Гірш Камянецкі

Гірш Мордухавіч Камянецкі або Герш Камянецкі (ідыш: הירש קאמענעצקי; 15 (27) снежня 1895, Чэрнеўка, Барысаўскі раён — 25 мая 1957(1957-05-25), Барысаў, Мінская вобласць) — яўрэйскі паэт, перакладчык, літаратурны крытык.

Гірш Камянецкі
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	15 (27) снежня 1895
Месца нараджэння	Чэрнеўка, Мётчанскі сельсавет, Барысаўскі раён, Беларусь
Дата смерці	25 мая 1957(1957-05-25) (61 год)
Месца смерці	Барысаў, Мінская вобласць, Беларуская ССР, СССР
Грамадзянства	Беларуская ССР
Месца працы	Саюз беларускіх пісьменнікаў Беларусь
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, перакладчык
Мова твораў	ідыш

Біяграфія

Нарадзіўся ў мястэчку Чэрнеўка, цяпер Барысаўскі раён. Атрымаў традыцыйную яўрэйскую адукацыю ў хедары і ешыве. Працаваў цырульнікам у Барысаве, дзе жылі яго бацькі. У 1919 годзе быў мабілізаваны ў Чырвоную армію, удзельнічаў у польска-савецкай вайне. На фронце захварэў на сухоты^[1].

У 1928—1930 гадах вучыўся ў Беларускім дзяржаўным універсітэце.

У Барысаве, дзе Герш правёў дзіцячыя гады і дзе ў юнацтве працаваў цырульнікам, жылі маці, браты і сёстры, і туды ён часта наведваўся. Вяртаўся з Барысава адпачылым, бадзёрым. Сябры не заўважалі яго ў таварыстве жанчын. Гулянак ён пазбягаў. Праўда, хадзілі чуткі, што ў Герша жанчына ўсё ж такі ёсць, і сустракаюцца яны ў рамантычных абставінах недзе за горадам. Цалкам магчыма, што менавіта ёй ён прысвячаў пранікнёныя любоўныя радкі, якія час ад часу публікаваў^[2].

Уваходзіў у яўрэйскую секцыю Беларускай асацыяцыі пралетарскіх пісьменнікаў (БелАПП). Пазней — у Саюзе пісьменнікаў БССР. У 1937—1941 гадах Камянецкі быў адказным сакратаром яўрэйскай секцыі Саюза пісьменнікаў.

Нельга сказаць, што Камянецкі быў прыдатным кандыдатам на пасаду, якую займаў. У яго быў мяккі характар, і гэта яму замінала ў адміністратыўнай працы, якая патрабуе цвёрдасці ў прыняцці рашэнняў. Успамінаецца камічны эпізод. У яўрэйскай секцыі з’явіліся магчымасць вылучыць пакой у камунальнай кватэры аднаму з пісьменнікаў-чаргавікоў. Прэтэндэнтаў

было шмат. Хацелі аддаць жылплошчу Рувіму Рэйзіну, сям'я якога складалася з чатырох чалавек і тулілася ў маленькім пакойчыку.

— Рувіму трэба асобная кватэра, — параіў нехта Камянецкаму. — Пакой яго ўсё роўна не задаволіць. Лепш аддайце яго Моцю Дзегцяру, які здымае кут.

Камянецкі выкрасліў адно прозвішча і ўпісаў другое.

— Дзягцяр пачакае, ён жыве адзін, — умяшаўся ў размову яшчэ адзін дарадца. — А ў Сары Каган дарослыя дзеці, і ўсе спяць у адным пакоі. Ёй дадатковая жылплошча больш патрэбная.

Камянецкі зноў памяняў адно прозвішча на другое. Так яны тасавалі імёны прэтэндэнтаў… У выніку пастанавілі: хай праблему вырашае літаратурны фонд…^[2]

У 1941 годзе, пасля гітлераўскага нападу на СССР, Камянецкі быў у эвакуацыі ў Бугуруслане (Расія). У Мінск вярнуўся ў 1945 годзе. У першыя пасляваенныя гады беларускія яўрэйскія дзеячы спадзяваліся на адраджэнне ў Беларусі іх нацыянальнай культуры: «Вярнуўся з эвакуацыі Беларускі дзяржаўны габрэйскі тэатр, сталі гучаць радыёнавіны на ідышы, меркавалася выданне альманаха. У Мінск вярнулася група яўрэйскіх пісьменнікаў. Першы нумар альманаха пад рэдакцыяй Хаіма Мальцінскага выйшаў пад шапкай „Міт фэстн трот“ („Цвёрдым крокам“). У ім была шырока прадстаўлена творчасць і Герша Камянецкага»^[2]. Камянецкі разам з калегамі па яўрэйскім пісьменніцкім цэху Гіршам Смолярам і Айзікам Платнерам звяртаўся да кіраўніка Камуністычнай партыі Беларусі Панцеляймона Панамарэнкі з просьбай паспрыяць аднаўленню яўрэйскага жыцця ў БССР.

