Liberii
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Liberii (angl.: Liberia [laɪˈbɪəɹɪə]), täuz' oficialine nimituz — Liberijan Tazovaldkund (angl.: Republic of Liberia), om valdkund Päivlaskmaižes Afrikas, Atlantižen valdmeren randal. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Monrovii.
Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.
Remove ads
Istorii
Vn 1847 26. päiväl heinkud Liberii tedištoiti ičeze ripmatomudes AÜV:oišpäi.
Voziš 1989−2003 kaks' Rahvahanikoiden sodad mäni valdkundas. Ned mureniba ižandusen läz täuzin.
Vn 1986 6. päiväl vilukud jäl'gmäine Konstitucii tuli väghe vn 1984 kaiken rahvahan referenduman jäl'ghe[3].
Geografijan andmused
Liberii om mavaldkundröunoiš Sjerra Leonenke (röunan piduz — 306 km) lodehes, Gvinejanke pohjoižes (563 km), Kot d'Ivuaranke päivnouzmas (716 km). Ühthine röunoiden piduz — 1585 km. Randanpird om 579 km.
Reljef om tazo läz randištod, madalad mäged oma päivnouzmas. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Vuteve-mägi, 1380 m valdmeren pindan päl. Kaikiš pidembad joged oma Mano, Loff da Sent Pol.
Klimat om räk ekvatorialine. Valdmererandembaižil tazangištoil om tropižid mecoid. Savannad oma enambuses man päivnouzmpoles. Paneb sadegid 5000 mm randpolel da 1500 mm man territorijan südäimes. Tropižed valeged oleldas semendkuspäi redukuhusai. Il'man keskmäine päiväline lämuz om +25 C°.
Londuseližed pävarad oma kivivoi, diamantad, raudkivend, kuld, mec da gidroenergii.
Remove ads
Politine sistem
Ohjandusen form om unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident (angl.: President of the Republic of Liberia), hän om armijan päkäsknik, ohjastusen pämez'-ki. Prezident paneb ministrid da sudijoid radsijha, hänele sab panda kel'dod parlamentan käskusihe. Kaik rahvaz valičeb prezidentad kudeks vodeks, hänel ühten kahtenden strokun voimuz om olmas.
Parlament om kaks'kodine Käskusenandai Suim. Üläkodi om Senat (angl.: Senate) koumekümnenke ühtnijanke, heiden valdatusiden strok om ühesa vot. Alakodi om Ezitajiden Kodi (angl.: House of Representatives), se mülütab 73 deputatad. Kaik rahvaz valičeb sen ühtnijoid kudeks vodeks.
Liberijan järgenduseližed pävaličendad oliba vn 2017 10. päiväl redukud. Valitihe prezidentad kahtendel tural vn 2017 26. päiväl tal'vkud. Nügüdläine Džordž Vea-prezident sai 61,5 % i radab ühtenden strokun vn 2018 vilukun 22. päiväspäi. Edel händast Ellen Džonson-Serlif radoi prezidentan kaks' strokud (viluku 2006 — viluku 2018).
Administrativiž-territorialine jagand
Kacu kirjutuz: Liberijan administrativiž-territorialine jagand.
Liberijas om vižtoštkümne grafkundad (angl.: county). Alajagadas niid 90 ümbrikoks (angl. district), ümbrikoid — roduihe (angl. clan).
Eläjad
Liberijas elädas liberijalaižed. Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 4 092 310 eläjad. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.
Uskondan mödhe (2008): hristanuskojad — 85,6 %, islamanuskojad — 12,2 %, rahvahaližed uskondad — 0,6 %, toižed uskondad — 0,2 %, religijatomad — 1,4 %.
Liberijan toižed znamasižed lidnad (enamba 30 tuh. ristituid vl 2008, surembaspäi penembha[4]): Gant, Bjukenen, Gbarng, Kakat.
Remove ads
Ižanduz
Liberii om lujas goll' agrarine valdkund, ei ole lujad rippundad irdpol'žes torguindaspäi. Vl 2019 valdkundan nominaline kogosüdäiprodukt oli 3,22 mlrd. US$ ekvivalentas (158. sija mail'mas; US$704 ühtele hengele, 174. sija) vai 6,47 mlrd. US$ tazostadud ostmižmahtusen mödhe (159. sija; US$1,414 ühtele hengele, 178. sija). Valdkund rippub verhiden maiden ekonomižes i tehnologižes abuspäi. Maksad Liberijan flagan kävutandas verhiden maiden laivoil ottas büdžetan znamasišt palad. Industrijan päsarakod oma kaivuztegimišt (raudkivendon, kuldan i diamantoiden samine), kaučukan pästand, sömtegimišt (pal'mvoi). Finansine voz' zavodiše 1. vilukud.
Kogosüdäiproduktan palad (2017): maižanduz 34,0 %, tegimišt 13,8 %, holitišiden sfer 52,2 %. Radajiden järgenduz sektoroidme (vn 2000 andmused): maižanduz 70 %, tegimišt 8 %, holitišiden sfer 22 %.
Vl 2012 valdkundan päeksport oli röunmaks laivoiden kävutandas (70 %), kivivoi (14 %), londuseline kaučuk (11 %); toine eksport — raudkivend, pal'mvoi, kofe, kakao, diamantad, pumaterialad. Importan tavarad oma poltuz, himižed substancijad, mašinansauvomižen produkcii, transportine mašiništ, kulutajiden tavarad, söndtavarad. Irdpol'žen torguindan päižed partnörad (2017) oma Saksanma (Liberijan eksportan 36,2 %), Singapur (Liberijan importan 29,8 %), Kitai (importan 24,4 %), Suvikorei (importan 17,5 %), Šveicarii (eksportan 14,2 %), Japonii (importan 9,4 %), Araban Ühtenzoittud Emiratad (eksportan 8,8 %), Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad (eksportan 6,8 %).
Remove ads
Galerei
Prezidentan radinsija Monrovijas (Executive Mansion, sulaku 2009)
Liberijan Ülembaine Käskuzkund 1960-nziden voziden počtkartaižel (Monrovii)
.jpg)
Homaičendad
Irdkosketused
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads