Празеодим

Празеодим (лат. Prasaeodymum, Pr) — Менделеевның периодик таблицасының 6 период элементы. Тәртип номеры - 59. Лантаноидлар төркеменнән, көмөшсу мәгъдән.

Церий◄ Празеодим / Prasaeodymum (Pr) ►Неодим
Атом номеры	59
Матдәнең тышкы күренеше
Атомның үзлекләре
Атом массасы (моляр масса)	140,90765 (2) а. м. б. (г/моль)
Атом радиусы	пм
Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон)	кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурациясе
Химик үзлекләре
Ковалент радиусы	пм
Ион радиусы	пм
Электр тискәрелеге (Полинг буенча)
Электрод потенциалы
Оксидлашу дәрәҗәсе
Матдәнең термодинамик үзлекләре
Тыгызлык	6,48 г/см³
Моляр җылы сыешлыгы	Дж/(K·моль)
Җылы үткәрүчелек	Вт/(м·K)
Эрү температурасы	K
Эрү җылылыгы	931 кДж/моль
Кайнау температурасы	3212 K
Парга әйләнү җылылыгы	кДж/моль
Моляр күләм	см³/моль
Матдәнең кристаллик рәшәткәсе
Рәшәткә төзелеше
Рәшәткә параметрлары	Å
Дебай температурасы	K

Символы

Празеодим элементының символы — Pr (Празеодим дип укыла).

Исеменең килеп чыгышы

Исеме грек. πράσιος — «аксыл-яшел» һәм δίδυμος — «игезәк» дигәнне аңлата. Мондый атама белән ул тозларының төсенә һәм элементның ачылу тарихы белән бәйле.

Тарихы

Празеодим 1895 елда Карл Ауэр фон Вельсбах тарафыннан ачыла. Ул 1839 елда швед химигы Карл Мосандер тарафыннан табылган дидим элементының физик һәм химик үзенчәлекләре якын булган ике элементның катнашмасы булуын билгели, аларга ул неодим һәм празеодим дип исем бирә.

Табигатьтә

Җир кабыгында празеодимның нисбәте — 9 г/т, океан суларында — 2,6×10⁻⁶мг/л^[1].

Чыгарып алу

Празеодимны сирәк очрый торган җир элементлары белән катнашмалардан алалар. Экстракцияле һәм хроматографик бүлү һәм ваклап кристаллаштыру вакытында празеодим җиңел лантаноидлар белән бергә туплана һәм неодим белән кушылып аерыла. Алга таба празеодимны неодимнан аералар һәм 850^oC температурада термик юл белән яки электролизлап саф металл рәтенә күчерәләр.

Куллану

Празеодим ионнары 1,05 мм дулкын озынлыгы белән лазер нурланышын тудыру өчен кулланыла (инфракызыл нурланыш). Празеодим фториды лазер материалы буларак кулланыла. Празеодим оксиды пыяла эретү өчен файдаланыла, аңа кушылганда аксыл- яшел төс бирә.

Празеодим мишметалл компоненты булып тора, корычка легирлау өстәмәсе итеп файдаланыла. Магнийлы кобальт һәм никель эретмәләре составына керә.

Шулай ук карагыз

*Изотопы празеодима

Чыганаклар

• Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
• IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган. (2005).(ингл.)

Сылтамалар

• Празеодим на Webelements
• Празеодим в Популярной библиотеке химических элементов 2007 елның 30 сентябрь көнендә архивланган.