…У той позні вечар мы пачулі словы, поўныя адразу і пагрозаў, і абвінавачванняў, і варожасці: «Гэта вашыя людзі арганізавалі габрэйскія банды, каб біць інвалідаў вайны! Гэта вы наладзілі габрэйскую нацыяналістычную сустрэчу з сіянісцкімі прамовамі! Мы хутка пакладзем канец усяму гэтаму…»^[3]

- Не трэба мець ілюзій, — рэзюмаваў потым Камянецкі, — ніхто нам не дапаможа. Мала таго, мяркуючы па ўсім, трэба чакаць горшых часоў^[2].

Магіла Гірша Камянецкага на яўрэйскіх могілках у Барысаве.

У 1948—1949 гадах працаваў рэдактарам мастацкай літаратуры ў Дзяржаўным выдавецтве БССР.

Верш Гірша Камянецкага «Ростань» у перакладзе Аркадзя Куляшова. Газета «Літаратура і мастацтва» № 1 (457) ад 1 студзеня 1940 года.

Падчас антысеміцкай кампаніі ў Савецкім Саюзе (пасля разгрому Антыфашысцкага яўрэйскага камітэта і з пачаткам так званай «барацьбы з касмапалітызмам»), Камянецкі быў асуджаны па абвінавачанні ў антысавецкай дзейнасці на 10 год зняволення^[4]. Адбываў пакаранне ў Азёрлагу, каля горада Брацка (Сібір). Пасля смерці Сталіна быў рэабілітаваны (30 студзеня 1956 года).

Хворы на цяжкую форму сухотаў, дажываў у Барысаве, пра яго клапацілася сястра Блюма Левіна.

Памёр 25 мая 1957 года. Пахаваны на новых яўрэйскіх могілках у Барысаве (вул. Заслонава).

Творчасць

Пісаў вершы на ідышы. Друкавацца пачаў у 1924 годзе ў газеце «Актобэр» і часопісе «Штэрн» (Менск), зборніках і альманахах.

Пачынаў з вершаў пра рэвалюцыю і грамадзянскую вайну. Крытыкі адзначалі, што ён увайшоў у свет літаратуры як сталы паэт, але не быў дэкларатыўным паэтам, эканомным у словах і «хутчэй паэтычным апавядальнікам, чым „спеваком“» (Яшэ Банштэйн). У сваёй творчасці ён апяваў ролю яўрэяў у рэвалюцыі і на фронце^[1].

Яго творы публікаваліся ў зборніках:

• «Kep, lider zamlung, gevidmet di korbones funem vaysn teror» («Галовы», зборнік вершаў, прысвечаны ахвярам белага тэрору, Мінск: Беларускае дзяржаўнае выдавецтва, 1926),
• «Atake» («Атака», Мінск: Беларускае дзяржаўнае выдавецтва, 1934),
• «Sovetishe vaysrusland» («Савецкая Беларусь», Мінск: Беларускае дзяржаўнае выдавецтва, 1935);
• «Di bafrayte brider» («Вызваленыя браты», Мінск: Беларускае дзяржаўнае выдавецтва, 1939);
• «Revolutsyonerer deklarator» («Рэвалюцыйная дэкламацыя», Нью-Ёрк, 1933);
• «Af naye vegn» (Нью-Ёрк, 1949).

Разам з Зэлікам Аксельродам Камянецкі рэдагаваў «Ordentregerishe vaysrusland, literarishe zamlbukh» («Узнагароджаная Беларусь», літаратурная анталогія, Мінск: Беларускае дзяржаўнае выдавецтва, 1939) — 245 с.

Выдаў зборнікі вершаў:

• «Міт глайхе вэгн» («Прамымі дарогамі», 1933) — 124 с.;
• «Лідэр» («Вершы», 1938) — 29 с.;
• «А баштэлунг ойф югнт» («Насустрач юнацтву», 1940) — 98 с.;
• «Штаркер фун айзн» («Мацней за жалеза», 1948);
• «Айсгевейлтэ лідар» («Выбраныя вершы», 1960), у перакладзе на беларускую мову.

Пераклаў на ідыш:

• з польскай мовы — раман Бруна Ясенскага «Чалавек мяняе скуру» («Der mentsh bayt di hoyt», Мінск: Беларускае дзяржаўнае выдавецтва, 1936);
• з рускай мовы — раман Фёдара Панфёрава «Цвёрдым крокам» («Mitn festn trot», Мінск: Беларускае дзяржаўнае выдавецтва, 1936); аповесць Максіма Горкага «Дзяцінства» («Kindheyt», Мінск: Беларускае дзяржаўнае выдавецтва, 1939).