Дортмунд

Дортмунд (ням.: Dortmund) — горад зямельнага падпарадкавання на захадзе Германіі, у федэральнай зямлі Паўночны Рэйн-Вестфалія. Насельніцтва 587,1 тыс. чалавек (2007).

Горад Дортмунд ням.: Dortmund Сцяг Герб Краіна  Германія Каардынаты 51°30′50″ пн. ш. 7°27′55″ у. д.HGЯO Кіраўнік Thomas Westphal[d][1] Заснаваны 882 Першая згадка 882 Плошча 280,401 км² Вышыня цэнтра 76 м Водныя аб’екты Рур і Emscher[d] Насельніцтва ▼582 756 чалавек (2009) Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 0231, 02304 Паштовы індэкс 44135-44388 Аўтамабільны код DO Афіцыйны сайт dortmund.de (ням.) Дортмунд на карце Германіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Гравюра Дортмунда, 1618 год.

Паштоўка Дортмунда, 1913 год.

Першыя паселішчы на тэрыторыі сучаснага Дортмунда адносяцца яшчэ да бронзаваму веку. Першы ўспамін пра горад пад назвай Тротмані (ням.: Throtmanni) адносіцца да 880 года^[2]. У 990 годзе Дортмунду было пададзена права гандлю.

На працягу IX—XI стагоддзяў уяўляў сабой невялікую вёску. У 1152 годзе тут пасяліўся Фрыдрых Барбароса, які перабудаваў горад пасля пажару. Дортмунд увайшоў у Ганзейскую лігу, атрымаў статус імперскага горада, у 1293 годзе атрымаў дазвол на вытворчасць піва. Пасля 1320 года ў дакументах назва горада становіцца блізкай да цяперашняй — Дорпмундэ (Dorpmunde).

Трыццацігадовая вайна адмоўна адбілася на горадзе. У 1793 годзе насельніцтва Дортмунда складала ўсяго 4500 чалавек^[3].

Да 1803 года ён лічыўся свабодным імперскім горадам акругі Ніжні Рэйн — Вестфалія, затым стаў эксклавам княства Ораніен-Насау. У 1806 годзе Дортмунд, як частка французскага вялікага герцагства Бергскага ўвайшоў у склад прэфектуры Рурдэпартамент.

Пасля перамогі над Напалеонам горад перайшоў да прускай правінцыі Вестфалія. Тут Дортмунд стаў цэнтрам акругі ў складзе рэгіёна Арнсберг, адкуль быў выключаны ў 1875 годзе, бо стаў горадам зямельнага падпарадкавання.

З сярэдзіны XIX стагоддзя дзякуючы вуглездабычы і сталеплавільнай індустрыі пачаўся новы перыяд росквіту Дортмунда і ператварэнне яго ў індустрыяльны горад. Пасля адкрыцця ў 1847 годзе Кёльнска-Міндэнскай чыгункі Дортмунд стаў адным з найбуйнейшых чыгуначных вузлоў Рурскага рэгіёна. Наступным важным штуршком эканамічнага развіцця горада стала адкрыццё ў 1899 годзе суднаходнага канала Дортмунд — Эмс і гарадскога порта.

У 1905 годзе ўваходжаннем у склад Дортмунда абшчыны Кёрнэ пачаўся перыяд інтэнсіўнага паглынання навакольных сёлаў і вёсак, які дасягнуў свайго піка ў 1928 годзе, калі быў паглынуты горад Хёрдэ, які атрымаў статус горада яшчэ ў 1340 годзе.

Падчас Другой сусветнай вайны горад (у тым ліку і яго гістарычная частка) быў практычна цалкам разбураны. 98 % цэнтра горада ляжалі ў руінах і крыніцы таго часу лічылі, што яго аднаўленне не мае сэнсу. Аднак высокі попыт на вугаль і сталь ва ўсім свеце прывёў да нечакана хуткага аднаўлення горада. Ужо да чэрвеня 1945 года былі адноўлены ўсе вугальныя шахты, а 31 снежня 1945 года была адноўлена першая даменная печ. У 1950 годзе Дортмунд ужо налічваў 500 000 чалавек.

Насельніцтва

Год Колькасць 1970 642 680 1975 630 609 [4] 1980 608 297 1990 599 055 1997 597 000 [5] Год Колькасць 2000 588 994 2010 580 444 2011 571 403 2012 572 087 2013 575 944 Год Колькасць 2014 580 511 2015 586 181 [6] 2016 585 813 [7] 2017 586 600 [8] 2019 587 010 [9][10] Год Колькасць 2021 587 696 [11] 2021 586 852 [12] 2022 593 317 [13] 2023 595 471 [14]

Адукацыя

• Дортмундскі тэхнічны ўніверсітэт

Гарады-пабрацімы

•  Ам’ен, Францыя (1960)
•  Беёглу^[d], Турцыя
•  Буфала, ЗША (1977)
•  Лідс, Вялікабрытанія (1949)^[15][16]
•  Нетанія, Ізраіль (16 лістапада 1981)^[17][18]
•  Нові-Сад, Сербія (5 кастрычніка 1982)^{[19][20][…]}
•  Растоў-на-Доне, Расія (4 ліпеня 1977)^[21][22]
•  Сіці-оф-Лідс^[d], Вялікабрытанія
•  Сіянь, Кітай (1991)
•  Трабзон, Турцыя (2014)
•  Цвікау, Германія