Мьянма

Мьянма (бирм. မြန်မာပြည်), Мьянма Җөмһүрият Берлеге (бирм. ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်‌ ; 1989 елга кадәр – Бирма, Бирма Берлеге) – Көньяк-Көнчыгыш Азиядә, Һинд-кытай ярымутравының көнбатыш өлешендә урнашкан дәүләт.

Мьянма
бирм. ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော် бирм. မြန်မာနိုင်ငံ
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	4 гыйнвар 1948
Рәсми исем	Republic of the Union of Myanmar, Repubblica dell'Unione della Birmania, Республика Союз Мьянма, Union of Myanmar, Socialist Republic of the Union of Burma, Union of Burma, မြန်မာနိုင်ငံ, Мьянма, Бирма, République de l’Union de Birmanie[1], République de l’Union de Birmanie[2], República de la Unión de Myanmar һәм جمهورية اتحاد مينمار
Кыскача исем	Мьянма, Myanmar, Burma, မြန်မာ[3] һәм ဗမာ[3]
ХФӘ билгесе	ˈbʉɾmɑ, ˈmʲjænmə һәм ˈbʲirmə
Гомер озынлыгы	69,62 ел[4]
Демоним	mianmari, Burmese, Myanma, бирманец, бирманка, бирманцы, Myanmarano, Mianmaränan, בורמזי, בורמזית, বর্মী, birmano, birmana, birmani, birmane, miama, burman, myanmarier[5], de Myanmar, Birmano, মান, Birman[2], Birmane[2], birmani, birman, birmana, birmane, بورمي, بورمية, بورميين, بورميات, Maenmarach[6], birmà[7], birmana[7], مِيَنْمَارِيٌّ һәм مِيَنْمَارِيَّةٌ
Рәсми тел	бирма теле[8]
Гимн	Мьянма гимны[d]
Мәдәният	Мьянма мәдәнияте[d]
Шигарь тексты	Let the journey begin һәм Gadewch i'r daith ddechrau
Дөнья кисәге	Азия[9]
Дәүләт	Мьянма
Башкала	Нейпьидо[d]
Сәгать поясы	UTC+6:30[d] һәм Asia/Yangon[d][10]
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан	Көньяк-көнчыгыш Азия
Иң көнчыгыш ноктасы	21°35′57″ т. к. 101°10′15″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы	28°33′ т. к. 97°34′ кч. о.
Иң көньяк ноктасы	9°35′53″ т. к. 97°58′03″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы	21°10′50″ т. к. 92°10′19″ кч. о.
Геомәгълүматлар	Data:Myanmar.map
Иң югары ноктасы	Хкакабо Рази[d]
Иң түбән ноктасы	Һинд океаны
Идарә итү формасы	җөмһүрият
Дәүләт башлыгы вазыйфасы	Мьянма президенты[d]
Ил башлыгы	Мьин Шве[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Дәүләт идари советы[d] һәм Мьянма дәүләт киңәшчесе[d]
Башкарма хакимият башлыгы	Мин Аун Хлайн[d]
Канунбирү органы	Берлек җыелышы[d]
Үзәк банкы	Мьянма үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр	Австралия, Изге тәхет[d], Исраил, Сербия, Индонезия, Дания, Франция, Һиндстан, Малайзия, Бруней, Кытай Җөмһүрияте, Филипин, Америка Кушма Штатлары, Россия, Кытай, Бангладеш, Германия һәм Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[11]
Әгъзалык	Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Könyaq-Könçığış Aziä däwlätläre berläşmäse, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Көньяк-Көнчыгыш Азия дәүләтләре берләшмәсе төбәк форумы[d], Азия үсеш банкы[d], Бенгаль култыгы илләре күптармаклы техник һәм икътисади хезмәттәшлек инициативасы[d], Интерпол[12][13], ХКТО[d][14][15], Халыкара гидрография оешмасы[d][16], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[17], Бөтендөнья почта берлеге[18][19], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][20], Бөтендөнья метеорология оешмасы[21], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[22] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][23]
Рәсми бәйрәм	Мьянма бәйсезлек көне[d]
Никахка керү яше	20 яшь
Халык саны	53 370 609 (2017)[24]
Ир-ат халкы	26 150 000[25]
Хатын-кыз халкы	28 430 000[25]
Административ бүленеше	Ракхайн[d], Чин[d], Качин[d], Шан[d], Кая[d], Карен[d], Мон[d], Сикайн[d], Танинтайи[d], Иравади[d], Янгон[d], Пегу[d], Магуэ[d], Мандалай[d], Naypyidaw Union Territory[d], Дану[d], Коканг[d], Нага[d], Па-О[d], Палаунг[d] һәм Ва[d]
