Мікалай Шумейка

Мікалай Максімавіч Шумейка (22 верасьня 1942, Дуброўна, Віцебская вобласьць — 15 чэрвеня 2016, Менск) — навуковец у галіне тэарэтычнай фізыкі, пэдагог. Доктар фізыка-матэматычных навук (1984), прафэсар (1987). З 1993 па 2015 гг. — дырэктар навукова-дасьледчай установы «Нацыянальны навукова-навучальны цэнтар фізыкі часьціц і высокіх энэргій» Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту^[2].

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Шумейка (неадназначнасьць).

Мікалай Шумейка лац. Mikalaj Šumiejka
Дата нараджэньня	22 верасьня 1942(1942-09-22)
Месца нараджэньня	Дуброўна, Віцебская вобласьць, БССР, СССР
Дата сьмерці	15 чэрвеня 2016(2016-06-15) (73 гады)
Месца сьмерці	Менск, Беларусь
Месца вучобы	Маскоўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт[d]
Занятак	фізык
Навуковая сфэра	тэарэтычная фізыка
Месца працы	Інстытут ядзерных праблемаў
Вядомы як	мэтад разьліку радыяцыйных эфэктаў у фізыцы часьцінак і высокіх энэргій, які атрымаў назву «мэтаду Бардзіна-Шумейкі»
Навуковая ступень	доктар фізыка-матэматычных навук[d][1]
Узнагароды

Біяграфія

У 1959 годзе паступіў на філялягічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту. У 1960 годзе перавёўся на фізычны факультэт БДУ. У 1964 годзе накіраваны для працягу вучобы на фізычны факультэт МДУ, які скончыў з чырвоным дыплёмам у 1966 годзе. Пасьля гэтага паступіў у мэтавую асьпірантуру на катэдру тэорыі атамнага ядра МДУ. Служыў у Савецкім войску. У 1970 годзе скончыў асьпірантуру й пачаў працаваць асыстэнтам на катэдры тэарэтычнай фізыкі БДУ. У 1971 годзе абараніў у Аб’яднаным Інстытуце Ядравых Дасьледаваньняў (АІЯД) дысэртацыю на атрыманьне вучонай ступені кандыдата фізыка-матэматычных навук па тэме «Дасьледаваньне некаторых працэсаў са слабай і электрамагнітнай узаемадзейнасьцю». З 1971 году па 1974 год працаваў старшым выкладчыкам, у 1976 годзе абраны дацэнтам катэдры тэарэтычнай фізыкі. На гэтай пасадзе ён адпрацаваў да 1985 году зь невялікім перапынкам з 1976 па 1978 гады, калі ён быў старшым навуковым супрацоўнікам катэдры^[2]. У 1984 годзе Мікалай Шумейка абараніў доктарскую дысэртацыю на тэму «Радыёцыйныя эфэкты ў інклюзіўных лептан-адронных працэсах»^[3]. З 1984 па 1985 гады Мікалай Шумейка — прафэсар катэдры тэарэтычнай фізыкі. У 1986 годзе Міалай Шумейка пераходзіць на працу ў «Інстытут ядзерных праблемаў» БДУ, дзе займае пасаду намесьніка дырэктара па навуковай працы. У 1993 годзе па яго ініцыятыве Пастановай Урада Рэспублікі Беларусь ствараецца «Нацыянальны навукова-навучальны цэнтар фізыкі часьцінак і высокіх энэргій» БДУ. З 1993 году працаў дырэктарам арганізаванага ім інстытуту. 1 кастрычніка 2015 году адбылося далучэньне да «Інстытуту ядзерных праблемаў» «Нацыянальнага навукова-навучальнага цэнтру фізыкі часьцінак і высокіх энэргій» БДУ.

У час работы на катэдры тэарэтычнай фізыкі Мікалай Шумейка чытаў курсы лекцыяў па электрадынаміцы, па квантавай мэханіцы, спэцыяльныя курсы для студэнтаў, якія спэцыялізуюцца на катэдры тэарэтычнай фізыкі. Адмысловыя курсы ён чытаў і пасьля сыходу на працу ў НДІ аж да 1999 гады. Пад яго кіраўніцтвам абаронена 12 кандыдацкіх дысэртацыяў. Ён быў кансультантам пры падрыхтоўцы 2 доктарскіх дысэртацыяў.

