Папеэте

Папеэ́те^[5] (фр. Papeete, таит. Pape’ete) ― Тын океанның көньяк өлеше үзәгендә, Җәмгыять утраулары архипелагына караган Таити^[d] утравында урнашкан Француз Полинезиясенең (Франциянең диңгез арты биләмәсе^[d] һәм состав өлеше) башкаласы.

Папеэте
таит. Pape’ete
Байрак
Нигезләнү датасы	1818
Рәсми исем	Papeete һәм Pape’ete
Архивлары саклана	archives municipales de Papeete[d]
Рәсми тел	француз теле
Дәүләт	Франция
Нәрсәнең башкаласы	Француз Полинезиясе, Француз Полинезиясенең саклану һәм куркынычсызлык зонасы[d] һәм Таити[d]
Административ-территориаль берәмлек	Җилгә каршы утраулар[d]
Сәгать поясы	UTC−10:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Port de Papeete[d]
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан	Таити[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Mayor of Papeete[d]
Башкарма хакимият башлыгы	Мишель Буйяр[d]
Халык саны	26 654 (2022)[1]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	9 метр
Кардәш шәһәр	Ницца[2], Нумеа[2] һәм Чаннин[d][2]
Нәрсә белән чиктәш	Пираэ[d] һәм Фаа[d]
Мәйдан	17,4 км²[3]
Почта индексы	98714[4][2] һәм 98713[2]
Рәсми веб-сайт	ville-papeete.pf​(фр.)
Папеэте Викиҗыентыкта

^[3]

Этимология

Шәһәрнең исеме таити теленнән «кәрзиннән су» дип тәрҗемә ителә^[6].

Климат

Папеэте rоммунаcы

Папеэте: һавадан күренеше

.

Изге Мәрьям Ана католик чиркәве

Папеэтены бомбага тоту. 1914

Фааа аэропорты

Климаты ― субэкваториаль билгеләре белән пассатлы^[d] климат. Температура ел буе даими диярлек кала. Ноябрьдән майга кадәр яңгырлар сезоны һәм июньнән октябрьгә кадәр коры сезон була. Шуның белән бергә, коры сезонда да явым-төшем була, шуңа күрә дымлы һәм коры сезон бер-берсенә салмак кына күчеп бара.

Тарих

Миссионер Уильям Крук 1818 елда бүгенге Папеэте районында урнашкан беренче европалы була.

XIX гасырда шәһәр бик нык зурайган. Папеэте төбәкнең сәүдә һәм транспорт үзәгенә әверелгән. 1827 елдан королева Помаре IV^[d] резиденциясе булган, ул Папеэтены 1830 елда башкала дип игълан иткән. 1843 елдан, Таитида Франция протектораты^[d] урнашканнан соң, Папеэте ― Таити корольлегенең рәсми башкаласы. Папеэте бухтасы зур гаваньга әверелгән. XIX гасырның икенче яртысында шәһәрдә католикларның Изге Мәрьям Ана чиркәве^[d] төзелгән (1875 елда ачылган)^[7].

1884 елда янгын шәһәрнең зур өлешен юкка чыгарган, 1906 елда циклон^[d] зур зыян китергән. Папеэтеда кытайлар урнаша башлагач, шәһәрнең ул вакытта 5000 кеше тәшкил иткән халкы сизелерлек арткан.

1914 елның 22 сентябрендә шәһәрне Германиянең вице-адмирал граф фон Шпее^[d] (1861―1914) эскадрасыннан «Шарнхорст»^[d] һәм «Гнейзенау»^[d] крейсерлары утка тоткан^[d][8].

Икенче бөтендөнья сугышы вакытында Папеэте япон бомба һөҗүмнәренә дучар булган, шуңа күрә муниципаль базар җимерелгән.

Папеэте элегрәк транспортның интенсив хәрәкәте, 1960-елларда төзелгән бетон биналар, криминал, фахишәлек һәм әйләнә-тирә мохитнең пычрануы белән бәйле начар репутациягә ия шәһәр булган. Әмма соңгы вакытта күрелгән чаралар нәтиҗәсендә шәһәр тулысынча төзекләндерелгән, шуңа күрә хәзер Папеэте саф һавасы һәм ял итү өчен кирәкле барлык әйберләре белән яшәү өчен көйләнгән район булып тора.

Халык

Папеэтеның үзендә халык саны 25 796 кеше (2012)^[9], 26 654 кеше (2022)^[10]; агломерациясендә 133 меңнән артык кеше яши (2012 елга).

Папеэтеда Француз Полинезиясе мөселманнарының бердәнбер мәчете бар. Ул 2013 елда ачылган^[11].

Транспорт

Папеэте ― Француз Полинезиясенең төп диңгез порты. Шулай ук шәһәр чикләрендә халыкара рейсларны кабул итә ала торган Фааа^[d] аэропорты да бар, аннан Кытай, АКШ, Австралия, Яңа Зеландия һәм Франциягә даими рейслар ясала.

Спорт

2013 елның 18-28 сентябрендә Папеэте шәһәре пляжларында пляж футболы буенча 7нче дөнья чемпионаты узган. Таити автомат рәвештә чемпионат хуҗасы буларак катнашкан.

Шәһәр белән бәйле шәхесләр

• 1891 елдан Папеэтеда рәссам Поль Гоген (1848―1903) яшәгән. Кыска вакытка (1893―1895) Франциягә кайткач, авыру һәм акча булмау сәбәпле, ул мәңгегә Океаниягә ― башта Таитига, 1901 елдан Хива-Оа^[d] утравына (Маркиз утраулары) киткән.
• 1980 елның 20 августында биредә җырчы, композитор һәм музыкант Джо Дассен^[d] (1938―1980) вафат булган.
• Иннокентий Смолин^[d] (1884―1973) ― Гражданнар сугышы чоры рус хәрби җитәкчесе, Ак армия генерал-лейтенанты, Себердә һәм Ерак Көнчыгышта күренекле ак хәрәкәт эшлеклесе ― биредә вафат булган.