Мікалаеў

Мікала́еў (укр.: Миколаїв) — горад на поўдні Украіны, на сутоках рэчак Паўднёвы Буг і Інгул. Адміністрацыйны цэнтр Мікалаеўскай вобласці, Жаўтнэвага і Мікалаеўскага раёнаў.

Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі
Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў.

Хуткія факты Краіна, Вобласць ...

Знаходзіцца за 65 кіламетраў ад Чорнага мора. Праз горад праходзяць аўтамабільная дарога еўрапейскага значэння E58: Вена — Браціслава — Кашчыцэ — Ужгарад — Бая-Марэ — Ясі — Кішынёў — Адэса — Мікалаеў — Марыупаль — Растоў-на-Доне, а таксама рэгіянальны аўтамабільны шлях Кіраваград — Мікалаеў. Вузел чыгуначных ліній на Адэсу, Херсон, Снігураўку, Далінскую. Аэрапорт.

У 1399 годзе вялікі князь літоўскі Вітаўт заснаваў на месцы сучаснага Мікалаева горада Вітаўку як памежную фартэцыю Вялікага Княства Літоўскага.^[3]

Remove ads

Гісторыя

Вітаўка

Старажытная гісторыя мясцовасці, дзе цяпер знаходзіцца Мікалаеў, звязаная з падзеямі ў паўднёвай частцы сучаснага горада — Вітаўцы. Уласна сваю назву гістарычная мясцовасць атрымала ад вялікага князя літоўскага Вітаўта, які ўзвёў тут у 1399 годзе Вітаўтаўскі замак (фартэцыю) і мытню для кантролю гандлю з татарамі.

Пазней, пасля экспансіі Турцыі, назва горада ўскладнілася турэцкім словам «гамані», якое мае значэння «лазня», «купальня», «фантан».

Згодна з Кючук-Кайнарджыйскім мірным дагаворам 1774 года гэтыя землі ўвайшлі ў склад Расійскай імперыі, назва Вітальд-Гамані была скарочаная і прыстасавана да расійскай і ўкраінскай моў — Вітаўка. У 1789 годзе Вітаўку перайменавалі ў Богаяўленскае (з 1938 года — Кастрычніцкае, з 1962 года — Жаўтнэвае).

У 1789 годзе князь Рыгор Пацёмкін непадалёк ад Вітаўкі, на паўвостраве пры сутоках Інгул і Паўднёвага Буга, заснаваў флоцкі і карабельны горад. Першым грамадзянінам Мікалаева быў прадпрымальнік, ваенны дзеяч і будаўнік М. Фалееў. Менавіта ордар № 1065 ад 9 верасня 1789 года для яго і ёсць першай дакументальнай згадкай сучаснай назвы горада:

Фабераву дачу называць Спаскім, а Вітаўку — Богаяўленскім, а новую верф, якая ўзводзіцца на Інгуле — горадам Мікалаевам...

Існуе версія, што горада атрымала сваю назву ў гонар перамогі расійскіх войск 1788 годзе падчас узяцця турэцкай фартэцыі Ачакаў, якая супала з Днём Св. Мікалая.^[4]

Будаваўся горад паводле спецыяльна складзенага расійскім архітэктарам І. Старовым плану — з простымі вуліцамі і кварталамі правільнай формы. Жыццё Мікалаева цалкам падпарадкоўвалася суднабудаванню і флоту. Амаль сто гадоў тут знаходзіўся штаб Чарнаморскага флоту. Падчас губернатарства А. Грэйга ў 1-й траціне XIX ст. у Мікалаеве ўпершыню паспрабавалі пабудаваць вадаправод, на вуліцах з’явіўся брук, азеляненне.

У 1862 годзе ў горадзе адкрыўся камерцыйны порт, што паслужыла штуршком да пераўтварэння Мікалаева ў значны эканамічны і гандлёвы цэнтр. Ужо ў канцы XIX ст. Мікалаеўскі порт займаў трэцяе месца пасля Пецярбургу і Адэсы па аб’ёмах гандлю з замежнымі дзяржавамі, а паводле экспарту збожжа, галоўнымі пастаўнікамі якога былі стэпавыя губерні, — першае месца ў Расійскай імперыі.

У 1918 годзе ў Мікалаеве знаходзіліся хаўрусныя войскі гетмана П. Скарападскага. Савецкая ўлада на Мікалаеўшчыне ўстаноўлена толькі ў 1920 годзе. У часы галадамору 1932—1933 гадоў у Мікалаеве, як вялікім прамысловым асяродку, прымаліся пэўныя захады па барацьбе з бедствам, тады як сяляне вобласці засталіся без дапамогі і цярпелі ад голаду.^[5]

З 1942 да 28 сакавіка 1944 года горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У паваенны час Мікалаеў стаў адным з найбольшых цэнтраў суднабудавання ў СССР.