Прафэсар Мікалай Шумейка быў сябрам экспэртнай рады Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі, агульнага сходу НАН Беларусі, рады па каардынацыі фундамэнтальных і прыкладных дасьледаваньняў, саветаў па абароне дысэртацыяў. Ён быў сябрам вучонай рады АІЯД, намесьнікам старшыні каардынацыйнай рады па супрацоўніцтве з АІЯД, старшынём сэкцыі міжведамаснай экспэртнай рады й навуковым кіраўніком падпраграмы Дзяржаўнай праграмы навуковых дасьледаваньняў «Канвэргенцыя», намесьнікам старшыні сэкцыі й сябрам навуковай рады «Беларускага рэспубліканскага фонду фундаментальных даследаваньняў» (БРФФД)^[4][5].

Творчасьць

Навуковыя працы па ядравай фізыцы, фізыцы элемэнтарных часьцінак і высокіх энэргій. Аўтар і суаўтар больш за 600 артыкулаў у навуковых выданьнях.

Сумесна з Дзьмітрыем Юр’евічам Бардзіным(ru) распрацаваны ўнівэрсальны каварыянтны мэтад разьліку радыяцыйных эфэктаў у калібраванай квантавай тэорыі поля, які атрымаў найменьне мэтаду «Бардзіна-Шумейкі» й шырока ўжываецца для ўліку радыяцыйных паправак у шэрагу працэсаў узаемадзейнасьці часьцінак. На падставе мэтаду «Бардзіна-Шумейкі», пры ўдзеле Тацяны Вікенцьеўна Кухта (Шышкіна) і Сяргея Іванавіча Цімошына распрацаваны мэтад уліку радыяцыйных эфэктаў у рэакцыях з палярызаванымі пачатковымі часьціцамі, з выкарыстаньнем якога вылічаны й прааналізаваны радыяцыйныя папраўкі ў працэсах лептан-нуклоннага і лептон-лептоннага ўзаемадзеяньняў. Сумесна з І. В. Акушэвічам, А. В. Сарокам, А. М. Ільічовым і інш. створаны альгарытмы й праграмы ўліку радыяцыйных эфэктаў, якія шырока прымяняюцца для аналізу экспэрымэнтальных даных у шэрагу міжнародных экспэрымэнтаў на паскаральніках вядучых лябараторый сьвету. Сумесна з калегамі з АІЯД і ЦЕРН ажыцьцёўлена распрацоўка і навуковае суправаджэньне вырабу ў прамысловасьці Беларусі шэрагу найважнейшых вузлоў калярымэтрычнай, мюоннай і магнітнай падсыстэм установак CMS і ATLAS на LHC (Вялікім гадронным калайдэры)^[4]. Быў у ліку беларускіх дасьледчыкаў базона Гігса^[6].

Узнагароды, прэміі

Ляўрэат прэміі Абʼяднанага інстытуту ядравых дасьледаваньняў (АІЯД) (1973; Расея) Узнагароджаны знакам «Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь» (1997), Грамата Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь (2001), Указам Прэзыдэнта Расейскай Фэдэрацыі ўзнагароджаны «Ордэнам Дружбы» (2003; Расея) Ганаровай граматай Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь (19 сьнежня 2007)[7]

Заслужаны работнік БДУ (2010)[8] Мэдаль Францыска Скарыны (26 кастрычніка 2011 году)[9] Ляўрэат прэміі НАН Беларусі імя акадэміка Фёдара Іванавіча Фёдарава (2011) [10][11] Ляўрэат Міжнароднай прэміі «Scopus Award Belarus» (2013)[12]

