Езяросы

Езяро́сы (лет. Zarasai) — места ў Летуве, паміж азёрамі Оса і Асіда. Адміністрацыйны цэнтар Езяроскага раёну Ўцянскага павету. Насельніцтва на 2020 год — 6051 чалавек. Знаходзяцца за 49 км ад Уцяны, за 18 км ад чыгуначнай станцыі Турмонты; на шашы Коўна — Дзьвінск.

Езяросы лац. Jeziarosy
лет. Zarasai
Панарама места
Герб Езяросаў Сьцяг Езяросаў
Першыя згадкі:	1506
Краіна:	Летува
Павет:	Уцянскі
Вышыня:	134 м н. у. м.
Насельніцтва:	6051 чал. (2020)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Паштовы індэкс:	LT-32001
Геаграфічныя каардынаты:	55°43′50″ пн. ш. 26°14′50″ у. д.
Езяросы на мапе Летувы Езяросы
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.zarasai.lt/

Езяросы — даўняе мястэчка гістарычнай Браслаўшчыны (частка Віленшчыны), побач зь якім праходзіць паўночна-заходняя мяжа этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і царква Ўсіх Сьвятых, помнікі архітэктуры XIX ст.

Назва

Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Езеросы (1553 год)^[1].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Езяросы як уладаньне Віленскага біскупства датуецца 1522 годам, калі пры тутэйшым касьцёле заснавалі алтарыю. У 1530 годзе біскуп віленскі Ян з княжатаў літоўскіх дадаткова надаў плябаніі ў Езяросах зямлю і сялянаў. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў яны ўвайшлі ў склад Браслаўскага павету Віленскага ваяводзтва.

У 1610 годзе з фундацыі караля і вялікага князя Жыгімонта Вазы ў Езяросах збудавалі новы драўляны касьцёл. На Радзівілаўскай мапе 1613 году паселішча значыцца як мястэчка. На 1631 год тут было 22 дымы. У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) мястэчка зруйнавалі маскоўскія захопнікі (у 1674 годзе адноўлены касьцёл). На 1669 год у Езяросах было 34 дымы, карчма, 5 вуліцаў. За часамі Вялікай Паўночнай вайны мястэчка зноў значна пацярпела.

З пачатку XVIII стагодзьдзя ў ваколіцах Езяросаў пачалі сяліцца стараверы з Маскоўскай дзяржавы. У 2-й палове XVIII стагодзьдзя ў мястэчку адкрылася школа. На 1721 і 1739 гады ў Езяросах было 17 дымоў, на 1772 год — 21 дым, на 1790 год — 47 дымоў^[2].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Езяросы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі. Па адкрыцьці ў 1836 годзе шашы Коўна — Дзьвінск расейскія ўлады зьмянілі назву места на Новааляксандраўск, сюды перанесьлі адміністрацыйны цэнтар Браслаўскага павету. У 1842 годзе ўтварыўся асобны Нова-Аляксандраўскі павет у складзе Ковенскай губэрні. На 1857 год у месьце было 8 мураваных і 155 драўляных будынкаў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Езяросы занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

• Старая графіка Езяросаў
• 
  Касьцёл, 1864 г.
• 
  Касьцёл, 1917 г.
• 
  Рынак, 1917 г.
• 
  Праваслаўныя могілкі, 1918 г.

Найноўшы час

1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Езяросы ўвайшлі ў склад Беларускай ССР^[3]. Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай Польскай Рэспублікай і Летувой у 1919 годзе яны апынуліся ў складзе Летувы. Новыя ўлады палічылі традыцыйную назву паселішча за палянізм і сканструявалі новую — лет. Ežerėnai (Эжэрэнай; ад лет. ežeras — возера), якую аднак па працяглых дыскусіях у 1929 годзе зьмянілі на лет. Zarasai (Зарасай).

2 жніўня 1946 году Езяросы атрымалі статус места. У 1996 годзе афіцыйна зацьвердзілі мескі герб.

• Места на старых здымках
• 
  Па кірмашы, 1911 г.
• 
  Царква-мураўёўка, 1915 г.
• 
  Рынак, 1916 г.
• 
  Возера Оса, 1918 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1857 год — 3459 чал. (1838 муж. і 1631 жан.), зь іх 2030 каталікоў, 404 праваслаўныя, 119 старавераў, 7 эвангелістаў, 909 юдэяў^[4]; 1865 год — 4770 чал.; 1896 год — 7556 чал. (3761 муж. і 3792 жан.), зь іх паводле веры: 2322 каталікі, 512 праваслаўных, 323 стараверы, 28 пратэстантаў, 4277 юдэяў, 44 магамэтаніны, 50 іншай веры; паводле стану: 272 шляхты, 36 духоўнікаў, 64 ганаровых грамадзянаў і купцоў, 6796 мяшчанаў, 265 вайскоўцаў, 82 сялянаў, 41 іншага стану^[5]; 1897 год — 6,3 тыс. чал.
• XX стагодзьдзе: 1923 год — 3785 чал.; 1939 год — 4,5 тыс. чал.; 1959 год — 4,7 тыс. чал.; 1970 год — 6624 чал.; 1976 год — 7,4 тыс. чал.; 1979 год — 7250 чал.; 1989 год — 8916 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2001 год — 8365 чал.; 2010 год — 7571 чал.; 2020 год — 6051 чал.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Капліца
• Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (1878)
• Царква Ўсіх Сьвятых (1885)

Страчаная спадчына

• Царква Сьвятога Спаса (другая палова XIX ст.; мураўёўка)

Галерэя

• Краявіды Езяросаў
• 
  Касьцёл
• 
  Капліца
• 
  Царква
• 
  Малельня

Асобы

• Юдэль Пэн (1854—1937) — мастак-маляр, пэдагог, выбітны дзяяч «габрэйскага рэнэсансу» ў беларускім мастацтве пачатку XX стагодзьдзя
• Леў Рымінскі (1913—1971) — архітэктар