Арляк звычайны

Арля́к звычайны^[1], Арляк^[2] (Pteridium aquilinum) — від папарацей роду Арляк (Pteridium) сямейства Dennstaedtiaceae.

Арляк звычайны
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Папарацепадобныя Клас:  Папараці Парадак:  Мнаганожкі Сямейства:  Dennstaedtiaceae Род:  Арляк Від:  Арляк звычайны
Міжнародная навуковая назва
Pteridium aquilinum (L.) Kuhn, 1879
Выявы на Вікісховішчы ITIS   17224 NCBI   32101 EOL   597748 GRIN   t:312948 IPNI   17210060-1 TPL   tro-26600295

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі К. А. М. Ліндмана «Bilder ur Nordens Flora», 1917—1926

Шматгадовая травяністая расліна вышынёй да 1^[3] м. Ад падземнага чорна-бурага карэнішча адыходзіць адзіночнае доўгачаранковае лісце. Пласцінка ліста скурыстая, двочы-тройчыперыстаскладаная, знізу голая або слабаапушаная. Сорусы са спорамі размешчаны ланцужкамі на ніжнім баку ліста, прыкрыты покрывам і загорнутым краем ліста.

Праводзячы пучок папараці

Будова карэнішча даволі складаная. Зверху яно пакрытае эпідэрмай. Далей размяшчаецца кара, якая падзелена на ўнутраную і знешнюю. Клеткі знешняй кары выконваюць механічную функцыю. У тканках сцябла праходзяць шматлікія праводзячыя пучкі, якія ўтвараюць стэлу — дыктыястэлу. Праводныя пучкі закрытыя, канцэнтрычныя. Ад кары кожны пучок адмежаваны эндадэрмай. За эндадэрмай — адна-, двухслойны перыцыкл. Далей ідзе флаэма, у цэнтры пучка — ксілема. У цэнтры карэнішча — два ўчасткі механічнай тканкі.

Экалогія

Святлолюбівая, ценевынослівая расліна^[4]. Ксерафіт, мезафіт, алігатроф, мезатроф^[4]. Расце ў хваёвых, ялова-хваёвых, радзей у сухіх шыракалістых лясах, у гарах на вышыні да 3000^[3] м. На тэрыторыі Беларусі спараносіць у чэрвені, споры выспяваюць у ліпені—жніўні.

Ахоўваецца на тэрыторыі Расіі^[4] (Мурманская вобласць, Рэспубліка Комі^[5]), Малдовы^[4] і Украіны (Днепрапятроўская, Луганская, Данецкая, Палтаўская і Чарнігаўская вобласці^[4]).

Значэнне і выкарыстанне

Лекавая, харчовая (спажываецца маладое лісце), тэхнічная (атрымліваюць паташ, крухмал) і дэкаратыўная расліна. Атрутны для коней і буйной рагатай жывёлы.

Раней выкарыстоўваўся ў якасці паліва, дахавага матэрыялу^[3].

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 106. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Беларуская навуковая тэрміналогія: слоўнік лясных тэрмінаў. — Мінск: Інбелкульт, 1926. — Т. Вып. 8. — 80 с. — у крыніцы пад назвай Pteris aquilina
3. Лесная энциклопедия: В 2-х т. / Ред. кол.: Г. И. Воробьёв (гл. ред.) и др.. — М.: Сов. энциклопедия, 1986. — Т. 2. Лимонник—Ящерицы. — С. 159. — 631 с. — 100 900 экз. (руск.)
4. Орляк обыкновенный: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
5. Pteridium aquilinum (L.) Kuhn // ИАС «ООПТ России» (руск.))