Remove ads

Геаграфія

Мікалаеў размяшчаецца на поўдні Украіны, у межах Прычарнаморскай нізіны.

Места знаходзіцца каля Бугскага ліману на сутоках рэчак Паўднёвы Буг і Інгул, у сухастэпавай зоне.^[6]

Клімат Мікалаева ўмерана-кантынентальны, засушлівы, стэпавы, з гарачым сонечным летам і мяккай зімой. Сярэдняя тэмпература студзеня складае −3 °C, зіма мяккая, маласнегавая, з частымі адлігамі, зменлівая, адлігі змяняюцца пахаладаннямі. Уначы замаразкі практычна штодзень.

На клімат горада значна ўплывае размешчанае паблізу Чорнае мора. У сувязі з гэтым сакавік і красавік параўнальна халодныя, а восень параўнальна цёплая.

Лета спякотнае, сонечнае, сярэдняя тэмпература ліпеня складае 22 °C, пры паступленні гарачага паветра з Сахары, які добра выграваецца ўлетку ва ўмовах яснага неба тэмпература нярэдка даходзіць і да +40 °C у цені. На працягу апошніх гадоў, з прычыны глабальнага пацяплення тэмпература дасягала вельмі высокіх для поўдня Украіны значэнняў.

Сярэднегадавая колькасць ападкаў 450—500 міліметраў. Выпаральнасць дасягае амаль 1000 міліметраў ападкаў у рок. У сувязі з гэтым клімат Мікалаева і вобласці вельмі засушлівы. Ападкі выпадаюць даволі раўнамерна, але галоўным чынам у летні перыяд пасля навальніц і ўзімку ў выглядзе снегу

Remove ads

Насельніцтва

1897 — 92 тыс. чал.^[7]
1911 — 105 тыс. чал.
1939 — 174 тыс. чал.
1959 — 226 тыс. чал.
1970 — 331 тыс. чал.^[8]
1991 — 512 тыс. чал.^[9]
2001 — 514,1 тыс. чал.
2006 — 507 тыс. чал.
2008 — 506,4 тыс. чал.
2024 — 430 тыс. чал.

Эканоміка

У структуры прамысловасці Мікалаева галоўнае месца займае машынабудаванне і металаапрацоўка, сярод якіх асабліва вылучаюцца галіны суднабудавання і энергетычнага машынабудавання.

Прамысловыя прадпрыемствы горада забяспечваюць да 50 % аб’ёмаў прадукцыі суднабудавання Украіны, звыш 90 % дзяржаўнай вытворчасці газавых турбін, 80 % гліназёму.

Апроч цяжкай, у месце развітая харчовая прамысловасць (асаблівы ўзрост якой адбыўся пасля 1991 года дзякуючы замежным інвестыцыям) — так, ува Украіне і за яе межамі нязменная папулярнасцю карыстаецца прадукцыя ТАА «Сандора», ЗАТ «Лакталіс-Украіна», піўзавода «Янтар» і інш.

Найбольшыя мікалаеўскія прадпрыемствы:

Акцыянерная холдынгавая кампанія «Чарнаморскі суднабудаўнічы завод» (найбольшае суднабудаўнічае прадпрыемства ва Украіне і адно з магутнейшых у Еўропе);
дзяржаўнае прадпрыемства «Суднабудаўнічы завод імя 61 камунара»;
ААТ «Дамен Шыпьярдс Акіян» (суднабудаўнічая кампанія);
«Мікалаеўскі гліназёмны завод» (найбольшы вытворца гліназёму ў Еўропе);
Мікалаеўскі авіярамонтны завод «НАРП»;
дзяржаўнае прадпрыемства «Мікалаеўскі марскі гандлёвы порт»;
піўзавод «Янтар»;
ЗАТ «Лакталіс-Україна»;
ТАА «Сандора».

Remove ads

Асвета

Турыстычная інфармацыя

У Мікалаеве знаходзіцца адзін з найлепшых ва Украіне і найвядомейшых у Еўропе заапаркаў. У горадзе дзейнічае шэраг музеяў, у тым ліку мастацкі музей імя Васіля Верашчагіна.

Да ліку прыкметных архітэктурна-гістарычных помнікаў горада належаць:

Абсерваторыя Чарнаморскага флоту (1827) — цяпер гэта Мікалаеўская астранамічная абсерваторыя;
Афіцэрскі сход (1824);
Кафедральны сабор Каспераўскай іконы Маці Божай (1908) УПЦ Кіеўскага патрыярхату;
Кафедральны Свята-Раства-Багародзіцкі сабор (1800—1828) УПЦ Маскоўскага патрыярхату;
Касцёл Св. Іосіфа (1886);
Лютэранская кірха (1852);
Штаб камандуючага Чарнаморскім флотам (1793) — цяпер гэта Музей суднабудавання і флоту;
Яхт-клуб (1904).