Якутск

Яку́тск (сах. Дьокуускай) — Россиядәге шәһәр, Саха республикасының башкаласы, Лена елгасы порты. Эре мәдәни, фәнни үзәк.

Якутск
сах. Дьокуускай рус. Якутск
Байрак[d]
Нигезләнү датасы	1632[1]
Рәсми исем	Дьокуускай
Рәсми тел	рус теле һәм якут теле
Дәүләт	Россия[2]
Нәрсәнең башкаласы	Якутия һәм Городской округ «Город Якутск»[d][3]
Административ-территориаль берәмлек	Городской округ «Город Якутск»[d][3]
Сәгать поясы	UTC+09:00
Башкарма хакимият башлыгы	Григорьев, Евгений Николаевич (политик)[d]
Халык саны	311 760 (1 гыйнвар 2018)[4]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	95 метр
Кардәш шәһәр	Фербәңкс, Чаңвон, Харбин, Мураяма, Елоунайф һәм Вон (Канада)
Мәйдан	122 км²
Почта индексы	677000–677999
Рәсми веб-сайт	якутск.рф​(рус.)
Җирле телефон коды	4112
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Якутск Викиҗыентыкта

2022 елның 15 ноябреннән — «Хезмәт даны шәһәре»^[5].

Географик урнашуы

Шәһәр Туймаада үзәнлегендә Лена елгасының сул ярында урнашкан.

Мәйданы — 122 км².

Мәңгелек туңлыкта урнашкан иң зур шәһәр.

Климат

• Уртача еллык температура — -8,8 °C
• Уртача еллык җил тизлеге — 1,7 м/с
• Уртача еллык һава дымлылыгы — 69%

Якутск климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	−5,8	−2,2	8,3	21,1	31,1	35,1	38,4	35,4	27,0	18,6	3,7	−3,9	38,4
Уртача максимум, °C	−35,1	−28,6	−12,3	1,7	13,2	22,4	25,5	21,5	11,5	−3,6	−23,1	−34,3	−3,4
Уртача температура, °C	−38,6	−33,8	−20,1	−4,8	7,5	16,4	19,5	15,2	6,1	−7,8	−27	−37,6	−8,8
Уртача минимум, °C	−41,5	−38,2	−27,4	−11,8	1,0	9,3	12,7	8,9	1,2	−12,2	−31	−40,4	−14,1
Абсолют минимум, °C	−63	−64,4	−54,9	−41	−18,1	−5,4	−1,5	−7,8	−14,2	−40,9	−54,5	−59,8	−64,4
Явым-төшем нормасы, мм	9	8	7	8	20	35	38	37	31	18	16	10	237
Чыганак: Погода и климат

Тарих

Якутск 1632 елда Пётр Бекетов җитәкчелегендәге Енисей казаклары отряды тарафыннан Ленаның уң ярында нигезләнгән. 1634 елда острог Лена агымы буенча югарырак урынына күчерелә. 1642—1643 елларда хәзерге урынына күчерерлгән.

1805—1920 елларда — Россия империясенең Якутск өлкәсе үзәге. 1920—1991 елларда — Саха Автономияле Совет Социалистик Республикасының башкаласы. 1991 елдан Саха Республикасының башкаласы булып тора.

Халык

1856[6]	1897[7]	1913[6]	1926[6]	1939[6]	1959[8]	1970[9]	1979[10]	1989[11]	2002[12]	2010[13]
~2 800	6 535	~10 300	~10 600	~52 900	74 330	107 617	152 368	186 626	210 642	269 601

Милли состав (2002): руслар — 44,5%, сахалар — 43,9%, украиннар — 2,2%, бүрәтләр — 1,0%, татарлар — 1,0%.^[14]

Шәхесләр

• Габит Бәширов (1902—1962), ВКП(б) Якут өлкә комитетының 2нче сәркатибе (1935), Якутск шәһәр халык депутатлары шурасының башкарма комитеты рәисе (1935―1937).
• Зәүр Бәширов (1945-2006), радиоэлектроника гыйлеме белгече,
• Наталья Харлампьева (1952, Маган), Якутия Язучылар берлеге рәисе (1998 елдан), Якутиянең халык шагыйре (2002).
• Нургали Фәткулов (1900―билгесез), Якут АССР ХКШ (1938―1940), Якутск шәһәр башкарма комитеты (1944―1946) рәисе.

Дин

Аар Айыы

Христианлык

• Православие
  • Спас-Преображение кафедраль соборы
• Иске йолалык
  • Югары апостоллар Петр һәм Павел хөрмәтенә чиркәү
• Католиклык
  • Католик чиркәве
• Әрмән апостол чиркәве
  • «Сурб Карапет» әрмән чиркәве

Ислам

• Якутск җәмигъ мәчете

Буддачылык

• Дацан

һ.б.

Һәйкәлләр

• Муса Җәлил һәйкәле (2023)

Галерея

• 
  Төньяк-көнчыгыш федераль университетының бинасы
• 
• 
  XIX гасырның икенче яртысында
• 
• 
• 
  Муса Җәлил һәйкәле