Гамаль Абдэль Насэр

Запыт «Насер» перанакіроўваецца сюды; гл. таксама іншыя значэнні.

Гама́ль А́бдэль На́сэр (араб. جمال عبد الناصر‎ — Джамāль ‘Абд ан-Нāсыр; 15 студзеня 1918, Александрыя — 28 верасня 1970, Каір) — другі прэзідэнт Егіпта (1956—1970), дзеяч панарабскага руху, Герой Савецкага Саюза.

Гамаль Абдэль Насэр
араб. جمال عبد الناصر‎[1]
прэзідэнт Егіпта[d] 23 чэрвеня 1956 — 28 верасня 1970
Папярэднік	Махамед Нагіб
Пераемнік	Анвар Садат
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 19 чэрвеня 1967 — 28 верасня 1970
Папярэднік	Мухамед Сідкі Сулейман
Пераемнік	Mahmoud Fawzi[d]
старшыня Арганізацыі афрыканскага адзінства[d] 17 ліпеня 1964 — 21 кастрычніка 1965
Папярэднік	Хайле Селасіе I
Пераемнік	Квамэ Нкрума
2-і генеральны сакратар Руху недалучэння[d] 5 кастрычніка 1964 — 8 верасня 1970
Папярэднік	Іосіп Броз Ціта
Пераемнік	Kenneth Kaunda[d]
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 25 лютага 1954 — 8 сакавіка 1954
Папярэднік	Махамед Нагіб
Пераемнік	Махамед Нагіб
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 18 красавіка 1954 — 22 лютага 1958
Папярэднік	Махамед Нагіб
Пераемнік	Гамаль Абдул Насер
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 22 лютага 1958 — 29 верасня 1962
Папярэднік	Гамаль Абдул Насер
Пераемнік	Ali Sabri[d]
Нараджэнне	15 студзеня 1918(1918-01-15)[2][3][…] Bakos[d], Егіпецкі султанат[d]
Смерць	28 верасня 1970(1970-09-28)[2][3][…] (52 гады) Каір, Аб’яднаная Арабская Рэспубліка[2]
Месца пахавання	Gamal Abdel Nasser Mosque[d][1]
Жонка	Tahia Kazem[d]
Дзеці	Khalid Abdel Nasser[d][1], Mona Gamal Abdel Nasser[d] і Hoda Gamal Abdel Nasser[d]
Веравызнанне	іслам
Партыя	Arab Socialist Union[d]
Член у	Free Officers Movement[d]
Адукацыя	Каірскі ўніверсітэт Егіпецкая ваенная акадэмія[d]
Дзейнасць	палітыка і армія
Аўтограф
Род войскаў	Сухапутныя войскі Егіпта[d]
Званне	палкоўнік
Бітвы	Ваенны пераварот 1962 года ў Емене Араба-ізраільская вайна[d] Араба-ізраільская вайна (1947—1949)
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 15 студзеня 1918 года ў Александрыі, аднак па просьбе бацькі пісарчук занёс Гамаля ў спісы выхадцаў вёскі Бені-Мор, правінцыя Асьют (Егіпет), адкуль былі родам яго бацька і дзед. Бацька — паштовы службовец.

Ужо ў 12-гадовым узросце ўдзельнічаў у антыбрытанскай дэманстрацыі (вучань трэцяга класа пачатковай школы ў Александрыі).

У 1935 годзе скончыў сярэднюю школу (El Nahda Secondary School) у Каіры.

У 1936 годзе паспрабаваў паступіць у ваеннае вучылішча, аднак незнатнае паходжанне, а таксама ўдзел у мінулым у антыбрытанскіх дэманстрацыях перашкодзілі яму зрабіць гэта. Таму Гамаль падаў заяву на юрыдычны факультэт Каірскага ўніверсітэта. Правучыўшыся з паўгода, ён пазнаў, што ў ваеннай акадэміі ажыццяўляецца дадатковы набор на сорак чатыры месцы. Гэтым разам Насэр заручыўся падтрымкай сакратара міністэрства абароны Ібрагіма Хейры-ары, якая дазволіла яму паступіць у вучылішча і скончыць яго (з адзнакай) у 1938 годзе ў чыне малодшага лейтэнанта. Праходзіў службу ў Пятым эскадроне на поўдні краіны, пасля — у Судане.

