Бядрынец каменяломнікавы

Бядрынец каменяломнікавы^[1], Бядрынец каменяломкавы^[2], Бядрынец разразны^[3] (Pimpinella saxifraga) — травяністая расліна сямейства парасонавых.

Бядрынец каменяломкавы
Батанічная ілюстрацыя з кнігі «Köhler’s Medizinal-Pflanzen», 1887
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Парасонакветныя Сямейства:  Парасонавыя Падсямейства:  Apioideae Трыба:  Pimpinelleae Род:  Бядрынец Род:  Бядрынец каменяломкавы
Міжнародная навуковая назва
Pimpinella saxifraga L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   29824 NCBI   40959 EOL   581424 GRIN   g:315595 IPNI   847025 TPL   kew-2402811

Назва

Бядрынец каменяломкавы, дзягель, едранец, едрынец^[4], броніц, берджанец, варанец, дзянгель, ядрынец^[5][6], бядрынец-каменяломка, пастарнак палявы, пятрушка палявая^[7][8][9], бедрынец, перац палявы^[1].

Батанічнае апісанне

Вышыня 15-60 см, сцябло прамое. Расце ў хваёвых лясах, на сухіх лугах, узлесках, каля дарог. Цвіце ў чэрвені — жніўні дробнымі белымі, радзей ружаватымі кветкамі. Блізкі сваяк анісу (а таксама каляндры, кропу, кмену).

Класіфікацыя

Падвіды

У межах віду вылучаюць некалькі падвідаў^[10]:

• Pimpinella saxifraga subsp. saxifraga
• Pimpinella saxifraga subsp. nigra (P.Mill.) Gaudin — падвід характарызуецца шаравата-апушаным сцяблом; у прыкаранёвага лісця лісточкі буйныя, зваротна-яйкападобныя. Корань на зломе сінее^[11].

Таксанамія

Від Бядрынец каменяломнікавы ўваходзіць у род Бядрынец (Pimpinella) сямейства Парасонавыя (Apiaceae) парадку Парасонакветныя (Apiales).

яшчэ 8 сямействаў (па Сістэме APG II)

яшчэ каля 150 відаў

парадак Парасонакветныя

род Бядрынец

адзел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя

сямейства Парасонавыя

від Бядрынец каменяломнікавы

яшчэ 44 парадкі кветкавых раслін (па Сістэме APG II)

яшчэ больш 300 родаў

Значэнне і выкарыстанне

Як прыправа (цяпер фактычна забытая ў Беларусі) ужываецца пераважна маладое лісце з далікатным пахам і памяркоўна пякучым, даўкім смакам, што нагадвае агуркі, выключна ў свежым выглядзе — прыпраўляюць салаты, супы з гародніны, соўсы, вараную гародніну і рыбу; выкарыстоўваюць таксама ў якасці сурагату гарбаты. Лісце і плады ўжываюцца для араматызацыі вінаў, а карэнне — у вытворчасці горкіх лікёраў. У XIX стагоддзі ў Беларусі бядрынец, папярэдне вымачаны ў вадзе, дадаваўся ў тытунь-самасад дзеля паляпшэння смаку.

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 97. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Назва згодна з Я. П. Шмярко, І. П. Мазан. Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні. — Мн: Навука і тэхніка, 1989. — С. 388. — 399 с. — ISBN 5-343-00120-3.
3. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 97. — 160 с. — 2 350 экз. — у крыніцы пад назвай Pimpinella dissecta Retz.
4. Federowski M. Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897.
5. Анненков Н.  (руск.) Ботанический словарь, СПб., 1878.
6. Рытов М. В.  (руск.) Русские лекарственные растения. т. I. Петроград, 1918.
7. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927.
8. Носович И. И. Словарь белорусского наречия. СПб., 1870.
9. Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могилев.
10. Паводле сайта EOL (гл. картку расліны).
11. Энциклопедический словарь лекарственных, эфирномасличных и ядовитых растений / Сост. Г. С. Оголевец. — М.: Сельхозгиз, 1951. — С. 34. — 584 с.