Ландварова

Ландварова^[2][3] або Ляндварова^[4], таксама Ля́нтварыс^[5] (літ.: Lentvaris) — горад у Літве, цэнтр сянюніі Троцкага раёна Віленскага павета. Размешчаны за 9 км ад Трокаў, за 18 км ад Вільні. Чыгуначны вузел на Вільню, Гродню, Коўню.

Горад
Ландварова
літ.: Lentvaris
Зверху-ўніз, злева-направа: Ландварскае возера, Касцёл Звеставання Дзеве Марыі, Палац Тышкевічаў, вуліца Бажнічэс, чыгуначны вакзал, парк каля возера Бявардзіс, дом Культуры
Сцяг Герб
54°38′00″ пн. ш. 25°03′00″ у. д.HGЯO
Краіна	Літва
Павет	Віленскі
Раён	Тракайскі
Сянюнія	Лянтварыская
Гісторыя і геаграфія
Першае згадванне	XVI стагоддзе
Ранейшыя назвы	Ляндварова
Горад з	1946
Вышыня цэнтра	158 м
Часавы пояс	UTC+2, летам UTC+3
Насельніцтва
Насельніцтва	▲9 680 чал. (1 студзеня 2023)[1]
lentvaris.lt (літ.)
Ландварова
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Назва

Тапонім «Ляндварова»^[6] мае нямецкае паходжанне і ўтварыўся ад слоў Land (зямля) і Warte (варта).

Варыянты назвы горада ў беларускіх тэкстах: Ландварова, Ляндварова, Ляндвароў.

Гісторыя

Брама сядзібы Тышкевічаў

Упершыню згадваецца ў 1596 годзе, але паводле археалагічных даследаванняў першыя пасяленні існавалі тут яшчэ ў XI—XII стагоддзях.

У розныя часы Ландварова было ва ўладанні Кунцэвічаў, Сапегаў, Нарушэвічаў, манахаў-бенедэктынаў, Хадкевічаў, Французевічаў, Грыневічаў, Дамброўскіх.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай 1795 года мясцовасць апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Троцкім павеце Віленскай губерні. У 1850 годзе Ландварова разам з чатырма фальваркамі (Карпаўка, Пятухова, Рачкуны і Устрань) набыў Юзаф Тышкевіч. У 1862 годзе праз паселішча прайшла чыгунка. Станам на 1881 год у Ландварове было 29 двароў, на 1896 — 39.

За часамі Першай сусветнай вайны з 1915 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі^[7]. У пачатку 1919 года тэрыторыя занята Чырвонай Арміяй^[8]. З 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР, у канцы сакавіка заняты польскімі войскамі.

У 1920 годзе Ландварова апынулася ў Сярэдняй Літве, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Віленскім павеце Віленскага ваяводства. У беларускай гістарыяграфіі землі вядомы як Заходняя Беларусь. У другой палове верасня 1939 года тэрыторыя занята Чырвонай Арміяй. 10 кастрычніка 1939, згодна з літоўска-савецкім дагаворам, бальшавікі перадалі мястэчка ў склад Літвы.

З 1940 года ў Літоўскай ССР. 3 жніўня 1946 Ландварова атрымала статус горада. У 2001 годзе афіцыйны зацверджаны гарадскі герб.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1866 год — 162 чал., усе каталікі^[9]; 1881 год — 385 чал.; 1896 год — 385 чал.^[10]; 1897 год — 300 чал.
• XX стагоддзе: 1923 год — 2 тыс. чал.; 1939 год — 2,5 тыс. чал.; 1959 год — 4216 чал.; 1966 год — 5,5 тыс. чал.; 1970 год — 8235 чал.; ; 1976 год — 9,6 тыс. чал.; 1979 год — 10 167 чал.; 1989 год — 12 694 чал.
• XXI стагоддзе: 2001 год — 11 773 чал.; 2010 год — 11 417 чал.

Адукацыя

У Лентварысе ёсць наступныя навучальныя ўстановы:

• Гімназія імя Матэюса Шымелёніса;
• Гімназія імя Генрыка Сянкевіча; (адукацыя на польскай мове)
• Гімназія «Версме»; (адукацыя на рускай мове)
• Лентварская пачатковая школа.

Славутасці

• Гаспадарчы двор Тышкевічаў (XIX ст.)
• Касцёл Звеставання Найсвяцейшай Дзевы Марыі (1910—1926)
• Палаца Тышкевічаў (XIX ст.)

Страчаная спадчына

• Капліца (1905)

Галерэя

• Даўнія графічныя выявы Ляндварова
• 
  Акварэль Н. Орды, XIX ст.
• 
  Літаграфія з акварэлі
• 
  Ляндварова, Альфрэд Ізідор Ромер, 1869
• 
  Н. Орда, XIX ст.
• 
  С. Анташэвіч, 1887

Вядомыя асобы

У Ляндварове памёр і пахаваны ўдзельнік беларускага хрысціянскага руху XX ст., рэлігійны і культурна-асветны дзеяч Казімір Кулак (1890—1989).

Гарады-пабрацімы

• Уронкі, Польшча
• Арнэта, Польшча