Георгій Цімафеевіч Зацэпін

Георгій Цімафеевіч Зацэ́пін^[3] (руск.: Георгий Тимофеевич Зацепин; 28 мая 1917 — 8 сакавіка 2010) — фізік, доктар фізіка-матэматычных навук (1954), акадэмік Акадэміі навук СССР (1981, з 1991 года Расійскай акадэміі навук).

Георгій Цімафеевіч Зацэпін
руск.: Георгий Тимофеевич Зацепин
Дата нараджэння	15 (28) мая 1917
Месца нараджэння	Масква, Маскоўская губерня, Расійская імперыя[1]
Дата смерці	8 сакавіка 2010(2010-03-08)[2] (92 гады)
Месца смерці	Масква, Расія
Месца пахавання	Траякураўскія могілкі
Грамадзянства	СССР  Расія
Род дзейнасці	фізік, астрафізік
Навуковая сфера	фізіка
Месца працы	Фізічны інстытут імя П. М. Лебедзева РАН[d] МДУ Institute for Nuclear Research[d]
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук
Навуковае званне	прафесар[d] акадэмік АН СССР[d] акадэмік РАН[d]
Альма-матар	фізічны факультэт МДУ[d]
Член у	Расійская акадэмія навук Акадэмія навук СССР
Прэміі
Узнагароды	Ордэн «За заслугі перад Айчынай» IV ступені Медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.»
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Зацэпін.

Біяграфія

Г. Ц. Зацэпін нарадзіўся ў Маскве. У 1941 годзе скончыў фізічны факультэт Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта. Працаваў на авіябудаўнічым заводзе ў Маскве, потым у Іркуцку. У 1944 годзе паступіў у аспірантуру і ў 1950 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Спектр плотностей широких атмосферных ливней». З 1944 года ў Фізічным інстытуце Акадэміі навук СССР (ФІАН) — старшы навуковы супрацоўнік, а з 1945 года па сумяшчальніцтву працуе на нанова створанай кафедры акадэміка Д. У. Скабельцына на фізічным факультэце МДУ. У 1954 годзе абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Ядерно-каскадный процесс как основа развития ШАЛ». З 1958 года прафесар Маскоўскага ўніверсітэта. З 1960 года на пасадзе загадчыка лабараторыяй ФІАН, у 1982—2005 гг. — загадчык кафедрай касмічных прамянёў і фізікі космасу. З 1970 года на пасадзе загадчыка аддзелам лептонаў высокай энергіі і нейтрыннай астрафізікі Інстытута ядзерных даследаванняў АН СССР.

У 1968 годзе Г. Ц. Зацэпін абраны членам-карэспандэнтам Акадэміі навук СССР, у 1981 годзе — яе сапраўдным членам. У 1985—1990 гг. намеснік акадэміка-сакратара Аддзялення ядзернай фізікі, з 1990 года — член бюро.

Памёр Г. Ц. Зацэпін 8 сакавіка 2010 г. Пахаваны на Траякураўскіх могілках у Маскве.

Навуковая дзейнасць

Г. Ц. Зацэпіну належаць навуковыя працы па фізіцы касмічных прамянёў, ядзерных узаемадзеяннях пры высокіх энергіях, фізіцы нейтрына. Стварыў новую методыку даследавання шырокіх атмасферных ліўняў (ШАЛ). У 1960-х гадах, разам з В. А. Кузьміным прадказаў эфект, пазней атрымаўшы назву руск.: Предел Грайзена — Зацепина — Кузьмина^[4]. Пад кіраўніцтвам Г. Ц. Зацэпіна і А. Я. Чудакова ў даліне ракі Баксан на Паўночным Каўказе была створана першая ў свеце Нейтрынная лабараторыя, прызначаная для вывучэння мюонаў і нейтрына^[4].

З’яўляецца аўтарам больш за 300 навуковых прац^[4]. Пад кіраўніцтвам Г. Ц. Зацэпіна абаронены 20 кандыдацкіх і 7 доктарскіх дысертацый^[4].

Узнагароды

• Ордэн «За заслугі перад Айчынай» IV ступені
• 2 ордэны Працоўнага Чырвонага Сцяга
• Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі
• Ордэн Пашаны
• Медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
• Сталінская прэмія 1951 г.
• Ленінская прэмія (1982 г., за стварэнне Якуцкай устаноўкі па даследаванню касмічных прамянёў)
• Дзяржаўная прэмія Расійскай Федэрацыі 1998 г.
• Медаль Лодзінскага ўніверсітэта (Польшча)
• Медаль Міжнароднага саюза тэарэтычнай і прыкладной фізікі
• Міжнародная прэмія імя Б. М. Патэнкорва
• Прэмія імя М. В. Ламаносава
• Прэмія імя М. А. Маркава
• Залаты медаль імя Д. У. Скабельцына Расійскай акадэміі навук
• Ганаровы прафесар Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта
• Ганаровы прафесар Турынскага ўніверсітэта (Італія)

Імя вучонага занесена ў Кнігу Гонару Інстытута ядзерных даследаванняў РАН^[4].

Зноскі

1. Зацепин Георгий Тимофеевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
2. http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-584.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12
3. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7.
4. Биография Георгия Тимофеевича Зацепина (руск.) на сайце Інстытута ядзерных даследаванняў Расійскай акадэміі навук