Әзһәр Шакиров
татар актеры From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Әзһәр Шакиров, Әзһәр Шәфикъ улы Шакиров (1940 елның 22 феврале, Яңа Ташлыяр, Тымытык районы, ТАССР, РСФСР, СССР) – күренекле татар актеры, Галиәсгар Камал исемендәге театр артисты[2], ТАССР һәм РСФСР халык артисты — 1974, 1988, Татарстанның Г.Тукай исемендәге Дәүләт (1998), «Тантана» (2024) премияләре лауреаты. Азнакай районының мактаулы гражданы (2012)[3].
Күктау, Бөркетләр, Зөләйха фильмнарында төшә, Татарстан радиосында әсәрләр укый[4].
Remove ads
Тәрҗемәи хәле
Әзһәр Шакиров 1940нчы елның 22 февралендә ТАССРның Тымытык районы Яңа Ташлыяр (Буклы) авылында [5][6] гаиләдә 5 нче бала булып дөньяга килә[7]. Кечкенә авыл бары 24 йорттан гына тора. Мәктәпне тәмамлап, ике яшькә өлкәнрәк авылдашы Нәҗибә Ихсанова белән 40 чакрымдагы Тымытык авылына паспорт алырга китә[7].
Паспорт алгач, Казан университетына керергә өмет баглап, иптәше белән юлга чыга[7]. Рангазар авылы аша Яр Чаллыга, аннан Казанга пароходта юл тоталар. Университетка документ бирергә кергәндә, Мәскәүдәге Щепкин исемендәге театр училищесының ачылачак курсына татар артистларын эзләп җыю бәйгесе турында хәбәр ишетәләр[7]. Әзһәр Шакиров кечкенә буе аркасында гариза тапшыручыларның сафына чак кына кертелмичә кала[7]. Бәйгедә 600 дән артык яшүсмер катнаша, шулардан 25 генә 1956 елда Мәскәүгә җибәрелә[7]. 1957 елдагы Татар декадасы вакытында «вак-төяк» рольләрне башкару өчен щепчинчы татар студентларын кулланалар[7].
Щепкинчылар төркеме 1961 елда Казанга кайта, шуларның егермесе, шул исәптә Ә. Шакиров, Татар академия театрына эшкә алына[2].
1990 елларда актер, татар актерларыннан беренче булып, милли хәрәкәтнең алгы рәтләренә баса. Әзһәр Шакиров Ирек мәйданында бүтән шәһәрләрдән килгән 30-40 автобусны каршы ала. Кулына микрофон тотып, халык каршында чыгышлар ясый[7].
Remove ads
Иҗаты
Татар академия театрында Әзһәр Шакиров башкарган беренче роль - Ш.Шаһгалинең «Без аерылышабыз» спектаклендә Котлыбай роле[7].
1960 елларда Казан телестудиясе зур алгарышлар кичерә[7]. Аның тарафыннан академия театрының күп спектакльләре тасмаларга төшерелеп, төрле районнарда, шәһәрләрдә телевидение аша халыкка күрсәтелә башлый. Телевидение режиссерлары Г. Хөсәенов һәм Х. Арсланов тарафыннан яңа спектакльләр дә "экранлаштырыла": Ә.Шакиров Ш. Маннурның «Муса Җәлил»ендә Гайнан Кормаш ролен, Г. Ибраһимовның «Казакъ кызы» нигезендә куелган әсәрдә Җолкынбай ролен, Г. Әпсәләмовның «Ак чәчәкләр»ендә Мансур ролен башкара[7].
Вакытлыча Фәридә Кудашева концертлары алып баручысы вазифасын үти[8].
 |
Театрның бүгенге бурычы – милләткә үз фаҗигасен аңлату, халыкны берләштерү. Әзһәр Шакиров[9] |
 |
Remove ads
Гаиләсе
Шәфигулла Шакиров, актерның атасы, 1886 елда Мөслим районының Иске Ташлыяр авылында дөньяга килә[9]. 1890 елда авыл яңа җиргә күчерелә һәм Яңа Ташлыяр авылы төзелә[9]. Бервакыт авылда чыккан янгынны сүндергәндә, Шәфигулла абзый салкын тидерә[9]. Гомерлеккә бер үпкәсен югалта. Донбасста шахталарда күмер чапкан, Себердә, Златоуст якларында урман кискән. Улын укытыр өчен җан атып йөргән[9].
