Клуж-Напока

|Клуж-Напо́ка}} (румын. Cluj-Napoca [ˈkluʒ naˈpoka]), до 1974 йыл — Клуж, шулай уҡ Коложвар (мадьярса  Kolozsvár [ˈkoloʒvaːr]), Клаузенбург (нем. Klausenburg) — Румыния ҡалаһы, илдең төньяҡ-көнбайышында урынлашҡан, Румынияның жудец административ үҙәге Клуж ҡалаһынан һуң ҙурлығы буйынса икенсе ҡалаһы.

Клуж-Напока
рум. Cluj-Napoca мадьярса  Kolozsvár
Герб
Нигеҙләү датаһы	1213[1]
Рәсми атамаһы	Cluj-Napoca
Ҡыҫҡаса атамаһы	Cluj
Дәүләт	Румыния[2]
Административ үҙәге	Клуж[d]
Административ үҙәк	Cluj-Napoca[d]
Административ-территориаль берәмек	Клуж[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+2:00[d] һәм UTC+3:00[d]
Историческая область	Трансильвания[d]
Хөкүмәт башлығы вазифаһы	mayor of Cluj-Napoca[d]
Хөкүмәт башлығы	Эмиль Бок[d][3]
Халыҡ һаны	286 598 кеше (1 декабрь 2021)
Ауыл биләмәһен үҙ эсенә ала	Cluj-Napoca[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	356 метр[4]
Туғандаш ҡала	Печ (ҡала, Венгрия)[5][6][7], Беэр-Шева[d][5][8], Кара́кас[5], Дижон[5][9][10], Макати[d][5][11], Нант[d][5][12], Парма[d][5], Ротерем[d][5][13], Сувон[d][5][14], Чжэнчжоу[d][5][15], Рокфорд[d][5][16], Сан-Паулу[5][17][18], Кёльн[d][5][19][20], Ист-Лансинг[d][5][21], Корча[5][22][23], Ҡарағанды[5][24], Иҫкешәһәр[5][25], Брага[d][5][26], Унгень[d][5][27], Нинбо[d][5][28], Намюр[d][5][29], Витербо[d][5][30], Колумбия[5][31], Загреб[5][32], Парма[d][33] һәм Municipio Chacao[d][34]
Милке	Stadionul Ion Moina[d] һәм Stadionul Clujana[d]
Майҙан	179,5 ± 0,01 км²
Адрес	Str. Moților nr.3, 400001, Cluj-Napoca, Cluj[35]
Почта индексы	400001–400930[36]
Электрон почта	[e-mail][37]
Рәсми сайт	primariaclujnapoca.ro
Тема иҡтисады	economy of Cluj-Napoca[d]
Население по родному языку	33 851[38]
Урындағы телефон коды	264 һәм 364
Номер тамғаһы коды	CJ-N
Категория для почётных граждан субъекта	Category:Honorary citizens of Cluj-Napoca[d]
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы	Категория:Похороненные в Клуж-Напоке[d]
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of Cluj-Napoca[d]
Клуж-Напока Викимилектә

Тарих

Дакияны баҫып алғандан һуң II быуатта Рим империяһы императоры Траян рим легионы базаһына нигеҙ һала, базаны Напока тип атай. Халыҡтарҙың бөйөк күсеше ваҡытында Напока емерелә, әммә унда ниндәйҙер аморф роман телле мәҙәниәт һаҡланып ҡала. VI—X быуаттарҙа роман телле валахтар славян ҡәбиләләре менән йылдам аралаша, ә XII быуаттан һуң роман телле Дакия (Трансильвания) венгрҙар тарафынан баҫып алына. Ҡала Клуж исемен ала, шулай уҡ быға тиклем венгрса — Коложвар тип йөрөтөлгән була. Ҡала тарихи рим исемен Чаушесску ваҡытында 1970 йылда ала.

Урта быуаттар

Венгрия королел Матьяш I һәйкәле. Коложвар ҡалаһы(хәҙерге Клуж-Напока). 1900 йыл

Төбәк венгрҙартарафынан баҫып алына һәм Венгрия короллеге состьавына инә. Король V Иштван трансильвания сакстарына рим емереклектәре янында Напока колонияһын булдырырға ярҙам итә. 1270 йылда Клуж ҡала статусын ала һәм тиҙ үҫә башлай.

Яңы заман

XIX—XX быуат башында ҡала мадьярлашыуҙың мөһим үҙәгенә әүерелә. 1910 йылда венгрҙар уның 81,6%-ын (51.192 кеше) тәшкил итә. Румыния юғары ҡатламы Урта быуаттарҙа уҡ мадьярлаштырыла, ә ҡала округының румын телле ябай халҡы массаһы социаль баҫҡыста иң түбән торған дәрәжәлә була..

Ҡала Австро-Венгрия составында немецсә Клаузенбург тип атала.

