Тяньцзинь

Тяньцзи́нь (ҡытайса ябай 天津, пиньин телендә: Tiānjīn) — Ҡытай Халыҡ Республикаһының үҙәк ҡарамағындағы дүрт ҡалаһының береһе. Ҙурлығы яғынан континенттағы Ҡытайҙа өсөнсө. Майҙаны — 11 943 км², 2009 йылғы мәғлүмәттәр буйынса халҡы 14 425 000 кеше, Эске тулайым продукт — 750 млрд юань (2009).

Ҡала
Тяньцзинь (ҡытайса 天津
Ил	ҠытайҠытай
Статус	Үҙәк ҡарамағындағы ҡала
Координаталар	39°08′ с. ш. 117°11′ в. д.HGЯO
Мэр	Хуан Синго (Ҡытай Коммунистар партияһының ҡала комитеты секретары — Чжан Гаоли)
Нигеҙләнгән	1404
Майҙаны	11 943 км²
Климат тибы	континенталь
Рәсми теле	ҡытай теле
Халҡы	▲ 14 425 000 кеше (2009)
Тығыҙлығы	1 210 кеше/км²
Агломерация	23 800 423
Сәғәт бүлкәте	UTC+8
Телефон коды	+86 22
Почта индексы	300000-319000
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	津A, B, C; 津E (такси)
ISO 3166-2	CN-12
Рәсми сайт	tj.gov.cn  (ҡыт.)
Аббревиатура
Тяньцзинь

Географияһы

Тяньцзинь Төньяҡ Ҡытайҙа, Бохай ҡултығы буйында, Хуанхэ и Янцзы йылғалары менән тоташҡан Бөйөк Ҡытай каналының төньяҡ осонда урынлашҡан. Ҡала көнсығыштан Бохай ҡултығы һыуҙары менән йыуылһа, төньяҡтан, көньяҡтан һәм көнбайыштан Хэбэй провинцияһы, төньяҡ-көнбайышта үҙенән 96 саҡрымда ятҡан Пекин биләмәләре менән сиктәш һәм баш ҡала менән юғары тиҙлекле тимер юлы менән бәйләнгән.

11 943 км² майҙаны менән Тяньцзинь илдә 31-се урында. Ҡала зонаһы Хайхэ йылғаһы буйында, ә порттар унан ситтәрәк, Тымыҡ океандың Бохай ҡултығы ярҙарында урын алған. Һары диңгеҙҙең яҡын булыуына ҡарамаҫтан, һауа температураһында киҫкен айырма булған континенталь климат өҫтөнлөк итә. Ҡала диңгеҙ буйҙарындағы тигеҙ рельефлы ерҙә ултыра.

Тарихы

Сун династияһы хакимлегенә тиклем Хайхэ йылғаһы үҙәндәре аҙ үҙләштерелгән була. XII быуатта үҙәк һәм көньяҡ Ҡытайҙың ашлыҡ һәм башҡа төр аҙыҡ-түлеген артабан илдең төньяҡ төбәктәренә бүлеп оҙатыу өсөн тауар келәттәре (складтар) төҙөлә. Юань династияһы осоронда ҡалала тоҙ ҡайнатыу ойошторола.

Тяньцзиндәге Гулоу (Барабан) башняһы.

Климаты

Тяньцзинь климаты
Күрһәткес	Ғин.	Фев.	Март	Апр.	Май	Июнь	Июль	Авг.	Сен.	Окт.	Нояб.	Дек.	Йыл
Абсолют максимум, °C	14,3	20,8	30,5	33,1	38,5	42,0	40,5	38,1	34,9	30,8	23,0	14,4	42,0
Уртаса максимум, °C	1,7	5,3	11,8	20,1	26,2	29,9	30,9	30,1	26,3	19,5	10,3	3,6	17,9
Уртаса температура, °C	{{{Янв_ср}}}	0,0	6,6	14,6	20,6	24,8	26,8	26,0	21,3	14,2	5,4	−1,1	13,0
Уртаса минимум, °C	−8,3	−5,3	0,9	8,2	14,2	19,3	22,5	21,7	16,2	8,8	0,6	−5,5	7,8
Абсолют минимум, °C	−18,1	−16	−11,1	−6	5,0	8,7	13,9	10,0	6,5	−3	−12	−16,2	−18,1
Яуым-төшөм нормаһы, мм	3	8	10	31	40	75	177	164	52	25	11	5	606
Сығанаҡ: Climatebase

Административ-территориаль бүленеш

Тяньцзинь 13 районға һәм 3 өйәҙгә бүленгән:

