Ненец автономияле округы

Не́нец автоно́мияле о́кругы (рус. Ненецкий автонмный округ, нен. Ненёцие автономной ӈокрук) — Россия Федерациясенең төньяк-көнбатышта урнашкан субъекты (Архангельск өлкәсе составында).

Ненец автономияле округы
рус. Ненецкий автономный округ мориори Ненэцие автономной округ’
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1929
Рәсми исем	Ненецкий округ һәм Ненецкий национальный округ
Рәсми тел	рус теле һәм ненец теле
Гимн	Гимн Ненецкого автономного округа[d]
Дөнья кисәге	Европа
Дәүләт	Россия[1]
Башкала	Нарьян-Мар
Административ-территориаль берәмлек	Архангельск өлкәсе[2]
Сәгать поясы	MSD һәм Европа/Мәскәү[d][3]
Геомәгълүматлар	Data:Russia/Nenets.map
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	губернатор Ненецкого автономного округа[d]
Башкарма хакимият башлыгы	Александр Цыбульский[d]
Канунбирү органы	Ненец автономияле округы депутатлары җыелышы[d]
Халык саны	42 224 (2024)
Административ бүленеше	Котып аръягы районы[2] һәм Городской округ «Город Нарьян-Мар»[d][2]
Нәрсә белән чиктәш	Архангельск өлкәсе, Коми Республикасы, Төмән өлкәсе һәм Ямал-Ненец автономияле округы
Кулланылган тел	ненец теле, хант теле һәм силкүп теле
Бүләкләр
Мәйдан	176 700 ± 1 км²
Рәсми веб-сайт	adm-nao.ru​(рус.)
Тематик география	география Ненецкого автономного округа[d]
Җаваплы	Архангельск өлкәсе
Номер тамгасы коды	83
Ненец автономияле округы Викиҗыентыкта

Административ үзәге — Нарьян-Мар.

География

Чиктәшлек

Округта тундра күренеше

Як	Россия субъекты
Төньяк-көнчыгыш	Ямал-Ненец автономияле округы
Көньяк	Коми Республикасы
Көньяк-көнбатыш	Архангельск өлкәсе

Ненец автономияле округы Көнбатыш Европа тигезлегенең төньякта, күбесенчә Поляр түгәрәге аръягында урнаша, Ак, Баренц һәм Кара диңгезләр белән юыла.

Рельеф — күбесенчә тигезле.

Еллгаларның иң зрусы — Печора, монда да аның тамагы урнаша.

Утраулар — Колгуев, Вайгач.

Климат

Субарктик; округның төньякта - аркткик климаты. Гыйнварның урта температурасы -12...-22 °C, июльнең — +6...+13 °C

Тарих

V—XIII гасырларда монда билгеләнмәгән печера (ненецча — сиртя) кабиләсе торган. Ненецлар бу җирләргә безнең эраның икенче меңъеллыкта килделәр. Бу вакытта да, Новгород ягыннан руслар килә; Новгородның хакимияте тулысынча 14-15 гасырларда урнаштырылган. 1478 елдан, Новгород җимерелгәннән соң, хәзерге Ненец АО территориясе Мәскәү дәүләтенә күчте.

1500 елында Семён Курбский хәрби экспедициясе Пустозерск крепостен салган. Бу шәһәр гасырлар дәвамында Мезеньнан Уралга кадәр административ һәм сәүдә үзәге булган.

XVIII гасыр ахырыннан - ХХ гасырның башында хәзерге НАО территориясе Архангелск губерниянең Мезень һәм Печора өяз составына кергән иде.

1929 елда Төньяк край составында Ненец (Самоед) милли округы барлыкка килде.

1940 елда Воркута посёлогы Ненец АО-дан Коми АССР-га тапшырыла; 1954 елда округ составына Колгуев утравы тапшырылган.

1977 елда исемен Ненец автономияле округына алыштыра.

Демография

• Халык саны: 41 546 (2007)
  • Шәһәр халкы: 27 147 (64,6 %)
  • Авыл халкы: 14 872
  • Халык тыгызлыгы — 0,2 чел./км²
  • Ирләр: 20 504 (49,5 %)
  • Хатыннар: 21456 (50,5 %)
• Урта яшь: 31,5 лет

Милли состав

	1939 җанисәбе	1959 җанисәбе	1970 җанисәбе	1979 җанисәбе	1989 җанисәбе	2002 җанисәбе	2010 җанисәбе [4]
ненецлар	5602 (11,8 %)	4957 (10,9 %)	5851 (15,0 %)	6031 (12,8 %)	6423 (11,9 %)	7754 (18,7 %)	7504 (18,6 %)
коми	6003 (12,6 %)	5012 (11,0 %)	5359 (13,7 %)	5160 (10,9 %)	5124 (9,5 %)	4510 (10,9 %)	3623 (9,0 %)
руслар	32 146 (67,5 %)	31 312 (68,8 %)	25 225 (64,5 %)	31 067 (65,8 %)	35 489 (65,8 %)	25 942 (62,4 %)	26 648 (66,1 %)
украиннар	1402 (2,9 %)	2068 (4,5 %)	1224 (3,1 %)	2596 (5,5 %)	3728 (6,9 %)	1312 (3,2 %)	-
белоруслар	334 (0,7 %)	506 (1,1 %)	290 (0,7 %)	650 (1,4 %)	1051 (1,9 %)	426 (1,0 %)	-
башкалар	2130 (4,5 %)	1679 (3,7 %)	1170 (3,0 %)	1714 (3,6 %)	2097 (3,9 %)	1602 (3,9 %)	2524 (6,3 %)

Торак пунктлар

Ненец автономияле округының эре торак пунктлары

№	Шәһәр	Халык саны	№	Торак пункт	Халык саны	Карау • Бәхәс • Үзгәртү Нарьян-Мар
1	Нарьян-Мар	21 658	11	Великовисочное	544
2	Искателей	6 881	12	Каратайка	544
3	Красное	1 519	13	Амдерма	541
4	Несь	1 368	14	Харута	538
5	Нельмин Нос	916	15	Тельвиска	454
6	Ома	763	16	Бугрино	454
7	Хорей-Вер	739	17	Коткино	372
8	Түбән Пёша	718	18	Оксино	339
9	Индига	632	19	Шойна	300
10	Усть-Кара	574	20	Лабожское	250
2010 елның җанисәбе буенча

Административ-территориаль бүленеш

• Нарьян-Мар
• Поляр түгәрәге аръягындагы (Заполярный) район

Шулай ук карарга мөмкин

• Талеев Николай