П’ер дэ Фэрма

П’ер дэ Фэрма (па-француску: Pierre de Fermat; 17 жніўня 1601 — 12 студзеня 1665) — францускі матэматык, адзін з стваральнікаў аналітычнай геамэтрыі, матэматычнага аналізу, тэорыі імавернасьцяў і тэорыі лікаў. Паводле прафэсіі юрыст, з 1631 — дараднік парлямэнту ў Тулюзе. Бліскучы паліглёт. Найбольш вядомы фармуляваньнем Вялікай тэарэмы Фэрма.

П’ер дэ Фэрма
Pierre de Fermat
Дата нараджэньня	не раней за 31 кастрычніка 1607 і не пазьней за 6 сьнежня 1607[1][2]
Месца нараджэньня	Бамон-дэ-Ламань[d], Каралеўства Францыя[d][3]
Дата сьмерці	12 студзеня 1665(1665-01-12)[3][4][5][…]
Месца сьмерці	Кастр, Каралеўства Францыя[d][6]
Месца пахаваньня	Кастр
Месца вучобы	Стары ўнівэрсытэт Арлеану[d]
Занятак	матэматык, адвакат, судзьдзя, паліглот, юрыст
Навуковая сфэра	матэматыка
Месца працы	Parliament of Toulouse[d][7]
Вядомы як	аўтар Вялікай тэарэмы Фэрма
Навуковая ступень	бакаляўр права[d] (1626)
Дзеці	Samuel de Fermat[d]
П’ер дэ Фэрма ў Вікісховішчы

Біяграфія

П’ер Фэрма нарадзіўся 17 жніўня 1601 году ў гасконскім мястэчку Бамон-дэ-Лямань (Beaumont-de-Lomagne, Францыя). Яго бацька, Дамінік Фэрма, быў заможным гандляром, другім гарадзкім консулам; маці, Клер дэ Лёнг — выкладніца матэматыкі. У сям’і, акрамя П’ера, былі яшчэ адзін сын і дзьве дачкі. Фэрма атрымаў юрыдычную адукацыю — спачатку ў Тулюзе, а затым у Бардо і Арлеане.

У 1631 годзе, пасьпяхова скончыўшы навучаньне, Фэрма выкупіў пасаду каралеўскага саветніка парлямэнту (іншымі словамі, чальца вышэйшага суда) у Тулюзе. У гэтым жа годзе ён жаніўся на далёкай сваячцы маці, Люізе дэ Лёнг. У іх было пяцёра дзяцей^[8].

Хуткі службовы рост дазволіў Фэрма стаць чальцом Палаты эдыктаў у горадзе Кастр (1648). Менавіта гэтай пасадзе ён абавязаны даданьнем да свайго імя адзнакі знатнасьці — часьціцы de; з гэтага часу ён становіцца П’ерам дэ Фэрма.

Каля 1652 году Фэрма прыйшлося аспрэчваць паведамленьне пра сваю сьмерць у часе эпідэміі чумы; ён сапраўды заразіўся, але выжыў.

У 1660 годзе плянавалася яго сустрэча з Паскалем, але праз дрэнны стан здароўя абодвух вучоных сустрэча не адбылася^[8].

П’ер дэ Фэрма памёр 12 студзеня 1665 году ў горадзе Кастр у часе выязной сэсіі суда. Першапачаткова яго пахавалі там жа, у Кастры, але неўзабаве (1675) прах перанесьлі ў сямейны магільны склеп Фэрма, у царкве аўгустынцаў (Тулюза). Старэйшы сын, Клеман-Самуэль, выдаў пасьмяротны збор яго працаў, зь якога сучасьнікі і пазналі пра выдатныя адкрыцьці П’ера Фэрма.

Сучасьнікі характарызуюць Фэрма як сумленнага, акуратнага, ураўнаважанага і ветлівага чалавека, бліскуча эрудаванага як у матэматыцы, так і ў гуманітарных навуках, знатака шматлікіх старажытных і жывых моваў, на якіх ён пісаў неблагія вершы.^[9]

Ушанаваньне памяці

• Найстарэйшы і самы прэстыжны ліцэй Тулюзы носіць імя Фэрма (Lycée Pierre de Fermat).