Каўказскія мовы

Не блытаць з Мовы Каўказа.

Іберы́йска-каўка́зскія мо́вы, ці каўка́зскія мо́вы — умоўная назва сукупнасці каля 40 аўтахтонных (карэнных) моў Каўказа.

Каўказскія
Таксон	геаграфічнае аб'яднанне моў
Арэал	Каўказ
Колькасць носьбітаў	каля 9 млн.
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Еўразіі > Мовы Каўказа
каўказскія мовы
Склад
паўночнакаўказскія, картвельскія
Коды моўнай групы
ДАСТ 7.75–97	кав 253
ISO 639-2	cau
ISO 639-5	cau

Пашыраны пераважна на Паўночным Каўказе, у Закаўказзі, Турцыі і Іране. Пытанне іх роднасці з іншымі мовамі свету канчаткова не высветлена.

Найбольш пашырана грузінская мова, якая мае старажытнае пісьменства.

Класіфікацыя

Каўказскія мовы падзяляюць на 3 групы:

• абхазска-адыгскія,
• картвельскія
• і нахска-дагестанскія мовы

(паводле іншай класіфікацыі нахска-дагестанскую групу падзяляюць на 2 — нахскую і дагестанскую).

Пісьменства

Грузінская мова, найбольш пашыраная з каўказскіх, мае старажытнае пісьменства на аснове ўласнага грузінскага алфавіта. Пасля 1917 года літаратурнымі сталі абазінская, абхазская, аварская, адыгейская, даргінская, інгушская, кабардзінская, лакская, лезгінская, табасаранская і чэчэнская. Алфавіты на арабскай і лацінскай графіцы, у 1936—1939 гг. пераведзены на рускую. Астатнія 25 моў бяспісьменныя (занская, сванская, бацбійская, убыхская і шэраг дагестанскіх моў).

Агульная характарыстыка

Асаблівасць фанетыкі каўказскіх моў — багатая сістэма зычных (напрыклад, ва ўбыхскай мове 82 зычныя).

Марфалогія каўказскіх моў аглюцінатыўная (з элементамі фузіі ў нахска-дагестанскіх і з'явамі полісінтэтызму ў абхаза-адыгскіх мовах); прэфіксальны лад — агульнакаўкаўказская рыса словазмянення і словаўтварэння. Іменныя класы раней былі ўласцівы ўсім іберыйска-каўказскім мовам.

Асаблівасць сінтаксісу — наяўнасць эргатыўнай канструкцыі сказа.

Лексіка ўключае шмат агульных запазычанняў з арабскай, іранскай, цюркскіх і іншых моў.

Літаратура

• Іберыйска-каўказскія мовы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. С. 143.
• Климов Г. А., Алексеев М. Е. Типология кавказских языков. М., 1980.
• Климов Г. А. Введение в кавказское языкознание. М., 1986.
• Кавказские языки // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Кавказские (иберийско-кавказские) языки // Лингвистический энциклопедический словарь. — М.: «Советская энциклопедия», 1990.