Миңҗиһан апа, актерның анасы, 1896/1897 елда туган[9]. 16 яшендә ятимә буларак хатыны үлеп киткән байга кияүгә чыгарга мәҗбүр булган[9]. Башта ире чирдән җан биргән, аннары 1921 елгы ачлыкта 2 үз һәм 5 үги балалары да дөнья куйган[7]. Бу вакыйгалардан соң, аны гаиләле иргә - Шәфигулла абзыйга - икенче хатын булып бирәләр[9].
Әзһәр Шакировның хатыны - Саҗидә[8]. Бергә Рөстәм улларын тәрбияләп үстергәннәр. Рөстәм хәрби комиссар булып хезмәт итә, ике баласы бар: Камилә белән Руслан[9].
Рольләре
| Каһарман | Әсәр | Автор |
| Рамай | «Чаткылар» | Т.Гыйззәт |
| Ринат | «Кайда соң син?» | X.Вахит |
| Зөфәр | «Соңгы хат» | |
| Кариб | «Шамил Усманов» | А.Гыйләҗев, А.Яхин |
| Анджело | «Чамасына күрә чарасы» | У.Шекспир |
| Айдын | «Айдын» | Җ.Җаббарлы |
| Дятлов | «Баһадирлар» | Н.Погодин |
| Надир мәхдүм | «Сүнгән йолдызлар» | К.Тинчурин |
| Таланов | «Ябырылу» | Л.Леонов |
| Гариф | «Намус хөкеме» | Д.Вәлиев |
| Саматов | «Чикләвек төше» | Г.Ахунов |
| Василий | «Әгәр ташлап китсәң» | М.Сторожева |
| Большов | «Агай-эне ак мыек» | А.Островский |
| Паратов | «Бирнәсез кыз» | |
| Наил | «Синең урыныңа кайттым» | Р.Хәмид |
| Дәрвиш | «Ай тотылган төндә» | М.Кәрим |
| Саттар | «Монда тудык монда үстек» | Т.Миңнуллин |
| Гайнулла | «Дуслар җыелган җирдә» | |
| Галимулла | «Хушыгыз!» | |
| Нурхәмәт | «Илгизәр + Вера» | |
| Хәсән Акчурин | «Без китәбез, сез каласыз» | |
| Бостан
|
«Ахырзаман» | Ч.Айтматов |
| Аксак | «Бичура» | М.Гыйләҗев |
| Фатих бай | «Боз астында дулкын» | Ә.-Т.Рахманкулов |
| Туктамыш хан | «Идегәй» | Ю.Сафиуллин |
| Богатырев | «Бер төн» | Б.Горбатов |
| Әлмөхәммәт | «Әни килде» | Ш.Хөсәенов |
| Хәнәви | «Күрәзәче» | З.Хәким |
| Зариф | «Телсез күке» | |
| Мөхәммәт | «Яра» | А.Гыйләҗев, М.Гыйләҗев |
| Солтан Кадерхөрмәтов | «Суган чәчәге» | И.Зәйниев |
| ... | ... | ... |
Remove ads
Китаплары
- Шакиров Ә.Ш. Язмыш: уйланулар, истәлекләр, әңгәмәләр, чыгышлар / Әзһәр Шакиров. - Казан : Татарстан китап нәшрияты, 2007. - 201с.; ISBN 978-5-298-01495-3
- Халкыбызның кадерле шәхесләре. – Казан: Рухият, 2021. – 288 б.; ISBN 978-5-89706-218-8 [10]
Хөрмәтләү
- 2023 елда Татарстан мәдәният министрлыгының матди ярдәме белән (субсидия буларак 1 млн сум акча бирелгән) Әзһәр Шакировның тормыш юлына багышланган «Җылак» фильмы төшерелгән (авторы Алмаз Нургалиев). Фильм артистның туган ягында һәм Казанда төшерелгән.[11][12]
Бүләкләре
- 1998 ― Татарстанның Габдулла Тукай исемендәге Дәүләт премиясе
- 2010 ― «Фидакарь хезмәт өчен» медале
- 2015 ― «Татарстан Республикасы алдындагы казанышлар өчен» ордены
- 2024 — «Тантана» премиясе — «Намус һәм тугърылык. Фидакарь хезмәт өчен» номинациясендә[13]
- 2025 ― «Дуслык» ордены ― сәнгатьне үстерүгә керткән зур өлеше һәм күпьеллык иҗади эшчәнлеге өчен[14]
Искәрмәләр
Сылтамалар
Чыганаклар
Шулай ук карагыз
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads