Ліён

Ліён (фр.: Lyon) — горад у Францыі, адміністрацыйны цэнтр рэгіёна Авернь — Рона — Альпы.

Горад
Ліён
фр.: Lyon
Сцяг[d] Герб
45°45′35″ пн. ш. 4°50′32″ у. д.HGЯO
Краіна	Францыя
Рэгіён	Авернь — Рона — Альпы
Кіраўнік	Grégory Doucet[d]
Гісторыя і геаграфія
Плошча	47,87 км²
Вышыня цэнтра	162—305 м
Водныя аб’екты	Рона[1], Сона[2] і Tête d'Or Lake[d]
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Насельніцтва
Насельніцтва	▼520 774 чал. (1 студзеня 2022)[3]
Шчыльнасць	10 041 чал./км²
Лічбавыя ідэнтыфікатары
Паштовыя індэксы	69001 — 69…
Аўтамабільны код	69
lyon.fr (фр.)(англ.)(ісп.)
Ліён
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ліён з’яўляецца цэнтрам «Вялікага Ліёна» (фр.: Grand Lyon), або Ліёнскай суполкі гарадоў (fr:Communauté urbaine de Lyon), якая складаецца з 57 адміністрацыйных адзінак і з’яўляецца самай вялікай па колькасці насельніцтва (больш за 1,2 млн жыхароў), з падобных утварэнняў ў Францыі. Ліён знаходзіцца за 470 км ад Парыжа, за 320 км ад Марселя, за 160 км ад Жэневы, за 280 км ад Турына, і 600 км ад Барселоны.

Гісторыя

Узнік на месцы паселішчаў галаў. 3 43 да н.э. рымская калонія Лугдунум, з 16 да н.э. адміністрацыйны цэнтр правінцыя Лугдунская Галія. 3 476 сталіца Бургундскага каралеўства. У 534 заваяваны франкамі. У ХІ—ХІІІ ст. у складзе «Свяшчэннай Рымскай імперыі», цэнтр графства Ліянэ, 3 1173 — архіепіскапства; у 1245 і 1274 тут праходзілі ўсяленскія саборы. У 1312 горад далучаны да дамена французскага караля. У XVI ст. буйны цэнтр еўрапейскага гандлю і крэдыту, шаўкаткацтва і кнігадрукавання. Штогадовыя еўрапейскія гандлёва-фінанасавыя кірмашы арганізоўваюцца з XV ст.

У ХІХ ст. цэнтр рабочага руху, у т.л. паўстанняў (1831, 1834). У ІІ сусветную вайну акупіраваны нямецкмі войскамі (1942—44), цэнтр Руху Супраціўлення на поўдні Францыі.

Прамысловасць

Важны прамысловы цэнтр. Старадаўні еўрапейскі цэнтр вытворчасці вырабаў з натуральнага шоўку (з XV ст.), тканін з штучнага шоўку і сінтэтычнага валакна, трыкатажу, фарбавальнікаў. У Ліёне і прыгарадах развіваецца машынабудаванне, хімічная прамысловасць і інш.

Транспарт

Вузел чыгунак і аўтадарог. Порт пры ўпадзенні р. Сона ў р. Рона. Міжнародны аэрапорт. Метрапалітэн.

Aдукацыя

• Політэхнічны інстытут перадавой навукі

Навука, адукацыя, культура

Дзейнічаюць Акадэмія навук, 4 ўніверсітэты. Музеі: тканін, дэкарацыйнага мастацтва, Ліянэ, выяўленчых мастацтваў, архітэктуры.

Славутасці

Архітэтурныя помнікі: 2 старажытнарымскія тэатры (у т.л. Амфітэатр трох Галій), раманска-гатычныя і гатычныя цэрквы.

Гарады-пабрацімы і партнёры

Спіс гарадоў-пабрацімаў (выдзелены тоўстым шрыфтам) і гарадоў-партнёраў Ліёна (паводле афіцыйнага сайта ліёнскай мэрыі^[4]):

• Бірмінгем, Вялікабрытанія (1951)
• Франкфурт, Германія (1960)
• Мілан, Італія (1966)
• Лейпцыг, Германія (1981, пакт пра сяброўства)
• Мікалаеў, Украіна (2006)
• Жэнева, Швейцарыя (1989, прывілеяваныя адносіны)
• Барселона, Іспанія (1989, прывілеяваныя адносіны); 1998, альянс
• Турын, Італія (1998, альянс)
• Марсель, Францыя (1998, альянс)
• Генуя, Італія (1998, альянс)
• Мінск, Беларусь (1976, пакт пра сяброўства)
• Лодзь, Польшча (1991, пратакол пра абмен і супрацоўніцтва)
• Ерэван, Арменія (1992, пратакол пра згоду)
• Печ, Венгрыя (1998, пратакол пра супрацоўніцтва)
• Санкт-Пецярбург, Расія (1991, прывілеяваныя адносіны)
• Краёва, Румынія (1992, пратакол пра згоду)
• Беэр-Шэва, Ізраіль (1997)
• Ізмір, Турцыя
• Гуанчжоў, КНР (1988)
• Іакагама, Японія (1959, пакт пра сяброўства)
• Бейрут, Ліван (1998, партнёрства)
• Хо Шы Мін, В’етнам (1997, праект пратаколу пра абмен і супрацоўніцтва)
• Деір-эль-Камар  (англ.), Ліван (1998, дагавор пра сяброўства)
• Сідон, Ліван (1999, дагавор пра сяброўства)
• Халеб, Сірыя (2000, партнёрства)
• Сент-Луіс, ЗША (1975)
• Манрэаль, Канада (1979, пратакол пра абмен і супрацоўніцтва)
• Сант’яга, Чылі (1992, пратакол пра намеры)
• Агадзір, Марока (1998, пратакол пра супрацоўніцтва)
• Уагадугу, Буркіна-Фасо (1998, пратакол пра супрацоўніцтва)
• Ламэ, Тога (1999, пратакол пра супрацоўніцтва)
• Порта-Нова, Бенін (1999, пратакол пра супрацоўніцтва)
• Бамако, Малі (1999, пратакол пра супрацоўніцтва)

Вядомыя асобы

• Жан-Жак Ампер
• Філібер Дэлорм
• Жазеф Мары Жакар, французскі вынаходнік праграмаванага ткацкага станка
• Эктор Гімар, французскі архітэктар і дызайнер
• Марк Блок
• Антуан дэ Сент-Экзюперы
• Жан-Клод Трышэ

Зноскі

1. Sandre

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1520862'></a>
2. Sandre

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1520862'></a>
3. Populations légales 2022 — INSEE, 2024.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q156616'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q131560738'></a>
4. Спіс гарадоў-партнёраў на афіцыйным сайце Ліёна Архівавана 19 ліпеня 2009.