Алматы

Алматы (каз.: Алматы [ɑlmɑˈtə]) — самы буйны горад у Казахстане, да 1995 года сталіца. Насельніцтва — 2 264 499 чалавек (2024)^[4]. Размешчаны на паўднёвым усходзе рэспублікі, каля паўночных схілаў хрыбта Заілійскі Алатау, на вышыні 650—950 метраў, паміж рэкамі Вялікая і Малая Алмаацінкі. Чыгуначная станцыя, вузел аўтадарог (аўтамагістралі на Бішкек, Сяміпалацінск і да мяжы з Кітаем). Аэрапорт. Буйны індустрыяльны і культурны цэнтр рэспублікі.

Горад Алматы каз.: Алматы Сцяг Герб[d] Краіна  Казахстан Каардынаты 43°14′24″ пн. ш. 76°54′54″ у. д.HGЯO Акім Байбек Баўыржан Заснаваны 1854 Ранейшыя назвы Верный, Алма-Ата Плошча 682 км² Вышыня цэнтра 893 м[1] Насельніцтва ▲2 228 675 чал. (2024)[2] Часавы пояс UTC+6 і Азія/Алматы[d][3] Тэлефонны код 727 Паштовыя індэксы 050000 і 050063 Аўтамабільны код 02 і A Афіцыйны сайт almaty.kz (англ.)(каз.)(руск.) Алматы на карце Казахстана

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Заснаваны ў 1854 годзе як расійскае ваеннае ўмацаванне Вернае на месцы казахскага паселішча Алматы. З 1867 года горад Верны — цэнтр Сямірэчанскай вобласці Туркестанскага генерал-губернатарства. Быў месцам палітычнай ссылкі. У 1921 годзе перайменаваны ў Алма-Ату, у 1929-95 гадах — сталіца Казахстана. Развіццю горада спрыяла Туркестана-Сібірская чыгунка, пабудаваная ў 1930 годзе.

Прамысловасць

Машынабудаванне і металаапрацоўка, харчасмакавая (кансервавая, тытунёвая), лёгкая (тэкстыльная, футравая, трыкатажная) прамысловасць; вытворчасць будаўнічых матэрыялаў. ЦЭС, каскад ГЭС на Вялікай Алмаацінцы.

Культура

• Казахскі нацыянальны акадэмічны тэатр оперы і балета імя Абая
• Казахскі нацыянальны акадэмічны тэатр драмы імя М. А. Аўэзава

Транспарт

На адміністрацыйнай тэрыторыі Алматы знаходзіцца сучасны міжнародны аэрапорт «Алматы». У горадзе дзейнічаюць 2 чыгуначныя вакзалы: «Алматы-1» і «Алматы-2». «Алматы-1» з’яўляецца транзітным вакзалам па маршруце з сібірскіх рэгіёнаў Расіі ў Цэнтральную Азію, размешчаны ў паўночнай частцы горада. Вакзал «Алматы-2» з’яўляецца гарадскім, знаходзіцца блізка да цэнтра горада і прызначаны для пасажыраў, якія прыязджаюць у Алмату. Дзейнічае разгалінаваная сетка маршрутаў аўтобусаў, тралейбусаў, маршрутных таксі. З 2011 года дзейнічае метрапалітэн.

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Алматы

• Віктар Мікалаевіч Быкаў — беларускі спартсмен.
• Вадзім Анатольевіч Бурыгін (1910—1985) — вучоны, батанік і эколаг, Заслужаны дзеяч навукі Узбекістана.
• Аляксандра Яўгенаўна Дзятлава (нар. 1954) — беларускі мастак дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.
• Любоў Фёдараўна Думаноўская (нар. 1946) — беларускі архітэктар.
• Аляксандр Аскольдавіч Іваноў — беларускі стралок.
• Ержан Хазеевіч Казыханаў — казахстанскі дзяржаўны дзеяч.
• Віктар Цімафеевіч Калюжны (нар. 1941) — беларускі архітэктар.
• Юзаф Козел-Паклеўскі (1876—1911) — ваенны аташэ Расіі ў Вялікабрытаніі, ваенна-марскі афіцэр, удзельнік руска-японскай вайны.
• Уладзімір Мікалаевіч Крывашэеў (нар. 1941) — беларускі архітэктар.
• Вячаслаў Іванавіч Лянькоў (1915—1969) — вучоны ў галіне ветэрынарнай мікрабіялогіі, доктар ветэрынарных навук^[5].
• Ірына Мікалаеўна Міхайлава (нар. 1940) — беларускі архітэктар.
• Ія Міхайлаўна Папова (нар. 1924) — беларускі архітэктар.
• Віталь Паўлавіч Чацверыкоў (1933—1983) — беларускі кінарэжысёр.
• Анатоль Зусевіч Цэйтлін (нар. 1948) — беларускі архітэктар.
• Людміла Ільінічна Яршова (нар. 1932) — беларускі архітэктар.

Гл. таксама

• Нацыянальны Банк Рэспублікі Казахстан
• Республика — деловое обозрение