Сяргей Дарожны

Сяргей Дарожны (сапр. — Сяргей Міхайлавіч Серада; 25 лютага 1909, Слонім, Гарадзенская губэрня — 19 ліпеня 1943, Камсамольск-на-Амуры, ГУЛАГ) — беларускі паэт, перакладнік, грамадзкі і культурны дзяяч.

Сяргей Дарожны лац. Siarhiej Darožny
Асабістыя зьвесткі
Псэўданімы	Т.Трыкліні; Л.Трыер
Нарадзіўся	25 лютага 1909 Слонім, Гарадзенская губэрня
Памёр	19 ліпеня 1943 Камсамольск-на-Амуры, ГУЛАГ
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, перакладнік, грамадзкі і культурны дзяяч
Мова	беларуская
Сяргей Дарожны ў Вікісховішчы

Біяграфія

Літаратурнае аб’яднаньне «Ўзвышша». Сяргей Дарожны стаіць другі зьлева.

Нарадзіўся ў Слоніме ў сям’і прапаршчыка царскай арміі, пазьней — паплечніка Станіслава Булак-Балаховіча. У часе Першай сусьветнай вайны сям’я была ў бежанстве ў Варонежы. Паміж 1919 і 1920 вярнуўся ў вёску Ляскавічы Петрыкаўскага раёну. Праз жабрацкае становішча, у 1921 маці Сяргей Дарожнага аформіла яго разам зь сёстрамі Марыяй і Надзеяй у Мазырскі дзіцячы дом^[1]. Увосень 1924 паступіў у Менскі пэдагагічны тэхнікум, з трэцяга курса перавёўся на літаратурна-лінгвістычнае аддзяленьне пэдагагічнага факультэту Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту, які скончыў у 1930 (у часе вучобы быў выключаны «за сокрытие социального происхождения» свайго бацькі, але здолеў аднавіцца). У 1926 разам зь іншымі літаратарамі падпісаў ліст у абарону Сяргея Ясеніна^[2]. Быў сябрам літаратурных аб’яднаньняў «Маладняк» (1926—1927), «Узвышша» (з 1928). Уваходзіў у нефармальнае згуртаваньне ТАВІЗ^[3]. Часта выступаў на вечарынах, удзельнічаў у выданьні сумесных зборнікаў. Каб глыбей пазнаёміцца з жыцьцём рабочых, паэт працаваў на шкляной гуце ў Барысаве, адкуль прывозіў у сталіцу вершы^[4].

Працаваў у рэдакцыях рэспубліканскіх газэт, стыльрэдактарам часопіса «Работніца і сялянка Беларусі» і з 1933 (разам з С. Ракітам) на радыё, адкуль быў звольнены за «сыстэматычнае працягваньне ў сваіх літаратурных перадачах нацдэмаўскіх установак да мікрафону, нарачытае змазваньне ролі партыі ў барацьбе з контрарэвалюцыйным нацдэмакратызмам, паклёп на палітыку партыі на вёсцы». Сябар Саюзу пісьменьнікаў БССР з 1934. З прапановы Андрэя Александровіча выключаны ў 1935. Арыштаваны ГПУ СССР 29 жніўня 1936 у кватэры на Першым беларускім завулку 3-А (пры вобшуку былі канфіскаваныя творы Я. Лёсіка, М. Гарэцкага, У. Ігнатоўскага і кнігі на нямецкай мове). Асуджаны як «сябра антысавецкай нацдэмаўскай арганізацыі» на 8 гадоў пазбаўленьня волі^[1]. Быў абвінавачаны ў падрыхтоўцы замаху на першага сакратара ЦК КП(б)Б Мікалая Гікалу, пра якога зьбіраў матэрыялы для кнігі. Накіраваны на будаўніцтва Камсамольска-на-Амуры. 3 чэрвеня 1937 году Галоўная ўправа ў справах літаратуры і выдавецтваў Беларускай ССР (Галоўліт БССР) выдала Загад № 33 «Сьпіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі зь бібліятэк грамадзкага карыстаньня, навучальных установаў і кнігагандлю». Паводле Загаду, «усе кнігі» Сяргея Дарожнага прадугледжвалася «спальваць»^[5].

Загінуў у Ніжне-Амурскім канцэнтрацыйным лягеры^[6].

Па хадайніцтве сястры Сяргея Дарожнага Надзеі Юшкевіч быў рэабілітаваны прэзыдыюмам Вярхоўнага суда БССР 29 сьнежня 1957 і ўзноўлены ў Саюзе пісьменьнікаў^[1].

Успаміны

Павал Пруднікаў успамінаў: «Сяргей Дарожны быў прыгожы, чарнабровы і чорнавалосы, высокі юнак. Заўсёды быў акуратна апрануты. Насіў белую сарочку з накрухмаленым каўнерыкам і чорны гальштук. Ніколі не хваліўся сваімі посьпехамі. Любіў і цаніў сяброўства». Максім Лужанін у кнізе «Трое» пісаў: «Моладзь ведала Дарожнага, вершы яго, не завучваючы, помнілі на зубок»^[6]. Станіслаў Шушкевіч успамінаў: «Чорныя густыя і шырокія бровы Дарожнага, здалося, узьнялі свае крылы над пераносіцаю, карыя вочы бліснулі радасным агеньчыкам. Паэт чытае новы верш: І ў ранак, пад шэпат сасонак / Як заўсёды, у звычай стары - / Пераклікнуцца пеўні спрасонак / Па-зямляцку пагаварыць»^[7].

Паводле ўспамінаў Васіля Хомчанкі: «асабістае знаёмства з С. Дарожным у мяне адбылося ў Камсамольску-на-Амуры ў канцы 40-га года… Аднойчы ў маладых рабочых я спытаў, ці ёсьць тут хто зь беларусаў. Мне паказалі на… хлопца, назвалі яго прозьвішча — Серада. Я павітаўся зь ім, не падазраючы, што гэта і ёсьць С. Дарожны… З таго дня і па красавік 1941 года я амаль кожны дзень сустракаўся з Дарожным… Калі мы разьвіталіся, Сяргей даў мне дзясятак новых вершаў, папрасіў перадаць іх яго сябрам, што жылі ў Менску. Але просьбу яго я ня выканаў. У Менск мне дабрацца не давялося… пачалася вайна… і пісьмы былі згублены…»^[6].

Творчасьць

Заява беларускага паэта Сяргей Дарожнага на ўступленьне ў літаратурнае аб'яднаньне «Маладняк»

Друкавацца пачаў з 1925 у газэце «Беларуская вёска». Першымі вершамі паэта захапіўся тагачасны загадчык літаратурнага аддзела газэты Кузьма Чорны^[8]. У 1926 выйшла першая паэтычная кніга «Звон вясны» (сумесна з Ізраілем Плаўнікам), «Васільковы россып» (1929), «Пракосы на памяць» (1932). Вельмі папулярнай у 1930-я гады была песьня Сяргея Дарожнага «Нявеста», якая часта гучала на радыё і ў выкананьні многіх харавых ансамбляў^[1].

У 1966 выйшлі «Выбраныя вершы».

Пераклаў на беларускую мову раман Г. Караваевай «Лесазавод» (1932), асобныя творы У. Караленкі, А. Новікава-Прыбоя, Дз. Беднага, С. Кірсанава, І. Уткіна, М. Кальцова.