Жорж Шарпак

Жорж Шарпак (фр.: Georges Charpak, 1 жніўня 1924 — 29 верасня 2010) — французскі фізік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы (1992).

Жорж Шарпак
Georges Charpak
Дата нараджэння	1 жніўня 1924(1924-08-01)[1][2][…]
Месца нараджэння	Дубровіца, Сарненскі павет[d], Палескае ваяводства, Польская Рэспубліка[3]
Дата смерці	29 верасня 2010(2010-09-29)[1][4][…] (86 гадоў)
Месца смерці	V акруга Парыжа, Парыж, рэгіён Іль-дэ-Франс, Метраполія Францыі, Францыя[5]
Грамадзянства	Францыя[3]  Польшча[3]
Жонка	Dominique Vidal[d]
Дзеці	Nathalie Charpak[d]
Род дзейнасці	фізік, змагар Французскага супраціву, даследчык
Навуковая сфера	фізіка элементарных часціц
Месца працы	CERN[6] Нацыянальны цэнтр навуковых даследаванняў[d]
Навуковая ступень	доктарская ступень[d][6] (1955) і бакалаўрыят[d] (1941)
Альма-матар	Ліцэй Святога Людовіка[d] Горная школа Парыжа[d] Les Houches School of Physics[d] Парыжскі ўніверсітэт
Член у	Французская акадэмія навук[7] Нацыянальная акадэмія навук ЗША[8] Аўстрыйская акадэмія навук Расійская акадэмія навук Парыжская медыцынская акадэмія[d]
Узнагароды	прэмія Жана Рыкара[d] (1973) прэмія ў вобласці фізікі часціц і фізікі высокіх энергій[d] (1989) прэмія Несіма Абіфа[d] (2013) honorary doctor of the Aristotle University of Thessaloniki[d] (1993) ганаровы доктар Брусельскага свабоднага ўніверсітэта (франкамоўнага)[d] (1994) ганаровы доктар Жэнеўскага ўніверсітэта[d] (1977) honorary doctorate of the University of Coimbra[d] (1994) ганаровы доктар Атаўскага ўніверсітэта[d] (1995)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Жорж Шарпак нарадзіўся ў валынскім мястэчку Дубравіца (тады ў Польшчы, цяпер — Ровенская вобласць Украіны), у яўрэйскай сям’і. Калі яму было тры гады сям’я (бацькі — Мотл Харпак, пасля Морыс Шарпак, і Хана Шапіра, пасля Ганна Шапіра) пакінула Польшчу і пасялілася ў Хайфе (падмандатнай Палестыне, дзе яго бацька уладкаваўся каменячосам на дарожных работах), а ў 1931 годзе праз Польшчу пераехала ў Парыж (дзе раней пасяліліся бацькавы сваякі).

Падчас Другой сусветнай вайны па падробленых дакументах на імя Жоржа Шарпенцье Жорж Шарпак з бацькамі бег на свабодны ад нямецкай акупацыі поўдзень Францыі, дзе ўдзельнічаў у Руху Супраціву і ў 1943 годзе быў заключаны ў турму ўладамі рэжыму Вішы. У 1944 годзе ён быў дэпартаваны ў нацысцкі канцэнтрацыйны лагер Дахау, дзе заставаўся да яго вызвалення ў 1945 годзе. Пасля заканчэння навучання ў Ліцэі Манпелье ў 1945 годзе, ён паступіў у парыжскі «École des Mines», адну з самых прэстыжных тэхнічных навучальных устаноў у Францыі. У наступным годзе ён становіцца натуралізаваным грамадзянінам Францыі.

Пасля заканчэння Парыжскай школы горнай справы ў 1948 годзе Шарпак атрымлівае ступень бакалаўра ў горным справе і пачынае працаваць у Нацыянальным цэнтры навуковых даследаванняў. У 1954 годзе атрымлівае ступень доктара навук у галіне ядзернай фізікі ў Калеж дэ Франс, дзе ён працаваў у лабараторыі Фрэдэрыка Жаліо-Кюры. У 1959 годзе далучаецца да каманды даследчыкаў у Еўрапейскім цэнтры па ядзерных даследаваннях («ЦЕРН», фр. CERN) у Жэневе, а ў 1984 годзе адначасова становіцца прафесарам у Школе паглыбленага вывучэння фізікі і хіміі ў Парыжы.

Аўтар навуковых прац па эксперыментальнай фізіцы высокіх энергій, распрацоўцы сродкаў дэтэктыравання элементарных часціц. Вынайшаў шматправадную прапарцыянальную камеру (камера Шарпака, 1968), якая дазволіла адкрыць шэраг элементарных часціц і знайшла выкарыстанне ў медыцыне, біялогіі і прамысловасці.

У 1985 годзе Шарпак становіцца членам Французскай Акадэміі навук. У 1992 годзе яму прысуджаецца Нобелеўская прэмія па фізіцы «за адкрыццё і стварэнне дэтэктараў часціц, у прыватнасці шматдротавай прапарцыйнай камеры». Шарпак з’яўляўся актыўным абаронцам выкарыстання мірнай ядзернай энергіі. Прафесар Шарпак — член Савета спонсараў часопіса Bulletin of Atomic Scientists. Памёр 29 верасня 2010 г.

Зноскі

1. Georges Charpak, Physics Nobel Winner, Dies at 86 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2010. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q9684'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q6284490'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11299'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24743245'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2529982'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837'></a>
2. Georges Charpak // Brockhaus Enzyklopädie

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
3. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563'></a>
4. Georges Charpak // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
5. Fichier des personnes décédées mirror Праверана 29 лістапада 2023.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q100324112'></a>
6. https://www.lemonde.fr/archives/article/1973/02/12/m-georges-charpak-recoit-te-grand-prix-de-physique-pour-l-annee-1973_2569903_1819218.html
7. https://www.lemonde.fr/archives/article/1992/10/16/les-prix-nobel-physique-georges-charpak-france-le-traqueur-de-particules_3893549_1819218.html
8. NNDB — 2002.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513'></a>