Юрцава

Ю́рцава^[2] — вёска ў Аршанскім раёне Віцебскай вобласьці. Знаходзіцца за 8 кілямэтраў на поўнач ад Воршы і за 1 кілямэтар на паўднёвы захад ад чыгуначнай лініі Віцебск — Ворша. Празь вёску праходзіць міжнародная аўтамагістраль Корк — Омск (у межах Беларусі — магістраль М1). Месьціцца на абодвух берагах ракі Скуньі. Юрцава ўваходзіць у склад Межаўскага сельсавету.

Юрцава
трансьліт. Jurcava
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Аршанскі
Сельсавет:	Межаўскі
Насельніцтва:	616 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 216
Паштовы індэкс:	211018[1]
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	54°36′29.1″ пн. ш. 30°22′6.9″ у. д.
Юрцава на мапе Беларусі ± Юрцава Юрцава
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гісторыя

Першае ўпамінаньне ў 1561 годзе — уласнасьць князя А. Сангушка.^[3] У 1670 годзе згадваецца як фальварак у Аршанскім павеце ВКЛ^[4]. У XVIII стагодзьдзі маёмасьць сярэдняй шляхты.^[5]

З 1787 году Юрцава ў валоданьні князя Францішка Любамірскага (1747—1819) і яго нашчадкаў. У 1820 годзе князь Канстанцін Любамірскі атрымаў у спадчыну 14 фальваркаў плошчай 40 000 дзесяцін і ў 1830 годзе, не жадаючы прымаць удзел у падаўленьні паўстаньня ў Польшчы, пакінуў вайсковую службу й стала пасяліўся ў Юрцаве, дзе да канца жыцьця будаваў палац і парк.

Ва ўласнасьці сялян Юрцава ў 1910 годзе было 358 дзесяцін зямлі.

У 1925—1931 і 1939—1960 гадах цэнтар сельсавету.

Насельніцтва

• XIX стагодзьдзе: 1885 год — 180 чалавек, 22 двары.
• XX стагодзьдзе: 1910 год — 315 чалавек, 40 двароў; 1998 год — 795 чалавекі, 284 двары; 1999 год — 703 чалавекі
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 616 чалавек

Інфраструктура

Сярэдняя школа, дзіцячыя ясьлі-сад, бібліятэка, аптэка, пошта, рэстаран.

Славутасьці

• Палацава-паркавы ансамбль.
• Замчышча. На ўсходняй ускраіне вёскі, на правым беразе ракі Скуньі. Захаваўся роў глыбінёй 15—20 мэтраў.
• Вайсковыя могілкі часоў Другой сусьветнай вайны. Каля шашы Менск — Смаленск пахаваныя 29 вайскоўцаў. У 1955 гдзе пастаўлены помнік — скульптура воіна.
• Памятная шыльда падпольшчыкам. Устаноўлена ў 1976 годзе на будынку сярэдняй школы.

Страчаная спадчына

• Каталіцкі касьцёл.
• Царква Прачыстай Багародзіцы (1767 год).^[a] Да 1839 году парафія Беларускай грэка-каталіцкай царквы (БГКЦ). Сьвятар: Усьцін Малянтовіч.^[6]

Нямецкі дасьледчык беларускага народнага мастацтва Альбэрт Іпэль (па-нямецку: Albert Ippel) у 1918 годзе вывез з царквы два абразы XVII стагодзьдзя: Апосталы Павел і Іаан, Апосталы Пётар і Варфаламей. Абразы экспанаваліся на Менскай і Віленскай выставах у 1918 годзе й захоўваліся ў Беларускім музэі ў Вільні. З 1954 году ў Нацыянальным мастацкім музэі.^{[7][8][9][10][11]}

Асобы

• Канстанцін Любамірскі (7.11.1786 — ?.04.1870) — князь, генэрал-маёр расейскай арміі.^[12][13]

Заўвагі

1. Назва помніка архітэктуры прыводзіцца паводле беларускай гістарычнай традыцыі. Афіцыйны тытул Маскоўскага патрыярхату: «Царква Ўсьпеньня Прасьвятой Багародзіцы» або «Сьвята-Ўсьпенская царква» (рас. Церковь Успения Пресвятой Богородицы, Свято-Успенская церковь); таксама Прачысьценская царква