Палацава-паркавы комплекс Булгакаў (Жылічы)

Палацава-паркавы комплекс Булгакаў — помнік архітэктуры і садова-паркавага мастацтва XIX ст. у Жылічах каля Добасны. Знаходзіцца на беразе ракі Добасны^[a]. Твор архітэктуры позьняга клясыцызму. Аб'ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі^[1].

Помнік грамадзянскай архітэктуры
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў
Краіна	Беларусь
Пасёлак	Жылічы
Каардынаты	53°9′20.76″ пн. ш. 29°41′21.04″ у. д.
Архітэктурны стыль	клясыцызм
Аўтар праекту	Клабукоўскі, Караль Падчашынскі
Заснавальнік	Ігнат Булгак
Дата заснаваньня	1830-я
Будынкі: палац • парк • гаспадарчыя пабудовы
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасьць Беларусі, шыфр 511Г000459
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў на мапе Беларусі Палацава-паркавы комплекс Булгакаў
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў на Вікісховішчы

Рэзыдэнцыя Булгакаў — добра сплянаваны маштабны палацава-паркавы ансамбль. У яго склад, апроч палацу з паркам, уваходзілі вялікія пладовыя сады, агароды, вадаёмы, дзе вялася рыбная гаспадарка. Быў вялікі гаспадарчы двор, вадзяны млын, вінакурня, крухмальны і цукровы заводы^[1]. Да нашага часу захаваліся палац, флігель, парк, сьвіран ды іншыя гаспадарчыя пабудовы.

Гісторыя

Ігнат Булгак

Мураваны палац у Жылічах збудавалі ў 1830-я рокі на заказ бабруйскага павятовага маршалка Ігната Булгака (1798—1848)^[2] паводле праекту архітэктара Караля Падчашынскага^[1]. Узводзіўся ў два прыёмы: спачатку збудавалі галоўны П-падобны корпус, а пазьней у 1864—1876 рокі да яго прыбудавалі доўгае двухпавярховае крыло з палацавым касьцёлам і дадатковымі жылымі памяшканьнямі^[2]. Такі архітэктурны разьвязак утварыў напаўадкрыты ўнутраны двор^[2]. Паводле некаторых зьвестак, заходнюю частку палаца дабудавалі ў 1914 року^[1]. Першымі работамі з 1825 року кіраваў навучэнец Пецярбурскай Акадэміі мастацтваў Клабукоўскі^[3].

У 1848 па сьмерці Ігната Булгака маёнтак перайшоў да ягонага малодшага сына Эдгара. За ім дабудавалі палац — зьявіліся два аднапавярховыя флянгі з касьцёлам, аранжарэяй^[2] і службовымі памяшканьнямі. Будаваньнем, імаверна, кіраваў Караль Падчашынскі^[3][4].

Апошні ўласьнік маёнтку, пляменьнік Эдгара Эмануэль Булгак, памёр у Польшчы ў міжваенны час. Па бальшавіцкім перавароце 1917 року тут разьмяшчаўся дзіцячы дом, у 1930-х роках — заатэхнічны тэхнікум. За часами Другой сусьветнай вайны паўднёвае крыло, у якім знаходзілася аранжарэя, разабралі^[4]. Палац ператварылі ў шпіталь, а ў парку хавалі памерлых жаўнераў^[5].

Унутраны двор у час рэканструкцыі

Па вайне ў палацы знаходзілася Бабруйская трохгадовая агранамічная школа. Па тым, як дзеля яе непадалёк збудавалі новы будынак, палац пачаў прыходзіць у заняпад. На першым паверсе заставалася бугальтэрыя з аддзелам кадраў^[1]. У 1973 року архітэктар Я. Курто распрацаваў праект рэстаўрацыі комплексу, які пазьней ажыцьцявілі^[6]. Гаспадарчыя пабудовы часткова выкарыстоўваліся ў гаспадарчых мэтах, астатнія разбураліся^[1].

З 1996 року ў будынку разьмяшчаецца краязнаўчы музэй і музычная школа^[1]. У 2009 року пачалася рэстаўрацыя палацава-паркавага комплексу. Паводле пастановы Савету Міністраў ад 3 чэрвеня 2016 року № 437 яго ўлучылі ў лік 27 аб’ектаў, выдаткі на захаваньне якіх (у частцы капітальных выдаткаў) могуць фінансавацца з рэспубліканскага бюджэту^[7].