Карта	#	Статус	Исеме	Иероглифтар	Пиньинь	Халҡы (2010)	Майҙаны (км²)
	1	Район	Хэпин	和平区	Hépíng qū	470 000	10
	2	Район	Хэдун	河东区	Hédōng qū	680 000	39
	3	Район	Хэси	河西区	Héxī qū	760 000	41
	4	Район	Нанькай	南开区	Nánkāi qū	760 000	41
	5	Район	Хэбэй	河北区	Héběi qū	620 000	29
	6	Район	Хунцяо	红桥区	Hōngqiáo qū	560 000	21
	7	Район	Биньхай	滨海新区	Bīnhăi xīnqū	1 000 000	2 270
	8	Район	Дунли	东丽区	Dōnglì qū	460 000	320
	9	Район	Сицин	西青区	Xīqīng qū	330 000	545
	10	Район	Цзиньнань	津南区	Jīnnán qū	380 000	401
	11	Район	Бэйчэнь	北辰区	Běichén qū	320 000	478
	12	Район	Уцин	武清区	Wǔqīng qū	840 000	1 570
	13	Район	Баоди	宝坻区	Bǎodǐ qū	650 000	1 523
	14	Өйәҙ	Нинхэ	宁河区	Nínghé qu	360 000	1 414
	15	Өйәҙ	Цзинхай	静海区	Jìnghǎi qu	520 000	1 476
	16	Өйәҙ	Цзисянь	蓟县	Jì xiàn	810 000	1 593

Халҡы

2009 йыл аҙағына Тяньцзинь халҡының һаны 14 425 000 кеше була, шуларҙың 9,8 млн. ҡала биләмәһендә даими йәшәүселәр — хукоу), үҙ сиратында уларҙың 5,99 млн. ҡаланыҡылар, 3,81 млн. — ауыл халҡы. Күҙаллауҙар буйынса, халыҡ һаны 14 млн-ға етәсәк һәм уларҙың 11,5 млн. ҡаланыҡылар буласаҡ^[1]

Халыҡтың күпселеге ханьдар, һәм шул уҡ ваҡытта ҡалала Ҡытайҙа рәсми теркәлгән 55 ваҡ халыҡтың 51-нең вәкилдәре йәшәй. Уларҙың һан яғынан күберәктәре: хуэйҙар, корейҙар, манжурҙар һәм монголдар.

Гуаньиньхан — боронғо банктарҙың береһе

Тяньцзиндең аҙ һанлы халҡы (2000 йылда)
ҠХР-ҙың ваҡ халыҡтары	Һаны	Процент
Ханьдар	9 581 775	97,29 %
Хуэйҙар	172 357	1,75 %
Манжурҙар	56 548	0,57 %
Монголдар	11 331	0,12 %
Корейцтар	11 041	0,11 %
Чжуандар	4 055	0,041 %
Туцзя халҡы	3 677	0,037 %

Сәйәсәт

Ҡытай Халыҡ Республикаһының башҡа райондарындағы кеүек, Тяньцзиндә лә «партия-хөкүмәт» идара итеү берлеге ғәмәлгә эйә. Ҡала хөкүмәте башлығы — ҡала мэры.

Туғанлашҡан ҡалалар

Тяньцзинь төрлө илдәрҙең түбәндәге ҡалалары менән күрһәтелгән йылдарҙа туғанлашҡан:

Кобе, Япония — 1973 Фитчберг, АҠШ — 1980 Филадельфия, АҠШ — 1980 Гринвилл, Көньяҡ Каролина, АҠШ — 1980 Ришон-ле-Цион, Израиль — 1980 Мельбурн, Австралия — 1980 Йоккаити, Япония — 1980 Сараево, Босния һәм Герцеговина — 1981 Нор — Па-де-Кале төбәге, Франция — 1984 Милан, Италия — 1985

Гронинген, Нидерланды — 1985 Тиба, Япония — 1986 Кутаиси, Грузия — 1987 Пловдив өлкәһе, Болгария — 1989 Измир, Төркиә — 1991 Абиджан, Кот-д’Ивуар — 1992 Улан-Батор, Монголия — 1992 Харьков, Украина — 1993 Йёнчёпинг, Швеция — 1993 Инчхон, Корея республикаһы — 1993

Лодзь, Польша — 1994 Рио-де-Жанейро штаты, Бразилия — 1995 Амазонас штаты, Бразилия — 1997 Даллас, АҠШ — 1995 Кларенс (Нью-Йорк), АҠШ — 1997 Хайфон, Вьетнам — 1999 Турку, Финляндия — 2000 Салоники, Греция — 2002 Нампхо, КХДР — 2002 Николаев (өлкә), Украина — 2001 Благовещенск, Амур өлкәһе, Рәсәй — 2015