Бібліяграфія

Bardin D.Yu., Shumeiko N. M. On an exact calculation of the lowest-order electromagnetic correction to the point particle elastic scattering  (анг.) = Аб дакладным разьліку электрамагнітнай папраўкі самага нізкага парадку да кропкавага пругкага расьсейваньня часьцінак (бел.) // Nuclear Physics B : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзуемы навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1977. — Т. 127. — № 2. — С. 242—258. — ISSN 0550-3213. Н. М. Шумейко. О приближенном вычислении электромагнитных поправок к глубоконеупругому LN-рассеянию.  (рас.) = Аб прыбліжаным вылічэньні электрамагнітных паправак да глыбокапругкага LN-расейваньня (бел.) // Ядерная физика (Physics of Atomic Nuclei) : навуковы часопіс. — Москва: Наука, 1979. — Т. 29. — № 6. — С. 1571—1580. — ISSN 0044-0027. V. A. Mosolov, N. M. Shumeiko Radiative effects in deep inelastic scattering of polarized leptons by polarized nucleons.  (анг.) = Радыяцыйныя эфэкты пры глыбока няпругкім расьсейваньні палярызаваных лептонаў на палярызаваных нуклонах (бел.) // Nuclear Physics B : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзуемы навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1981, 10 August. — Т. 186. — № 3. — С. 397—411. — ISSN 0550-3213. T. V. Kukhto, N. M. Shumeiko. Radiative effects in deep inelastic scattering of polarized leptons by polarized nucleons.  (анг.) = Радыяцыйныя эфэкты пры глыбока няпругкім расьсейваньні палярызаваных лептонаў на палярызаваных нуклонах (бел.) // Nuclear Physics B : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзуемы навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1983, 20 june. — Т. 219. — № 2. — С. 412—436. — ISSN 0550-3213. Шумейко, Николай Максимович. Радиационные эффекты в инклюзивных лептон-адронных процессах: дисертация доктора физико-математических наук = Радыяцыйныя эфэкты ў інклюзіўных лептон-адронных працэсах: дысэртацыя доктара фізыка-матэматычных навук (бел.). — Менск: БДУ, 1983. — 310 с. Жилко, В. В.; Петрович, Г. И.;Ушаков, Е. А.; Лавриненко, А. В.; Шумейко, Н. М. Применение декартовых тензоров в курсе электродинамики: методические указания и упражнения по курсу «Электродинамика» = Ужываньне дэкартавых тэнзараў у курсе электрадынамікі: мэтадычныя ўказаньні й практыкаваньні па курсе «Электрадынаміка» (бел.). — Менск: БДУ, 1988. Шумейко Н. М., Сороко А. В. Радиационные эффекты в ГНР лептонах на нуклонах в полуинклюзивной постановке эксперимента.  (рас.) = Радыяцыйныя эфэкты ў ГНР лептонах на нуклонах у паўінклюзіўнай пастаноўцы экспэрымэнту (бел.) // Ядерная физика (Physics of Atomic Nuclei) : навуковы часопіс. — Москва: Наука, 1989. — Т. 48. — № 5. — С. 1571—1580. — ISSN 0044-0027. N. M. Shumeiko. Radiative corrections and measureable observables in deep inelastic polarized lepton-nucleon scattering.  (анг.) = Радыяцыйныя папраўкі й вымерныя назіраемыя ў глыбока няпругкім палярызаваным лептон-нуклонным расьсейваньні (бел.) // Nuclear Physics B (Proceedings Supplements) : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзаваны навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1992, December. — Т. 29. — № 1. — С. 236—246. — ISSN 0920-5632. Akushevich I. V., Shumeiko N. M. Radiative effects in deep inelastic scattering of polarized leptons by polarized light nuclei.  (анг.) = Радыяцыйныя эфэкты пры глыбока няпругкім расьсейваньні палярызаваных лептонаў на палярызаваных лёгкіх ядрах (бел.) // Journal of Physics G: Nuclear and Particle Physic : peer-reviewed journal. — York: University of York, 1994. — Т. 20. — № 4. — С. 513—531. — ISSN 0954-3899. M.A. Baturitsky, V.A. Chekhovsky, I.F. Emelyanchik, N.M. Shumeiko, I.A. Golutvin, N.I. Zamyatin, O.V. Dvornikov. Charge-sensitive preamplifier IC for silicon calorimetry at colliders  (анг.) = Зарадаадчувальны папярэдні ўзмацняльнік IC для крэмнавай калярымэтрыі на калайдэрах (бел.) // Nuclear Physics B : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзуемы навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1995, 1 january. — Т. 352. — № 3. — С. 604—609. — ISSN 0550-3213.