Иң яңы тарих

1918 йылда ҡала Румыния идаралығы аҫтына күсә, румынлаштырыу сәйәсәте башлана, ә Румыния венгрҙары милли аҙсылыҡ була. 1940—1944 йылдарҙа ҡала яңынан Венгрияға, Төньяҡ Трансильванияға, күсә, унда румындарға ҡаршы мөнсәбәттәр яңынан башлана. Ҡалала венгрҙар һаны 85,7 %-ҡа (98.502 кеше) етә (1941 йылда). 1945 йылдан һуң ҡала тулыһынса румын ҡалаһы булып ҡала. Унда венгрҙар ныҡ кәмеһә лә, улар һаман төп аҙсылыҡта ҡалған милләт булып тора.

Халыҡ

Мәғлүмәттәр буйынса 2011 йылда ҡала халҡы 309,1 мең кеше тәшкил итә. Милли составы:

• румындар — 247548 кеше (80,07 %);
• венгрҙар — 49375 кеше (15,97 %);
• сиғандар — 3274 кеше (1,05 %);
• немецтар — 520 кеше (0,16 %);
• йәһүдтәр — 152 кеше (0,05 %);
• украиндар — 130 кеше (0,04 %).

Перепись[39][40]		Этническая структура
Год	Население	Румыны	Венгры	Трансильванские саксы, немцы	Евреи	Цыгане	Украинцы	Сербы	Словаки	прочие народы
1453 оценка.	6000[41]
1703	7500[42]
1714	5000[43]
1785	9703[42][44]
1835	14 000[42][45]
1850	19 612	4116	12 317	1587	535	585				472
1880	32 831	5618	23 676	1437			4	23	125	1948
1890	37 184	5637	29 396	1357			8	21	115	650
1900	50 908	7185	41 311	1785			9	22	83	513
1910	62 733	8886	51 192	1678			6	41	107	823
1920	85 509	29 644	42 168	2075	10 638					984
1930	103 840	36 981	55 351	2728	6722	559	237	39	139	1084
1930	103 840	37 029	48 271	2526	13 094	1168	267	57	266	1162
1941	114 984	11 255	98 502	1618	2669	618	36	11	46	229
1956	154 723	74 623	77 839	1115	525	237	24	21	24	315
1966	185 663	104 914	76 934	1333	1689	178	42	50	34	489
1977	262 858	173 003	86 215	1480	1009	628	50	28	32	413
1992	328 602	251 697	74 591	937	35	1047	67	16	25	187
2002	317 953	252 433	60 287	734	217	3029	146	12	25	1070

Климат

Климат Клуж-Напока
Күрһәткестәре	Дек.	Два.	Март	Апра.	Май	Июнь	Июль	Авг.	Сена.	Окт.	Нояб.	Тирәсте.	Йыл
Абсолют максимум, °C	11	16	26	27	31	32	37	32	31	26	18	21	37
Һауа температураһы, °C	0,3	3,2	9,9	15,0	20,3	22,6	24,5	24,3	20,7	14,6	6,3	1,8	13,6
Уртаса температура, °C	-3,4	-1,2	4,1	9,0	14,2	16,6	18,2	17,8	14,1	8,5	2,4	-1,5	8,2
Уртаса минимум °C	-6,5	-4,7	-0,6	3,9	8,6	11,3	12,7	12,2	8,9	3,8	-0,7	-4,2	3,7
Абсолют минимум, °C	-25	-21	-16	-7	-2	2	6	5	-2	-7	-17	-18	-25
Яуым-төшөм нормаһы, мм	24	20	22	48	69	95	81	60	36	31	30	32	548
Сығанағы: World Climate 2017 йыл 9 ноябрь архивланған., Weatherbase

Иҫтәлекле урын

• Лютеран сиркәүе

Туғанлашҡан ҡалалары

• Афины (ингл. Αθήνα, ингл. Athinai), Греция
• Беэр-Шева (йәһ. באר שבע‎), Израиль
• Дижон (франц. Dijon), Франция
• Загреб (хорв. Zagreb), Хорватия
• Ист-Лансинг (инг.)баш. (ингл. East Lansing), шт. Мичиган, США
• Кёльн (нем. Köln), Германия
• Колумбия (ингл. Columbia), Южная Каролина, США
• Корча (алб. Korçë), Албания
• Макати (ингл. Makati), Филиппины
• Нант (франц. Nantes), Франция
• Печ (мадьярса  Pécs), Венгрия
• Рокфорд (ингл. Rockford), Иллинойс, США
• Сан-Паулу (порт. São Paulo), Бразилия
• Сувон (кор. 수원시, 水原市), Южная Корея
• Каракас исп. Caracas, Венесуэла
• Чакао (инг.)баш. (исп. Chacao), Венесуэла
• Червия (итал. Cervia), Италия
• Чжэнчжоу (ҡыт. трад. 郑州, упр. 鄭州, пиньинь: Zhèngzhōu), Китай