Мікалай Аляксандравіч Прыляжаеў

Мікалай Аляксандравіч Прыляжа́еў^[3] (27 верасня 1877 — 26 мая 1944) — вучоны ў галіне арганічнай хіміі, прафесар (1913), акадэмік Акадэміі навук БССР (1940), член-карэспандэнт Акадэміі навук СССР (1933).

Мікалай Аляксандравіч Прыляжаеў
Дата нараджэння	15 (27) верасня 1877
Месца нараджэння	Капасава[d], Саранскі павет[d], Пензенская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	26 мая 1944(1944-05-26)[1] (66 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР[2]
Месца пахавання	Армянскія могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	хімік
Месца працы	Кіеўскі політэхнічны інстытут Імператарскі Варшаўскі ўніверсітэт[d] БДУ БНТУ Інстытут хіміі АН БССР
Альма-матар	Імператарскі Варшаўскі ўніверсітэт[d]
Член у	Акадэмія навук СССР Акадэмія навук БССР
Узнагароды	Прэмія імя А. М. Бутлерава[d]

Біяграфія

Нарадзіўся ў вёсцы Копасава^[4] Пензенскай губерні (зараз у Мардовіі). У 1895 годзе скончыў духоўную семінарыю^[5]. Паступіў на прыродазнаўчае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта^[5] Варшаўскага ўніверсітэта, які скончыў у 1900 годзе. Пачаў працу ў Варшаўскім політэхнічным інстытуце на пасадзе асістэнта на кафедры арганічнай хіміі, з 1908 года — старшы асістэнт^[5]. У 1912 годзе абараніў дысертацыю на ступень магістра^[5]. З 1913 года працаваў у Варшаўскім універсітэце (прафесар), з 1915 года ў Кіеўскім політэхнічным інстытуце, з 1924 года ў Беларускім дзяржаўным універсітэце, загадчык кафедры арганічнай хіміі ў 1924—1938^[6] гадах. У час працы ў Беларускім дзяржаўным універсітэце быў адным са стваральнікаў хімічнага факультэта, яго дэканам^[6] і адначасова ў 1931—1933 гадах займаў пасаду дырэктара Інстытута хіміі Акадэміі навук БССР. З 1935 года М. А. Прыляжаеў у Беларускім політэхнічным універсітэце.

Памёр 26 мая 1944 года ў Маскве. Пахаваны на Армянскіх могілках^[5].

Навуковая дзейнасць

М. А. Прыляжаеў з’яўляецца аўтарам больш за 50 навуковых прац, у тым ліку 4 манаграфій^[5]. Асноўныя працы па хіміі кіслародзмяшчальных арганічных злучэнняў. Распрацаваў спосаб атрымання эпоксізлучэнняў (рэакцыя Прыляжаева).

Сярод апублікаванага:

• Органические перекиси и их применение для окисления непредельных соединений. — Варшава, 1912.

Узнагароды

У 1912 годзе атрымаў Прэмію імя А. М. Бутлерава за працы па ўздзеянню арганічных гідрапераксідаў на негранічныя злучэнні^[5].

Памяць

У 1969 годзе на будынку хімічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта ўстаноўлена мемарыяльная дошка^[6].

Зноскі

1. Прилежаев Николай Александрович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
2. http://csl.bas-net.by/anews1.asp?id=65328
3. Беларусь 1995.
4. М. Прыляжаеў Архівавана 2 снежня 2020. // Нацыянальная бібліятэка Беларусі
5. Имя в белорусской науке: Прилежаев Николай Александрович (руск.)
6. Фотоархив БГУ: Мемориальная доска академику Николаю Прилежаеву Архівавана 1 кастрычніка 2020. (руск.)