Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў (Віцебск)

Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Віцебску. Знаходзіўся ў цэнтры места, на ўсходнім баку Рынку з боку Вялікай вуліцы. Касьцёл дзеяў да 1937 году, кляштар — да 1832 году. Твор архітэктуры віленскага барока.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў
Краіна	Беларусь
Места	Віцебск
Каардынаты	55°11′41.1″ пн. ш. 30°12′25.4″ у. д.
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Віцебская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	барокавая архітэктура[d]
Дата заснаваньня	XVII ст.
Дата скасаваньня	1952
Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў на Вікісховішчы

Комплекс Віцебскага бэрнардынскага кляштару складаўся з касьцёла і кляштарнага корпуса, якія ўтваралі замкнёны ўнутраны двор^[1]. У 1961 годзе савецкія ўлады зруйнавалі касьцёл і кляштар (захаваліся падмуркі).

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1676 годзе ваявода Ян Антоні Храпавіцкі запрасіў у Віцебск айцоў-бэрнардынаў, якія ў 1685 годзе збудавалі тут першыя драўляныя будынкі. Празь непрацяглы час кляштар згарэў, у 1700 годзе яго адбудавалі. У час пажару 1733 году касьцёл зноў згарэў.

У 1742—1761 гадох вялося будаваньне мураваных касьцёла і кляштару з фундацыі Казімера і Тэклі (з Ларскіх) Саковічаў. У 1768 годзе беларускі біскуп-суфраган Фэлікс Тавянскі асьвяціў касьцёл пад тытулам Сьвятога Антонія. Праект мураванага комплексу распрацаваў архітэктар Юзэф Фантана, над аздобай інтэр’еру таксама працавалі Людвік Яздоўскі і Ян Азялевіч^[2].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Віцебск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Аднак па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 годзе расейскія ўлады гвалтоўна ліквідавалі кляштар. З 1843 году касьцёл дзеяў як парафіяльны. Спустошаны кляштарны корпус у 1844 годзе адабралі пад дзяржаўныя ўстановы Расейскай імпэрыі.

У 1882 і 1898 гадох у касьцёле праводзіўся рамонт.

Найноўшы час

У 1937 годзе савецкія ўлады зачынілі касьцёл і ў 1939 годзе адкрылі ў яго будынку антырэлігійны музэй. У Другую сусветную вайну касьцёл атрымаў нязначныя пашкоджаньні. У 1961 годзе савецкія ўлады зруйнавалі помнік архітэктуры.

У 2001 годзе ў Віцебску зарэгістравалі рымска-каталіцкую парафію Сьвятога Антонія. Існуе плян аднаўленьня помніка архітэктуры.

Архітэктура

Касьцёл

Касьцёл — 2-вежавая 3-нэфавая базыліка з паўкруглай апсыдай. Галоўны фасад падзяляўся разьвітым антаблемэнтам на 2 ярусы, аздобленыя паўкалёнамі і пілястрамі. Верхні ярус завяршаўся франтонам і 2 вежамі з валютамі і купаламі-банямі. Аконныя праёмы мелі лучковыя і паўцыркульныя аркавыя завяршэньні. З бакоў прэзьбітэрыюма разьмяшчаліся сымэтрычныя прастакутныя закрысьціі.

Інтэр’ер аздабляла ордэрная плястыка і лепка. Галоўны акцэнт — 2-ярусны барокавы алтар. Першы ярус алтара меў выгляд карынфскай калянады, што несла прафіляваны антаблемэнт, другі — прастакутнага шчыта зь ляпным пано «Глёрыя» і бакавымі валютамі зь фігуркамі анёлаў. Падобны выгляд мелі бакавыя алтары. Падлога была з тэракотавай пліткі. Сярод касьцельнага начыньня вылучаўся абраз-палатно «Святы Язафат» у фігурнай разной раме ў стылі ракако.

Кляштарны корпус

Кляштарны корпус — П-падобны ў пляне 3-павярховы будынак, які далучаўся да паўднёвага фасаду касьцёла і ўтвараў квадратны замкнёны ўнутраны двор. Меў галерэйны плян.

Галерэя

Пляны і абмеры

• Пляны і абмеры
• 
  1832 г.
• 
  1832 г.
• 
  1839 г.
• 
  1839 г.

• 
  1839 г.
• 
  1846 г.
• 
  1846 г.
• 
  1846 г.

• 
  1846 г.
• 
  1846 г.
• 
  1868 г.
• 
  1868—1873 гг.

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Г. Ляйбовіч, каля 1760 г.
• 
  1790-я гг.
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.

• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  па 1816 г.
• 
  1819 г.

• 
  1845 г.
• 
  1873 г.
• 
  Н. Орда, 1875—1876 гг.
• 
  1876 г.

• 
  1873 г.
• 
  1883 г.
• 
  1885 г.
• 
  1893 г.

• 
  М. Шагал, 1917 г.
• 
  М. Дабужынскі, 1919 г.
• 
  Д. Якерсон, 1922 г.
• 
  Д. Якерсон, 1920-я гг.

• 
  Я. Мінін, 1927 г.
• 
  1943—1944 гг.
• 
  1943—1944 гг.
• 
  1846 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1860—1893 гг.
• 
  С. Юркоўскі, 1867 г.
• 
  С. Юркоўскі, 1867 г.
• 
  С. Юркоўскі, 1867 г.

• 
  1863—1873 гг.
• 
  1873 г.
• 
  С. Юркоўскі, 2-я пал. XIX ст.
• 
  1890-я гг.

• 
  1899 г.
• 
  1899 г.
• 
  1899 г.
• 
  1900 г.

• 
  1900 г.
• 
  1900 г.
• 
  1907 г.
• 
  1909 г.

• 
  1909 г.
• 
  1909 г.
• 
  1909 г.
• 
  1910 г.

• 
  1910 г.
• 
  да 1911 г.
• 
  1912 г.
• 
  1912 г.

• 
  да 1918 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  1918 г.

• 
  1920-я гг.
• 
  В. Авітоўскі, 1926—1929 гг.
• 
  да 1930 г.
• 
  1930 г.

• 
  1930-я гг.
• 
  да 1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.

• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.

• 
  1941 г.
• 
  ліпень 1941 г.
• 
  ліпень 1941 г.
• 
  29 верасьня 1941 г.

• 
  1941—1942 гг.
• 
  1941—1943 гг.
• 
  1941—1943 гг.
• 
  1941—1943 гг.

• 
  1941—1943 гг.
• 
  1941—1943 гг.
• 
  1941—1943 гг.
• 
  1941—1943 гг.

• 
  1942 г.
• 
  1942 г.
• 
  1943—1944 гг.
• 
  1944 г.