Лагойскае княства

Лагойскае княства — удзельнае княства Полацкай зямлі. Існавала ў XII—XV стагодзьдзях^[1]. Сталіца — Лагойск. Імаверна, мела сьціплыя памеры, што адпавядалі гістарычна складзенай да XI стагодзьдзя тэрыторыі воласьці вакол яе цэнтру^[2]. На паўднёвым захадзе межавала з Ізяслаўскім, на поўдні і ўсходзе — зь Менскім княствам.

Як сьведчаць пісьмовыя крыніцы, Лагойскае княства зрабілася ўдзелам значна пазьней, чым іншыя воласьці Полацкай зямлі^[2]. Першы пісьмовы ўспамін пра Лагойск зьмяшчаецца ў «Павучаньні Ўладзімера Манамаха» пры апісаньні падзеяў 1078 году. У 1-й трэці XII стагодзьдзя, магчыма, існавала адно Ізяслаўска-Лагойскае княства, якім валодаў Брачыслаў Давыдавіч.

Па паходзе вялікага князя кіеўскага Мсьціслава на Полацкую зямлю (1127—1128) Лагойск адыйшоў да ягонага сына Ізяслава. Пад 1180 годам (фактычна пад 1181^[2]) Іпацьеўскі летапіс згадвае першага князя лагойскага Ўсяслава Мікуліча, які быў хаўрусьнікам князёў полацкіх. А ўжо пад 1186 годам у Лаўрэнцеўскім летапісе называецца іншы князь «из Ложьска Василко Воладаревич», які разам з наўгародцамі і смалянамі выступіў супраць Полацку. Па 1186 годзе і да XIV стагодзьдзя зьвесткі пра княства адсутнічаюць.

Не пазьней за 1-ю палову XIV стагодзьдзя^[3] Лагойскае княства далучылася да Вялікага Княства Літоўскага. Потым ім валодалі Гедзімінавічы: сьпярша Войшвіл (паводле адной з вэрсіяў — сын Кейстута), у 1387 годзе вялікі князь Ягайла перадаў Лагойскае княства разам з Полацкім і Троцкім свайму брату Скіргайлу, які фактычна быў ягоным намесьнікам у Літве. У 1392 годзе Ягайла мусіў перадаць уладу Вітаўту, які ў той час пачаў раздаваць асобныя маёнткі Лагойскага княства: Ганявічы, Корань, Гасьцілавічы, Коцалі. Імаверна, да Лагойскага княства належала і Харэцкая воласьць у вярхоўях ракі Бярэзіна.

Не пазьней за 1-ю палову XV стагодзьдзя з Лагойскага княства вылучыліся маёнткі Астрошыцы, Заазер’е і, відаць, Смалявічы. Пазьней ад княства заставалася невялікая частка з Лагойскам і Гайнай, якая належала князю кіеўскаму Алельку Ўладзімеравічу, а з 1455 году — яго малодшаму брату Андрэю Ўладзімеравічу. Па сьмерці Андрэя (1457) Гайну пакінулі ў валоданьні ягоных нашчадкаў, а Лагойск вярнулі вялікаму князю і ў 1460 годзе наноў падаравалі князю Аляксандру Чартарыйскаму на правах звычайнага маёнтку^[3].

Князі лагойскія

• 1116/1127 — 1129: Брачыслаў Давыдавіч (памёр па 1129), князь ізяслаўскі і лагойскі 1116/1127—1129
• 1170-я: Андрэй Уладзімеравіч (памёр да 1180)
• 1180-я: Усяслаў Мікуліч (памёр па 1180)
• 1180-я: Васілька Валадаравіч (памёр па 1186)