Мужыцкая праўда

Мужыцкая праўда — першая рэвалюцыйна-дэмакратычная ґазэта ў Беларусі й першая ґазэта на беларускай мове (лацінкай)^[1], якая выдавалася Кастусём Каліноўскім у ліпені 1862 — чэрвені 1863 году. Агулам выйшла 7 нумароў, кожны зь якіх пачынаўся з звароту да моладзі «Dzieciuki!», а зачыняўся подпісам «Jaśko haspadar z pad Wilni» і коштам: «Kasztuje hroszy 5» (акрамя №6, які каштаваў 6 грашоў). Выкрывала каляніяльную палітыку ўладаў Расейскай імпэрыі, тлумачыла сытуацыю ў краіне, выкрывала падман царскага маніфэсту аб скасаваньні прыгону, заклікала сялянаў да змаганьня.

Мужыцкая праўда лац. Mužyckaja praŭda
Тып	ґазэта
Фармат	аркуш паперы
Выдавец	Кастусь Каліноўскі, Фэлікс Ражанскі, Станіслаў Сангін, Валеры Ўрублеўскі[1]
Рэдактар	Канстанцін Каліноўскі, Валеры Антоні Ўрублеўскі, Фэлікс Ражанскі і Станіслаў Сангін
Заснаваная	1862
Закрытая	чэрвень 1863
Мова	беларуская (лацінка)
Мужыцкая праўда ў Вікісховішчы

Мужыцкая праўда № 1, старонка 2

У чацьвертым нумары «Мужыцкай праўды» Кастусь Каліноўскі сфармуляваў ідэю дэмакратычнай народнай дзяржавы^[2]:

	…не народ зроблены для ўраду, а ўрад для народу.

У кастрычніку 1862 году ў час канфлікту з палякамі паўстаў нумар «Мужыцкай праўды», які аднак зь нейкіх прычынаў не надрукавалі (у 1989 годзе ў віленскім касьцёле Сьвятога Францішка Азіскага знайшлі рукапісны дакумэнт пад назвай «№6 Мужыцкая праўда»). Гэты варыянт лічыцца ўнікальным і вылучаецца з усяе сэрыі, бо тлумачыць сялянам, як раней называлася іхная краіна і якую назву мае тутэйшы народ^[3][4]:

	Вы, дзецюкі, пэўне ня ведаеце, хто вы такія, як называецца гэта зямля, на якой нашы бацькі жылі <...> Зямля наша зь вякоў вечных называецца літоўская, а мы то называемся літоўцы.

Адзначаецца, што Кастусь Каліноўскі менаваў свой родны край (ён нарадзіўся на Гарадзеншчыне) «Літвой»: «„край наш няшчасны“ — Літва»^[5]. Тым часам сучасьнікі называлі Каліноўскага адным з найбольш «высакародных мужоў Літвы», у жамойцкіх песьнях ён выступае як «кароль Літвы»^[5]. «Літоўскім народам», для якога адрасаваў Каліноўскі «Мужыцкую праўду», называў беларусаў паўстанец Юры (Ежы) Кучэўскі-Порай^[6][5].

Бібліяграфія

Adam Stankiewič Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. (Referat Ks. Ad. Stankiewiča, pračytany na ŭračystaj Akademii 25.III.33 h., z pryčyny 15-ych uhodkaŭ abwieščańnia Niezaležności Biełarusi i 70-ych uhodkaŭ biełaruskaj presy. Drukujem pawodle stenahramy). I. Ideowaja łučnaść miž aktam 25.III.18 h. i pracaj K. Kalinoŭskaha 1862—1864 h. II. Miesca K. Kalinoŭskaha ŭ nawucy.  (бел.) // Беларуская крыніца : газэта. — 2 krasawika 1933. — № 14 (513). — С. 2, 3. Adam Stankiewič Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. III. Čas, kali žyŭ K. Kalinoŭski. 2.  (бел.) // Беларуская крыніца : газэта. — 9 krasawika 1933. — № 15 (514). — С. 2, 3. Adam Stankiewič Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. IV. Ab žyćci K. Kalinoŭskaha. 3.  (бел.) // Беларуская крыніца : газэта. — 30 krasawika 1933. — № 17 (516). — С. 2, 3. Adam Stankiewič Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. V. «Mužyckaja Praŭda». 4.  (бел.) // Беларуская крыніца : газэта. — 21 траўня 1933. — № 20 (519). — С. 2, 3.

Adam Stankiewič Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. V. «Mužyckaja Praŭda». 5. (Praciah, hl. Bieł. Krynica Nr. 20).  (бел.) // Беларуская крыніца : газэта. — 28 траўня 1933. — № 21 (520). — С. 2, 3. Adam Stankiewič Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. VI. Piśmy «z pad šybienicy».  (бел.) // Беларуская крыніца : газэта. — 15 čerwienia 1933. — № 23 (522). — С. 2. Adam Stankiewič Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. VII. K. Kalinoŭski — Biełarus. 6.  (бел.) // Беларуская крыніца : газэта. — 25 čerwienia 1933. — № 24 (523). — С. 2, 3. Adam Stankiewič Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. VIII. K. Kalinoŭski — zmahar za palityčnuju samastojnść Biełarusi i Litwy. 8.  (бел.) // Беларуская крыніца : газэта. — 10 lipnia 1933. — № 25 (524). — С. 2, 3. Adam Stankiewič Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. VIII. K. Kalinoŭski i daliejšy los idei niezaležnaści Biełarusi. 9.  (бел.) // Беларуская крыніца : газэта. — 25 lipnia 1933. — № 26 (525). — С. 2, 3.