Гертруда Стайн

Гертруда Стайн (па-ангельску: Gertrude Stein, 3 лютага 1874, Алегейні, Пэнсыльванія, ЗША — 27 ліпеня 1946, Нёі-сюр-Сэн, пад Парыжам) — амэрыканская фэмінісцкая пісьменьніца, паэтка, сцэнарыстка, мэцэнатка мастацтва^[6].

Гертруда Стайн
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася	3 лютага 1874(1874-02-03)[1][2][3][…] Алегейні[d], акруга Алегейні[d], Пэнсыльванія, ЗША[4]
Памерла	27 ліпеня 1946(1946-07-27)[5][1][2][…] (72 гады) Нёі-сюр-Сэн[d], Францыя
Пахаваная	Пэр-Ляшэз Grave of Gertrude Stein[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	пісьменьніца, паэтка, калекцыянэр мастацтва, гаспадыня літаратурнага салёну, аўтабіёграф, лібрэтыстка, драматург, аўтарка, калекцыянэр
Гады творчасьці	1909-1946
Мова	Ангельская
Дэбют	1909
Значныя творы	Three Lives (1909), The Autobiography of Alice B. Toklas (1933)
Подпіс
Гертруда Стайн у Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Нарадзілася ў багатай габрэйскай сям'і, дзяцінства правяла ў Эўропе (Вена, Парыж), расла ў Каліфорніі. У Кембрыджы слухала лекцыі па псыхалёгіі Ўільяма Джэймса, потым вучылася мэдыцыне ва Ўнівэрсытэце Джонса Хопкінса (Балтымар), курса не скончыла. У 1902 годзе прыехала з братам Леа ў Парыж, дзе і правяла ўсё астатняе жыцьцё, зрэдку выязджаючы ў Гішпанію і Ангельшчыну^[6].

Гертруда Стайн пакінула свой сьлед у мадэрнісцкай літаратуры перш за ўсё не як аўтарка, а як арганізатарка "літаратурнага гуртка" для маладых англамоўных пісьменьнікаў, для многіх зь якіх яна была настаўніцай і часта спонсаркай^[7].

Гертрудзе Стайн належыць аўтарства тэрміна «страчанае пакаленьне» (узятага Э. Гэмінгўэем у якасьці эпіграфа да свайго рамана «І ўзыходзіць сонца»), якім яна называла амэрыканскіх пісьменьнікаў, якія эмігравалі за мяжу, часта зьбіраліся ў яе ў салёне на вуліцы Флёрус, 27. Панятак пасьля паслужыў вызначэньнем для цэлай групы пісьменьнікаў пасьляваеннага часу, якія выказалі ў сваіх творах расчараваньне ў сучаснай цывілізацыі, пэсімізм і страту ранейшых ідэалаў (Э. Гэмінгўэй, Дж. Дос Пасас, Томас Эліёт, Ф. С. Фіцджэральд, Э. М. Рэмарк і іншыя)^[8].

Раньні пэрыяд жыцьця Стайн у Парыжы зьвязаны з захапленьнем жывапісам. Першапачаткова на вуліцы Флёрус зьбіраліся ў асноўным мастакі. Гертруда Стайн калекцыянавала і прапагандавала найноўшае мастацтва (перадусім, кубізм), зьбірала працы Пікаса (вядомы ягоны партрэт Стайн, 1906), Шлюба, Шагала, Мадыльяні, Грыса, Паскіна, падтрымлівала мастакоў Парыскай школы^[9].

У 1907 Стайн пазнаёмілася з амэрыканкай жыдоўскага паходжаньня Алісай Токлас, якая стала ейнай каханай і была з пісьменьніцай да канца жыцьця. Аліса Токлас узяла на сябе кіраваньне хатняй гаспадаркай, а таксама абавязкі рэдактаркі, а пасьля выдаўца і перакладніцы Гертруды Стайн^[10].

Гертруда Стайн ніколі не афішавала сваёй арыентацыі ў якім-небудзь эпатажным ключы, што можна было назіраць у парыскай багемы тых гадоў, аднак ейная творчасць працятая эратычнымі і любоўнымі лесьбійскімі матывамі^[11].

Яна памерла ва ўзросьце 72 гадоў пасьля апэрацыі на рак страўніка ў амэрыканскім шпіталі ў Нёі-сюр-Сэн. Яе пахавалі ў Парыжы на могілках Пэр-Ляшэз^[6].

Творчасьць

Экспэрымэнтальная паэзія і проза Стайн, блізкія да кубізму (зборнік «Пяшчотныя кнопкі», 1914; раман «Стварэньне амэрыканцаў», 1925 і інш.), арыентаваныя на эўрапейскі авангард, але якія ў той жа час імкнуліся перадаць амэрыканскі дух, калярыт, склад думкі і вуснай мовы, так і не знайшлі шырокага чытача. Адзіным выключэньнем стала «Аўтабіяграфія Эліс Б. Токлас» (1933), яркая і дасьціпная замалёўка Парыжу ў гады напярэдадні Першай сусьветнай вайны, напісаная ад імя сяброўкі, гэтая кніга шмат разоў перавыдавалася, перакладалася на многія мовы^[11].

Твор

• Three Lives (1909)
• Tender Buttons (1914)
• Geography and Plays (1922)
• The Making of Americans (1925)
• Composition as Explanation (1926)
• Lucy Church Amiably (1931)
• Before the Flowers of Friendship Faded Friendship Faded (1931)
• How to Write (1931)
• Operas and Plays (1932)
• The Autobiography of Alice B. Toklas (1933)
• Matisse Picasso and Gertrude Stein with Two Shorter Pieces (1933)
• Four Saints in Three Acts, an Opera to Be Sung (1934)
• Portraits and Prayers (1934)
• Lectures in America (1935)
• Narration (1935)
• The Geographical History of America (1936)
• Everybody’s Autobiography (1937)
• Paris France (1940)
• What Are Masterpieces (1940)
• Ida (1941)
• «A LA RECHERCHE D’UN JEUNE PEINTRE» Gertrude Stein /Yale University/U.S.A. «Looking for a young paintor»-Riba-Rovira- (1945)
• «A LA RECHERCHE D’UN JEUNE PEINTRE» Gertrude Stein /Revue Fontaine n °42, p. 287—288, édition Paris 1945, directeur Max-Pol Fouchet.-Riba-Rovira- (1945)
• Brewsie and Willie (1945)
• Wars I Have Seen (1945)
• Blood on the Dining Room Floor (1948)
• Things as They Are (1948, аповесць, напісаная ў 1903)
• Two: Gertrude Stein and Her Brother and Other Early Portraits (1908—1912) (1951)
• Bee Time Vine and Other Pieces, 1913—1927 (1953)
• Painted Lace and Other Pieces (1914—1937) (1956)
• Stanzas in meditation and Other Poems (1929—1933) (1956)
• Fernhurst, Q.E.D., and Other Early Writings (1971)

Вонкавыя спасылкі

Гертруда Стайн — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў