Алена Іваноўская

Алéна Івано́ўская (часам Хэлена, Галена, Гэлена; па мужу Скіндар; 3 траўня 1885, Лябёдка, Лідзкі павет, Віленская губэрня, Расейская імпэрыя — 10 траўня 1973, Казяніцы, гміна Казяніцы, Казеніцкі павет, Келецкае ваяводзтва, Польская Народная Рэспубліка) — папулярызатарка ведаў па беларусазнаўстве, перакладніца, публіцыстка, удзельніца беларускага народнага руху, спэцыялістка ў галіне конегадоўлі; з роду Іваноўскіх.

Алена Іваноўская
Дата нараджэньня	3 траўня 1885(1885-05-03) або 1 траўня 1885(1885-05-01)[1]
Месца нараджэньня	Галавічполе, Лідзкі павет, Віленская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	10 траўня 1973(1973-05-10) (88 гадоў)
Месца сьмерці	Казяніцы[d], Келецкае ваяводства[d], Польская Народная Рэспубліка
Грамадзянства	Польшча
Месца вучобы	Кембрыдзкі ўнівэрсытэт
Занятак	навукоўца, хатняя гаспадыня
Навуковая сфэра	беларусіка, фальклёр
Псэўданімы	Г. Ів., Алена
Бацька	Леанард Іваноўскі
Маці	Ядвіга Іваноўская
Узнагароды
Алена Іваноўская ў Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Нарадзілася 3 траўня 1885 году ў Лябёдцы (Лідзкі павет, Віленская губэрня)^[2].

Дачка Леанарда і Ядвігі Іваноўскіх, сястра Вацлава, Тадэўша, Станіслава і Юрыя (Ежы) Іваноўскіх. Выхоўвалася ў Варшаве, у дзяцінстве часта бывала ў фальварку Іваноўскіх Лябёдка (цяпер у межах вёскі Галавічполе, Шчучынскі раён)^[3].

Каля 1905 году Алена Іваноўская прыехала на навучаньне ў Ньюнам каледж Кембрыдзкага ўнівэрсытэту. Там зь ейным ўдзелам склаўся гурток студэнтаў пераважна з ангельскай арыстакратыі, якую дасьледнік Гай Пікарда назваў «Кембрыдзкая хеўра». У ёй бралі ўдзел паэт Рупэрт Брук, біяхімікі Мюрыэл Уэлдэйл і Гуя Онслаў і інш. Удзельнікі суполкі сур’ёзна цікавіліся беларускім фальклёрам, сяброўка Рупэрта Брука Кэтрын Кокс у 1912 годзе некалькі месяцаў правяла ў Лябёдцы. У 1914 г. Алена Іваноўская зьмясціла ў лёнданскім часопісе «Folk-Lore» («Фальклёр») тэксты пятнаццаці беларускіх песень з нотамі, запісаных у ваколіцы Лябёдкі. Публікацыя суправаджалася вялікім уступам, дзе брытанскіх чытачоў знаёмілі з Беларусьсю і ейнымі праблемамі. Упершыню ў ангельскай тэрміналёгіі пры гэтым быў выкарыстаны тэрмін «White Ruthenia» замест «White Russia». Новая назва дапаўнялася тлумачэньнем: «No White Ruthenian wold ever allow him self to by called by a name would imply tha the was Russian» («Ніводны беларус ніколі не дазволіць называць сябе імем, якое значыць, што ён — рускі»). У 1914—1922 гадах часопіс «Folk-Lore» выдрукаваў 38 беларускіх песень з ваколіцаў Лябёдкі^[4]. Падзеі Першай сусьветнай вайны разбурылі Кембрыдзкую суполку^[5]. Алена Іваноўская зьехала на радзіму, дзе ў 1915 годзе спрабавала адкрыць у Васілішках беларускую школу. Займалася конегадоўляй, захаплялася коннай яздой, гадавала хартаў^[6].

Супрацоўнічала з земляробчым часопісам «Саха» як спэцыялістка ў конегадоўлі, пісала гаспадарчыя парады для земляробаў-беларусаў. За 1912—1913 гады ў першых васямнаццаці нумарах часопіса «Саха» Алена Іваноўская друкуе дзесяць артыкулаў, і ўсе яны напісаныя на вельмі добрай, жывой беларускай мове^[7].

З канца 1914 году Алена Іваноўская ў Лідзкім павеце зьяўлялася прадстаўніцай Віленскага адзьдзелу таварыства дапамогі ахвярам вайны^[8].

На скачках у Лодзі ўпала з каня, доўгі час лячылася ў шпіталі.

З прыходам у 1939 годзе савецкай улады ейнага мужа вывезлі на ўсход, сама яна хавалася ў Вільні. Затым у родным фальварку перажыла нямецкую акупацыю. Тут схавалі ад нацыстаў дзвюх жанчынаў жыдоўскага паходжаньня — Эму Альтбэрг (1889—1983) і ейную сястру Марыю Арнольд (1893—1995)^[9].

У 1944 годзе перабралася ў Варшаву. Пэўны час жыла ў Любліне. З 1946 году працавала перакладніцай для місіі ангельскіх квакераў у Казяніцах, пражыла тут 26 гадоў^[10].

Апошнія гады жыла ў Казяніцах, на поўдзень ад Варшавы. Памерла ў 1973 годзе^[11].

Сядзіба Іваноўскіх у Лябёдзцы, 1933 год.

22 кастрычніка 2001 году за ўратаваньне жыдоў званьне «Праведнікаў народаў сьвету» было нададзенае: Сабіне Іваноўскай з Ячыноўскіх, Алене Скіндар з Іваноўскіх, Ганне Карнецкай з Іваноўскіх і Адольфу Данілевічу^[12].

Выбраная бібліяграфія

• Iwanowska I., Onslow H. Some White Russian Folksongs // Folk lore. Vol. 25. London,1914. Р. 91—109; 212—226; Vol. 35. London, 1922. Р. 64—82^[13].