррада төшерелгән фильмнар[d]
Андорра Викиҗыентыкта

Дин

Андорра халкының күбесе (88,2%) — католиклар. Андоррада 1 000—2 000 Төньяк Африкадан (Мәгърибтән), Төркиядән, Пакистаннан килгән мөселман, шулай ук Һинд дине, Яһүд дине вәкилләре дә яши^[18][19].

• Андоррада ислам