Архітэктура

Пазалочаныя капітэлі і барэльефы з антычнымі сцэнамі

Палац — помнік архітэктуры позьняга клясыцызму, цэнтар кампазыцыі палацава-паркавага ансамблю. Гэта прастакутны ў пляне будынак з калённым портыкам на галоўным фасадзе і прастакутным рызалітам на паркавым фасадзе. Галоўны корпус вылучаецца ў цэнтры шасьцікалённым портыкам карынцкага ордэру^[2] з франтонам, дэкараваным ляпным гербам^[3], і бэльвэдэрам над лесьвічнай кратай. Тарцы галоўнага корпусу афармляюцца ідэнтычнымі чатырохкалённымі портыкамі. Пэрымэтрам будынку праходзіць разьвіты карніз з фрызам, аздоблены ляпнымі гірляндамі і разэткамі^[1]. Галоўны фасад бакавога корпусу праразаецца аркавымі ваконнымі праёмамі і аздабляецца калянадай. Цэнтар вылучаецца двухпавярховым аб’ёмам палацавага касьцёла.

Фрагмэнт парку

Мае мяшаны калідорна-анфілядны плян^[1][2]. Распрацоўку ўнутраных памяшканьняў прыпісваюць таксама Клабукоўскаму^[3]. Унутраная прастора багата аздабляецца^[2] ляпнінай, дробнай скульптурнай плястыкай, росьпісамі, пазалотай, люстэркамі, дэкаратыўнай абіўкай. У дэкоры выкарыстоўваюцца ампірныя элемэнты: буйныя фрызы, панэлі з барэльефнымі антычнымі сцэнамі^[1]. Прытым кожны з 100 пакояў^[3] дэкаруецца індывідуальна. На другім паверсе паўднёвага крыла галоўнага корпусу вылучаецца прастакутная ў пляне парадная заля, падзеленая калёнамі на тры часткі. Заля дэкаруецца шырокім шматфігурным барэльефным фрызам зь сюжэтамі на тэмы паляваньня, бітвы, ахвярапрынашэньня. Калёны і пілястры маюць пазалочаныя капітэлі. Асноўны плястычны эфэкт стварае кесанаваная столь з багата арнамэнтаванай ляпнінай. Падлога паркетная, печкі пакрываюцца кафляй^[1].

Тадэвуш Раствароўскі на заказ гаспадароў сядзібы аздобіў пляфоны(ru) заляў сцэнамі з антычнымі міталягічнымі сюжэтамі.

Парк

Алеі рэгулярнага парку ўтвараюць выцягнуты з усходу на захад^[4] прастакутнік. Плошча парку складае 18 га^[2], а ўсяго комплексу з вадаёмамі, пладовымі садамі, падсобнымі збудаваньнямі — каля 100 га. Раўнінную частку парку перасякае рака Добасна з маляўнічымі сажалкамі і выспамі. Захаваліся руіны павільёну-купальні, альтанак, масткоў. Перад галоўным фасадам палацу парк мае рэгулярны характар і партэрнае азеляненьне. Астатняя частка парку мае пэйзажны характар, створаны ў 1830-я рокі, з разнастайнасьцю насаджэньняў, у тым ліку і экзотаў, напрыклад, хвоя веймутава (Pinus strobus), Acer saccharinum, Juglans cinerea, Tilia ×europaea ды іншых^[1][3].

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Н. Орда, 1864—1876 рр.
• 
  Н. Орда, 1864—1876 рр.
• 
  Невядомы мастак, 1878 р.
• 
  Каляровая вэрсія, 1878 р.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1901 р.
• 
  1901 р.
• 
  Я. Булгак, 1911 р.
• 
  1911 р.

• 
  Я. Булгак, 1914 р.
• 
  Я. Булгак, 1914 р.
• 
  Я. Булгак, 1914 р.
• 
  Я. Булгак, 1914 р.

• 
  Я. Булгак, 1914 р.
• 
  Я. Булгак, 1914 р.
• 
  Я. Булгак, 1914 р.
• 
  1914 р.

• 
  1914 р.
• 
  1914 р.
• 
  1914 р.
• 
  1914 р.

• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.

• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.

• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.

• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.

• 
  да 1918 р.
• 
  да 1918 р.
• 
  1918 р.
• 
  1939 р.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  Касьцёл
• 
  Вежа
• 
  Інтэр'ер

Заўвагі

1. Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Міру, 5