Акча берәмлеге	кьят[d]
Номиналь тулаем эчке продукт	65 124 769 602 $[26] һәм 59 364 362 541 $[26]
Кеше потенциалы үсеше индексы	0,585[27]
Inequality-adjusted Human Development Index	0,467[28]
Эшсезлек дәрәҗәсе	3 ± 1 процент[29]
Медиан керем	2 037 600 K[30]
Нәрсә белән чиктәш	Бангладеш, Кытай, Һиндстан, Лаос һәм Таиланд
Автомобил хәрәкәте ягы	уң[d][31]
Челтәр көчәнеше	230 вольт[32]
Электр аергычы төре	Europlug[d][32], D төре[d][32], Schuko[d][32] һәм BS 1363[d][32]
Әүвәлгесе	Бирман берлеге социалист республикасы (1962-1988)[d] һәм Burma/Myanmar under the State Peace and Development Council[d]
Алыштырган	Британ Бирмасы[d]
Кулланылган тел	аракан теле[d], бирма теле, Moken[d], Kanan[d], Мру[d], Rawang[d], Daai[d], Mün[d], Blang[d], Danau[d], Рианг[d], Nung[d], Zotung[d], Padaung[d], пао теле[d], Danu[d], Para[d], кхүн теле[d], көнчыгыш пво теле[d], Ponyo[d], Пьен[d], Geko Karen[d], Sak[d], Rungtu[d], Shö[d], Hpon[d], Lhao Vo[d], Senthang[d], Intha[d], сийин теле[d], Htangan[d], кхамти[d], Kaang[d], Cumtu[d], Somra[d], Songlai[d], Tai Laing[d], Тай лой[d], хака-чин теле[d], рохинҗа теле[d], Мара[d], Khiamniungan[d], Anu-Hkongso[d], Akyaung Ari[d], Tavoyan[d], Tawr[d], коньйак теле[d], Lahta[d], Kayaw[d], Geba Karen[d], Matu Chin[d], Laitu[d], Makuri[d], Makyan[d], Lautu[d], Лачик[d], Long Phuri[d], көнбатыш пво теле[d], Welaung[d], Thadou[d], Nusu[d], Лису[d], Ngawn[d], дулун теле[d], S'gaw Karen[d], Thaiphum[d], Koki Naga[d], Mro-Khimi language[d], Ачанг теле, акха[d], кхам тибет теле[d], Цзайва[d], Falam[d], Zyphe[d], Бве[d], лаху теле[d], шан теле[d], баум[d], Мизо[d], Тай-ныа[d], таи лү теле, Zo[d], Тедим-чин[d], Тасе-нага[d], Khumi[d], мон теле, чакма[d], Дзингхпо теле, Parauk[d], Bualkhaw Chin[d], Manumanaw Karen[d], Western Kayah[d], Chinbon Chin[d], Taungyo[d], Rumai Palaung[d], Pale Palaung[d], Zayein[d], Yinchia[d], Taman[d], Yinbaw Karen[d], Yintale[d], Eastern Khumi Chin[d], Wewaw[d], Lahu Shi[d], Samtao[d], Eastern Kayah[d], Paku Karen[d], Shwe Palaung[d], Kadu[d], Mobwa Karen[d], Kyan-Karyaw Naga[d], Lao Naga[d] һәм силоти теле[d][33]
Бүләкләр	The Economist country of the year[d] (16 декабрь 2015) [34]
Кайда өйрәнелә	Burma studies[d]
Мәйдан	676 577,2 ± 0,1 км²
Рәсми веб-сайт	Lua хатасы: expandTemplate: template "ref-my" does not exist.
Һәштәге	Myanmar
Югары дәрәҗәле Интернет домены	.mm
Тамганың тасвирламасы	Мьянма туграсы[d]
Тематик география	Мьянма географиясе[d]
Тимер юл хәрәкәте ягы	сул[d][35]
Ачык мәгълүматлар порталы	Myanmar data portal[d]
Феноменның икътисады	Мьянма икътисады[d]
Феноменның демографиясе	Мьянма халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны	3 358 383[36]
Джини коэффициенты	30,7[37]
Тулаем туулар коэффициенты	2,05[38]
Шәһәр халкы	16 363 966[39], 16 636 518[39], 16 918 421[39] һәм 17 213 307[39]
Авыл халкы	36 676 246[39], 36 786 680[39], 36 879 663[39] һәм 36 965 999[39]
Уку-язу нисбәте	89,1 процент[40]
Демократия индексы	1,02[41]
BTI Governance Index	2,04[42], 1,79[42], 1,75[42], 1,77[42], 3,96[42], 4,2[42], 3,97[42], 3,59[42] һәм 3,53[43]
BTI Status Index	1,88[42], 1,96[42], 1,59[42], 1,7[42], 2,57[42], 2,98[42], 3,38[42], 3,28[42] һәм 3,2[43]
Туым күрсәткече	16,833[39]
Үлем күрсәткече	8,749[39]
Happy Planet Index score	40[44]
Илнең мобиль коды	414
Илнең телефон коды	+95
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны	199[d], 191[d] һәм 192[d]
Номер тамгасы коды	BUR
Диңгездәге идентификацияләү номеры	506
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	Төркем:Мьянмада төшерелгән фильмнар[d]
Самый густонаселенная городская территория	Янгон[d]
Мьянма Викиҗыентыкта