POLRAD 2.0 FORTRAN code for the radiative corrections calculation to deep inelastic scattering of polarized particles.  (анг.) = POLRAD 2.0 FORTRAN код для разьліку радыяцыйных паправак да глыбокага няпругкага расьсейваньня палярызаваных часьціц (бел.) // Computer Physics Communications : peer-reviewed scientific journal. — Belfast: Elsevier, 1997, august. — Т. 104. — № 1—3. — С. 201—244. — ISSN 0010-4655. Акушевич И. В., Ильичев А. Н., Шумейко Н. М. О приближенном вычислении радиационных поправок первого и второго порядка к глубоконеупругому рассеянию на поляризованных ядрах.  (рас.) = Аб прыбліжаным вылічэньні радыяцыйных паправак першага і другога парадку да глыбокапругкага расьсейваньні на палярызаваных ядрах (бел.) // Ядерная физика (Physics of Atomic Nuclei) : навуковы часопіс. — Москва: Наука, 1998. — Т. 61. — № 12. — С. 2268—2278. — ISSN 0044-0027. Акушевич, И. В.; Ильичев, А. Н.; Шумейко, Н. М. Радиационные эффекты в глубоконеупругом рассеянии поляризованных лептонов на поляризованных нуклонах и легких ядрах. = Радыяцыйныя эфэкты ў глыбокапругкім расьсейваньні палярызаваных лептонаў на палярызаваных нуклонах і лёгкіх ядрах (бел.) // Выбраныя навуковыя працы Беларускага дзяржаўнага універсітэта : У 7 т.. — Менск: БДУ, 2001. — Т. 4. — С. 280—299. — ISBN 985-445-531-9. Дворников, О. В.; Емельянчик, И. Ф.; Зязюля, Ф. Е.; Румянцев, В. С.; Солин, А. В.; Стефанович, Р. В.; Чеховский, В. А.; Шумейко, Н. М. Разработка и создание новых типов детекторов и электроники считывания для современных и будущих экспериментов в физике частиц и высоких энергий. = Распрацоўка і стварэньне новых тыпаў дэтэктараў і электронікі счытваньня для сучасных і будучых экспэрымэнтаў у фізыцы часьціц і высокіх энэргій (бел.) // Выбраныя навуковыя працы Беларускага дзяржаўнага універсітэта : У 7 т.. — Менск: БДУ, 2001. — Т. 4. — С. 302—321. — ISBN 985-445-531-9. Шишкина (Кухто), Татьяна Викентьевна. Шумейко, Николай Максимович. Физика элементарных частиц: Курс лекций. = Фізыка элемэнтарных часьцінак: Курс лекцыяў (бел.). — Менск: БДУ, 2002. — С. —. — 110 с. — 100 ас. — ISBN 985-445-838-5 I. Akushevich, A. Ilyichev and N. Shumeiko Around Observables and Radiative Corrections.  (анг.) = Вакол назіраемых і радыяцыйных паправак (бел.) // Editors: L. M. Barkovsky, I. D. Feranchuk (Belarusian State University, Belarus), Yakov M Shnir (University of Oldenburg, Germany) Etudes on Theoretical Physics : Collection of Works Dedicated to 65th Anniversary of the Department of Theoretical Physics of Belarusian State University. — Singapore: World Scientific Publishing Co., 2004. — С. 189—212. — ISBN 981-256-08 1-5. Анищик, В. М.; Барышевский, В. Т.; Мулярчик, С. Т.; Толстик, А. Л.; Чернявский, А. Ф.; Шумейко, Н. М. Физические исследования в Белорусском государст­венном университете.  (рас.) = Фізычныя дасьледаваньні ў Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце (бел.) // Вестник БГУ. Серия 1, Физика. Математика. Информатика. : часопіс. — 2006. — № 3. — С. 3—15. — ISSN 1561-834X. Дыдышко, Е. В.; Суарес, Х. Г.; Шумейко, Н. М. Электрослабая радиационная поправка порядка O (α)для процесса Дрелла – Яна с нейтральным током.  (рас.) = Электраслабая радыяцыйная папраўка парадку O (α) для працэсу Дрэла — Яна з нэўтральным токам (бел.) // Вестник БГУ. Серия 1, Физика. Математика. Информатика : часопіс. — 2015. — № 1. — С. 36—41. — ISSN 1561-834X. Ермольчик, В. Л.; Суарес, Х. Г.; Шумейко, Н. М. Электрослабые радиационные эффекты первого порядка В процессе рождения одиночных W-бозонов. = Электраслабыя радыяцыйныя эфэкты першага парадку ў працэсе нараджэньня адзіночных W-базонаў (бел.) // Вестник БГУ. Серия 1, Физика. Математика. Информатика : часопіс. — 2015. — № 3. — С. 3—9. — ISSN 1561-834X.