Idioma occitanu

L'occitanu^[1] o llingua d'oc ye una llingua románica, falada nel territoriu conocíu como Occitania: sur de Francia, dellos valles de los Alpes piemonteses (Italia) y el Valle d'Arán (España). A falta d'estadístiques fiables, les estimaciones del númberu de falantes varien ente 2 y 10 millones de persones, según les fontes.

Occitània

Occitanu Occitanu
Faláu en	Francia
Rexón	Occitania
Falantes	n. c.
Puestu	Minoritariu (Ethnologue 1996)
Familia	Indoeuropéu  Itálicu   Romance    Occidental      Galo-Ibéricu       Occitano-Romance         Occitanu
Estatus oficial
Oficial en	dengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	oc
ISO 639-2	oci
ISO 639-3	OCI
Error de Lua en Módulu:Deprecated na llinia 18: assign to undeclared variable 'warn'. Estensión del occitanu

Historia

L'occitanu ye la llingua más central de les llingües romániques. Una hipótesis sobro la nacencia del occitanu diz que foi una llingua vehicular ente tola xente de les árees vecines. Sía que non l'occitanu debe d'haber sío influyíu por circunstancies úniques tocantes a Europa como son:

• La estructura orográfica: l'occitanu ye bloquiáu en toles sos fronteres por barreres naturales: el mar Mediterraneu, l'océanu Atlánticu, los Pirineos, el Macizu Central y los Alpes.
• Bayura de zones poco propenses a l'agricultura, lo cual influyó decididamente nel non-establecimientu de colonies estranxeres na antigüedá.
• La inmovilidá de los pueblos prehistóricos de la zona, lo cual xeneró un sustratu bastante homoxéneu.
• Una menor celtización que les rexones vecines.
• Una antigua y llarga romanización.
• Una débil xermanización.

Dialeutos

L'occitanu ye una llingua enforma fragmentada. Sicasí, esiste una intercomprensión ente los diferentes dialeutos, que se puen dixebrar en trés grandes grupos:

• A: Noroccitanu: alvernés, llemosín y vivaro-alpín
• B: Occitanu meridional: llinguadocianu y provenzal
• C: Gascón
• D: Hasta l'entamu del sieglu XX tamén englobabanse en los dialeutos occitanicos ibéricos las llinguas catalano-valencianas, pero los llingüistes acordaron que les diferencies yeren abondes como pa ser idiomas diferentes.

Clasificación llingüística

• Indoeuropéu
  • Itálicu
    • Románicu
      • Románicu occidental
        • Occitanorrománicu
          • Occitanu

Pronunciación

Equí amuésase la pronunciación de lletres o diágrafos del occitanu.

Lletra o diágrafu	Fonemes
A, a	/a/ /ə/, al fin de la pallabra /ɔ/
B, b	/b/
C, c	/k/ antes de a, o, u, /s/ antes de e o i
Ç, ç	/s/
CH, ch	/t͡ʃ/
D, d	/d/
E, e	/e/ /ɛ/
F, f	/f/, en el dialeutu gascon /h/
G, g	/g/ antes de a, o, u, /ʒ/ antes de e o i
H, h	ye muda
I, i	/i/
J, j	/ʒ/
L, l	/l/ /ɫ/
LH, lh	/ʎ/ como la ll del asturianu
M, m	/m/
N, n	/n/, al fin de la pallabra nun se pronuncia
NH, nh	/ɲ/ igual que la ñ
O, o	/u/ /ʊ/ si la pallabra lleva acentu grave /ɔ/
P, p	/p/
Q, q	/k/ /kw/
R, r	/r/ /ɾ/, al fin de la pallabra nun se pronuncia
S, s	/s/
Sh, sh	/ʃ/ como la sh en inglés o la x del asturianu
U, u	/y/ como la u del francés
T, t	/t/
TG, tg	/t͡ʃ/ como'l diágrafu ch
TJ, tj	/t͡ʃ/
TZ, tz	/ts/ como la z del italianu
V, v	/v/, en algunos dialeutos /b/
X, x	/ts/, en algunos casos /s/
Y, y	/j/
Z, z	/z/, al fin de la pallabra /s/

Tabla de vocabulariu

Esta tabla compara l´occitanu con otres llingües romániques.

Llatín	Francés	Italianu	Castellanu	Occitanu (llinguadocianu)	Catalán	Portugués	Rumanu	Asturianu
clave	clef	chiave	llave	clau	clau	chave	cheie	llave/chave
noctem	nuit	notte	noche	nuèit/nuèch	nit	noite	noapte	nueche/nueite
cantare	chanter	cantare	cantar	cantar	cantar	cantar	cânta	cantar
capra	chèvre	capra	cabra	cabra	cabra	cabra	capra	cabra
lingua	langue	lingua	lengua	lenga/lengua	llengua	lingua	limbă	llingua
platea	place	piazza	plaza	plaça	plaça	praça	piaţă	plaza
pons	pont	ponte	puente	pont	pont	ponte	pod	ponte
ecclesia	église	chiesa	iglesia	glèisa	església	igreja	biserică	ilesia
hospitalis	hôpital	ospedale	hospital	espital	hospital	hospital	spital	hospital
caseus | Llatín vulgar formaticum	fromage	formaggio	queso	formatge	formatge	queijo	brânză	quesu

Ver tamién

• (en francés) DICCIONARI GENERAL OCCITAN de Cantalausa

• Consulta la edición de Wikipedia n'idioma occitanu.

Llingües romániques
Sardorrománicu	Sardu
Iberorrománicu	Galaicoportugués (Portugués • Gallegu • Gallegoasturianu • Fala de Xálima) • Asturlleonés (Asturianu • Lleonés • Mirandés • Estremeñu • Cántabru) • Castellanu • Navarroaragonés (Navarru • Aragonés)
Occitanorrománicu	Gascón • Llinguadocianu • Provenzal • Catalán-valencianu-balear (Balear • Catalán • Valencianu)
Galorrománicu	Llingües d'Oïl (Borbonés • Francés • Galó • Normandu • Picardu • Pictavín-santonxés • Franc-Comtois • Valón)
Galoitalianu	Piamontés • Lombardu • Ligur • Emiliano-Romañol • Vénetu
Retorrománicu	Romanche • Friulanu • Ladín
Italorrománicu	Italianu • Corsu • Napolitanu • Sicilianu
Balcanorrománicu	Dálmata • Rumanu • Macedorrumanu • Istriorrumanu • Meglenorrumanu