Вуліца Унівярсіцята

Вуліца Унівярсі́цята^[1], або Універсітэ́цкая ву́ліца^[2] (літ.: Universiteto gatvė) — вуліца ў цэнтральнай частцы Вільні, у Старым Горадзе. Звязвае скрыжаванне вуліц Святаянскай, Дамініканскай і Гаона і Кафедральная плошча.

Унівярсіцята Вільня, Стары горад Вільнюса
літ.: Universiteto gatvė
Агульная інфармацыя
Краіна	Літва
Горад	Вільня Стары горад Вільнюса
Раён	Сянюнія Сянаміесціс
Працягласць	360 м м
Ранейшыя назвы	Біскупская, Палацавая, Талат-Кялпшы (частка)
Назва ў гонар	Віленскі ўніверсітэт
Паштовы індэкс	LT-01122, LT-01131, LT-01513
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Архітэктурныя дамінанты вуліцы — ансамбль Віленскага ўніверсітэта, будынак Алюмната, палацы Біскупскі (цяпер Прэзыдынцкі), Бжастоўскіх, Лапацінскіх і дэ Рэўсаў.

Агульныя звесткі

Даўжыня каля 360 м. Нумарацыя дамоў пачынаецца ад скрыжавання з вуліцамі Святаянскай і Дамініканскай. З правага ўсходняга боку вуліцы дамы з няцотнымі нумарамі, з левага заходняга боку — цотная нумарацыя.

Будынкі

Няцотны бок

Палац Бжастоўскіх

• № 3 — будынак рэктара з астранамічнай абсерваторыяй Віленскага ўніверсітэта. 27 верасня 1570 года на базе парафіяльнай школы езуіты заснавалі ў Вільні калегіум, разлічаны на 160 навучэнцаў. У 1579 годзе паводле прывілею караля і вялікага князя Стэфана Баторыя і на блаславенне папы Грыгорыя XIII калегіум пераўтварылі ва ўніверсітэт (лац.: Alma academia et universitas Vilnensis societatis JESU). Па скасаванні ордэну езуітаў (1773) Віленская акадэмія стала «Галоўнай школай Вялікага Княства Літоўскага», пад уладай Расійскай імперыі — «Галоўнай віленскай школай і Імператарскім Віленскім універсітэтам» (1803), у міжваеннай Польскай Рэспублікі — «Універсітэтам Стэфана Баторыя» (1919), а ў незалежнай Літве — універсітэтам з літоўскай як адзінай афіцыйнай мовай выкладання^[3].
• № 5 — бібліятэка Віленскага ўніверсітэта
• № 7 — будынак гістарычнага факультэта Віленскага ўніверсітэта
• № 9 — будынак філасофскага факультэта Віленскага ўніверсітэта

Цотны бок

Двор Алюмната

• № 2 (таксама Дамініканская вуліца, 18) — палац Бжастоўскіх. У канцы XVI ст. будынак набыў і аднавіў дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага Цыпрыян Бжастоўскі. 3 1760 года палацам валодаў пісар і рэферэндар Павел Ксаверый Бжастоўскі. Сучаснае барочнае аблічча будынак набыў у выніку перабудовы 1769 года. Відаць, аўтарам праекту быў віленскі архітэктар Марцін Кнафкус. У 1802 годзе палац перайшоў да кампазітара Міхала Клеафаса Агінскага, па яго смерці — да сына Ірынея Клеафаса^[4].

Палац дэ Рэўсаў. К. Русецкі, 1846

• № 4 — будынак Алюмната, таксама вядомы як друкарня Марціна Кухты. Дом збудавалі ў 1622 годзе ў стылі рэнесансу як інтэрнат выхаванцаў (лац.: alumni) езуіцкай акадэміі. З сакавіка 1906 года ў будынку знаходзілася друкарня Марціна Кухты. 10 лістапада таго ж года тут выйшаў першы нумар беларускай газеты Наша Ніва. Таксама ў гэтай друкарні выйшаў адзіны прыжыццёвы зборнік Максіма Багдановіча «Вянок».
• № 6 — канцылярыя Прэзідэнцкага палаца
• № 8 — Біскупскі палац, цяпер Прэзідэнцкі. У часы Расійскай імперыі ў будынку размясціўся палац генерал-губернатара. У 1804 і 1824 гадах адбыліся перабудовы, у выніку якіх павялічылася плошча палаца.
• № 10 (таксама гістарычная Палацавая плошча, 2) — палац дэ Рэўсаў. У 1528—1529 гадах на гэтым месцы быў пляц з домам, якім валодаў падкаморы Пацэвіч. У сярэдзіне XVIII ст. новая ўладальніца Крэмпуш збудавала тут 2-павярховую камяніцу. У 1798 годзе яе набылі графы Шуазэлі, на заказ якіх будынак рэканструявалі. Аўтарам праекту, відаць, быў архітэктар Марцін Кнакфус. Уладальнікамі палаца ў XIX ст. былі графы дэ Рэус, пазней Плятэры, лекар і падарожнік Ігнацій Тадэвуш Жагель і іншыя.

Зноскі

1. Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 187-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Літоўскай Рэспублікі на беларускую мову»
2. Наша Ніва. № 1, 1994. С. 7.
3. Лашкевіч К. Страчаная сталіца. Дапаможнік-гід па беларускай Вільні Архівавана 1 лютага 2017., TUT.BY, 6.08.2009.
4. Лашкевіч К. «Страчаная сталіца». 10 палацаў Вільні, якія варта пабачыць беларусу Архівавана 5 сакавіка 2016., TUT.BY, 29.03.2011.