Аляксандар Шыманоўскі

Алякса́ндар Нічы́паравіч Шымано́ўскі (31 жніўня 1850, с. Чэрнін Чэрнінскай воласьці Бабруйскага павету Менскай губэрні^[1] — 1918, Кішынёў) — беларускі этнограф і фальклярыст, пэдагог, пушкініст.

Аляксандар Шыманоўскі
Дата нараджэньня	19 (31) жніўня 1850
Месца нараджэньня	Чэрнін[d], Бабруйскі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	1918
Месца сьмерці	Кішынёў
Месца вучобы	гісторыка-філялягічны факультэт Санкт-Пецярбурскага ўнівэрсытэту[d]
Занятак	фальклярыст
Навуковая сфэра	этнаграфія
Узнагароды
Аляксандар Шыманоўскі ў Вікісховішчы

Біяграфія

Герб «Юнак»

Нарадзіўся ў сям’і сьвятара праваслаўнай Сьвята-Георгіеўскай царквы в. Чэрнін. Дзед, меркавальна — Фёдар Шыманоўскі, сьвятар Пакроўскай царквы сяла Малышэвічы Слуцкага павету Менскай губэрні. Верагодна, род Шыманоўскіх меў шляхецкае паходжаньне (гербу «Юнак»), але ня быў зацьверджаны ў расейскім дваранстве. Магчыма, маюцца сваяцкія сувязі зь вядомым юрыстам, выкладчыкам Наварасейскіга ўнівэрсытэту Мітрафанам Васілевічам Шыманоўскім (г. Адэса, Хэрсонская губэрня)^[2].

Пачатковую адукацыю атрымаў у бацькоў і ў Чэрнінскай народнай вучэльні. Скончыў Мазырскую гімназію, а ў 1874 годзе — гісторыка-філялягічны факультэт Імпэратарскага Санкт-Пецярбурскага ўнівэрсытэту.

Працаваў выкладчыкам расейскай мовы і славеснасьці ў 1-й мужчынскай гімназіі Кішынёва ў Бэсарабскай губэрні (1874—1901). Адным зь яго вучняў быў этнограф-балканіст П. Д. Драганаў^[3]. Стацкі саветнік (1887). Па зьвестках 1903, 1912 гадоў абіраўся на пасаду таварыша (намесьніка) дырэктара Кішынёўскага гарадзкога грамадзкага банку^[4]. У 1914 годзе Бесарабскі дваранскі дэпутацкі сход зацьвердзіў А. Шыманоўскага ў спадчынным дваранстве. Жонка: Ганна Аруцюнаўна (да шлюбу Ускат); сыны: Аляксандар, Фёдар; дачка Вольга.

Забіты бальшавікамі каля свайго дому па вул. Леоўскай у Кішынёве.

Дасьледчыцкая дзейнасьць

Аўтар рукапіснага зборніку «Менская губэрня і яе народная творчасьць у сувязі з апісаньнем народных сьвятаў і абрадаў» (1898, зьберагаецца ў архіве Расейскага геаграфічнага таварыства ў Санкт-Пецярбургу), у якім сабраны каштоўны матэрыял па беларускай фальклярыстыцы і этнаграфіі, выкладзеныя погляды Шыманоўскага на народную творчасьць. У зборнік уключаны разнастайныя па тэматыцы песьні: побытавыя, жаўнерскія, гістарычныя, жніўныя, карагодныя, пра каханьне; абрадавыя і каляндарна-абрадавыя песьні прыводзяцца разам з апісаньнем абрадаў і калядных сьвятаў (грунтоўнае апісаньне вясельнага абраду на Меншчыне апублікаванае ў кнізе «Вяселле: Абрад», 1978). Шырока прадстаўленыя казкі, павер’і, загадкі, прыказкі, гаспадарча-этнаграфічныя назвы і іншае. У кнізе шмат унікальных твораў, лепшыя зь іх запісаныя з захаваньнем асаблівасьцяў беларускай мовы, але без пашпартоў. Як адзначана ў працы, у збіраньні матэрыялу дапамагалі протаіярэй Рыгор Шыманоўскі, настаўніца Чэрнінскай народнай вучыльні Пелагея Нічыпараўна Густава (малодшая сястра дасьледчыка) і аднавясковец Сямён Друзік. Матэрыялы зборніка выкарыстоўваюцца навукоўцамі пры вывучэньні і публікацыях беларускага фальклёру.

«А. Н. Шыманоўскі быў і застаецца для нас выдатным пэдагогам. Ён не саступіў з гэтай пазыцыі — кірунку пэдагога, калі вывучаў біяграфію і творчасьць А. С. Пушкіна, калі пісаў пра яго кнігу, і яшчэ больш, калі зьбіраў і дасьледаваў беларускі фальклёр…»

— СКІДАН, В. І. Вучоны з вёскі Чэрнін // Памяць: Светлагорск. Светлагорскі раён. У 2 кн. Кн. 1. Мн., 2000, с. 118.

Быў актыўным удзельнікам кампаніі па ўсталяваньні помніка А. С. Пушкіну ў Кішынёве (трэцяга пасьля маскоўскага і санкт-пецярбурскага)^[2]. Выдаў кнігу «А. С. Пушкін. Пра знаходжаньне яго ў Кішынёве ў сувязі з папярэднім і наступным жыцьцём» (Кішынёў, 1900)^[5].

«Гэта кніга, бадай, адзіная больш ці менш змястоўная праца з усіх, што выйшлі ў Малдавіі [аб кішынёўскім пэрыядзе жыцьця А. С. Пушкіна]».

— ТРУБЯЦКОЙ, Б. А. Пушкин в Молдавии. Кишинёв, 1976.

Творы

• Александр Сергеевич Пушкин: О пребывании его в Кишинёве в связи с предыдущей и последующей жизнью. Кишинёв, 1900. — 149 с  (рас.)
• Минская губерния и её народное творчество в связи с описанием народных праздников и обрядов. Архив Российского географического общества. Ф. 20. Оп. 1. Ед. хр. 8.  (рас.)

Галерэя

Мясьціны, зьвязаныя з жыцьцём і дзейнасьцю А. Шыманоўскага.

• 
  Мазыр, мужчынская гімназія
• 
  Санкт-Пецярбурскі ўнівэрсытэт. Пачатак 20 ст.
• 
  Кішынёў, 1-я мужчынская гімназія