Атама

Атамасы латыйн имлясында Burma дип языла. «Мьянма» сүзе исә «Җитез», «Көчле» дигәнне аңлата һәм «Мья» сүзенә аваздаш булып тора (анысы «зөбәрҗәт» дигән сүз). «Бирма» атамасы илдә популяр түгел

2010 елның октябрендә Мьянма ил атамасын «Мьянма Берлеге»ннән «Мьянма Җөмһүрият Берлеге»нә үзгәртә, шулай ук дәүләт байрагы һәм дәүләт гербы (туграсы) да үзгәртелә.

Башкала

2005 елның 6 ноябренә кадәр илнең башкаласы Янгон булган. 7 ноябрьдә илнең министрлыклары һәм ведомстволары яңа башкала ― Нейпьидо шәһәренә күченә башлый. Башкаланы күчерүнең сәбәпләре ачык билгеле түгел. Бер версия буенча, илнең үзәгендә урнашкан булу яңа башкаланы диңгездән һөҗүм итүдән саклый ала. Шулай ук яңа башкала милли азчылыклар яшәүче төбәкләргә якын урнашкан һәм аларны контрольдә тоту өчен уңай шартлар барлыкка килгән ^[45].

География

Мьянма көнбатышта Һиндстан һәм Бангладеш, төньяк-көнчыгышта Кытай, көнчыгышта Лаос һәм көньяк-көнчыгышта Таиланд белән чиктәш. Илнең чикләрен Бенгалия култыгы һәм Моутама култыгы, Андаман диңгезе сулары юа.

Дин

Мьянма хөкүмәтенең рәсми сәясәте буенча, Мьянмадагы барлык этник, дини һәм тел төркемнәре дә тигез хокуклы. 2005 елда Мьянма диннәр эшләре министрлыгы «Дин иреге турында декларация» бастырган.

2014 елда диннәр:

• Буддачылык тарафдарлары 88 %
• Христианнар 6,2 %
• Мөселманнар 4,2 %
• Һинд дине вәкилләре 0,5 %

АКШ Дәүләт департаментының дин иреге турындагы халыкара докладында әйтелгәнчә, 2006 елда илнең буддачылык тарафдары булмаган халкының саны исәпкә алу барышында нык киметеп күрсәтелгән^[46].

• Мьянмада ислам