У 1942 годзе заснаваў і ўвайшоў у кіраўніцтва таемнай палітычнай арганізацыі «Вольныя афіцэры», якая падрыхтавала і ажыццявіла ў ноч, разам з групай 89 прыхільнікаў, на 23 ліпеня 1952 года ваенны пераварот, у выніку якога быў зрынуты кароль Фарук.

У 1944 годзе ажаніўся з Тах’е Казем (Tahia Kazem), дачкой персідскага гандляра.

Удзельнік араба-ізраільскай вайны 1948—1949 гадоў, быў паранены. У 1949—1952 гадах — выкладчык вайскоўца каледжа Генеральнага штаба (падпалкоўнік).

26 ліпеня 1952 года была створана Рада рэвалюцыйнага кіраўніцтва (СРР), афіцыйным старшынёй якой быў прызначаны Махамед Нахіл. У той жа дзень кароль Фарук адрокся ад пасады на карысць свайго 7-месячнага сына.

Насер стаў намеснікам старшыні СРР. Пасля працяглага змагання за ўладу ў красавіку 1954 года Махамед Нахіл быў адхілены ад кіраўніцтва, улада перайшла да Насера.

У 1956 годзе пасля няўдалай спробы атрымаць дапамогу ад Вялікабрытаніі і ЗША для ажыццяўлення праекта пашырэння Асуанскай плаціны Насер нацыяналізаваў кампанію «Суэцкі канал», чые акцыі знаходзіліся ў асноўным у брытанскіх і французскіх руках. Вялікабрытанія, Францыя і Ізраіль уварваліся ў Егіпет, але суэцкі крызіс быў спынены дзякуючы пратэстам міжнароднай грамадскасці і дыпламатычнаму ўмяшанню ЗША і СССР.

23 чэрвеня 1956 года падчас нацыянальнага рэферэндуму прынятая першая рэспубліканская канстытуцыя Егіпта. Насер быў абраны выканаўцам абавязкаў прэзідэнта.

У 1954—1956 гадах (з невялікімі перапынкамі) — прэм’ер-міністр, адначасова выконваў абавязкі прэзідэнта. З чэрвеня 1956 года — прэзідэнт Егіпта.

З 1 лютага 1958 года — прэзідэнт Аб’яднанай Арабскай Рэспублікі (ААР).

З 1963 года  — старшыня партыі Арабскі сацыялістычны саюз.

У 1967 годзе параза Егіпта ў «Шасцідзённай вайне» з Ізраілем вымусіла Насера прыняць рашэнне аб адстаўцы. Але пасля дэманстрацый у яго падтрымку, якія прайшлі па ўсёй краіне, перагледзеў сваё рашэнне.

За час кіравання Гамаля Абдэль Насэра Егіпет паступова ператварыўся ў сацыялістычную краіну, у якой дзяржаўны сектар складаў больш 80 адсоткаў эканомікі краіны. Пераход да сацыялізму адбыўся падчас зямельнай рэформы канца 1950-х гадоў і нацыяналізацыі прамысловасці, а таксама фінансавых устаноў у пачатку 1960-х гадоў.

Памёр 28 верасня 1970 года ў Каіры ў выніку інфаркта, пры выкананні прэзідэнцкіх абавязкаў.

Аб Насэры ў Егіпце быў зняты фільм «Насер 56» (Nasser 56, 1956).

Насэр — Герой Савецкага Саюза

Па асабістай ініцыятыве Хрушчова, які знаходзіўся з 9 па 25 мая 1964 года ў Егіпце з афіцыйным візітам, Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 13 мая 1964 года Насэр быў уганараваны званнем Героя Савецкага Саюза з уручэннем ордэна Леніна і медаля «Залатая Зорка» № 11 224. Узнагароджанне Насэра выклікала жарт:^[4]

Лежит на пляже кверху пузом

полуфашист-полуэсер,

Герой Советского Союза

Гамаль Абдель-на всех-Насер.

Уладзімір Высоцкі напісаў песню «Адбярыце ордэн у Насэра»:

Потеряли истинную веру,

Больно мне за наш СССР.

Отберите орден у Насера,

Не подходит к ордену Насер.

Зноскі

1. https://www.britannica.com/biography/Gamal-Abdel-Nasser
2. Насер Гамаль Абдель // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
3. Person Profile // Internet Movie Database — 1990. Праверана 13 кастрычніка 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q37312'></a>
4. Раскин, Иосиф. Большая энциклопедия хулиганствующего ортодокса. — Москва: Книжный клуб 36.6, 2005. З. 278. ISBN 5-98697-021-7