Немянчын

Немянчын^[2], таксама Нямянчыне^[3] (літ.: Nemenčinė) — горад у Літве, пры ўпадзенні рэчкі Нямянча ў Вілію. Цэнтр гарадской і сельскай сянюній Віленскага раёна Віленскага павета. Месціцца за 20 км на паўночны ўсход ад Вільні; на шашы Вільня — Свянцяны.

Горад Немянчын літ.: Nemenčinė Герб Сцяг Краіна  Літва Павет Віленскі Раён Віленскі Каардынаты 54°51′00″ пн. ш. 25°28′00″ у. д.HGЯO Плошча 4,78 км² Вышыня цэнтра 122 м Насельніцтва ▼4 582 чал. (1 студзеня 2023)[1] Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Паштовыя індэксы LT-15019 Немянчын на карце Літвы

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Назва

Тапонім «Немянчын» утварыўся ад назвы рэчкі Немянчынка (Нямянча). Тым часам гідронім выводзяць з літоўскай мовы як спалучэнне выразу «не мана», што азначае «не маё», і слова «чынай», што азначае «тут». Абапіраючыся на такую інтэрпрэтацыю, даследчыкі мяркуюць, што рэчка была мяжою паміж старажытнымі княствамі. Іх меркаванне падмацоўвае даўняе гарадзішча з I—IV стагоддзяў, якое месціцца за 1,5 км на поўнач ад Немянчына^[4].

Гісторыя

Немянчын. Н. Орда, XIX ст.

Упершыню Немянчын згадваецца ў 1338 годзе. У 1387 годзе вялікі князь літоўскі Ягайла заснаваў тут першы касцёл. У 1434 годзе паселішчам валодаў Андрэй Саковіч.

У 1557 годзе мясцовых жыхароў вызвалілі ад падаткаў з наданнем абавязку ўтрымліваць масты праз Вілію. Паводле звестак за 1569 год Немянчын быў ва ўладанні вялікіх князёў. У 1766 годзе з мястэчка, а таксама вёсак Немянчын і Геяны ўтварылася асобнае нягродавае староства^[5]. 27 красавіка 1794 года пад Немянчынам паміж паўстанцамі Тадэвуша Касцюшкі і расійскімі войскамі адбылася бітва.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай 1795 года Немянчын апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у Віленскім павеце. У часы паўстання 1830—1831 гадоў у ваколіцах мястэчка адбыліся сутычкі з расійскімі войскамі.

За часамі Першай сусветнай вайны з 1915 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі^[6]. У пачатку 1919 года тэрыторыя занята Чырвонай Арміяй^[7]. З 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР, у канцы сакавіка заняты польскімі войскамі.

У 1920 годзе Ландварова апынулася ў Сярэдняй Літве, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Віленска-Троцкага павета Віленскага ваяводства. У беларускай гістарыяграфіі землі вядомы як Заходняя Беларусь. У другой палове верасня 1939 года тэрыторыя занята Чырвонай Арміяй. 10 кастрычніка 1939, згодна з літоўска-савецкім дагаворам, бальшавікі перадалі мястэчка ў склад Літвы.

З 1940 года ў Літоўскай ССР. 10 кастрычніка 1955 года паселішча атрымала статус горада. У 2004 годзе зацверджаны гарадскі герб.

Насельніцтва

Год Колькасць 2001 5 895 [1] 2002 5 790 [1] 2003 5 767 [1] 2004 5 716 [1] 2005 5 598 [1] 2006 5 478 [1] Год Колькасць 2007 5 377 [1] 2008 5 293 [1] 2009 5 250 [1] 2010 5 183 [1] 2011 5 057 [1] 2012 4 993 [1] Год Колькасць 2013 4 992 [1] 2014 4 933 [1] 2015 4 866 [1] 2016 4 745 [1] 2017 4 677 [8] 2018 4 614 [9] Год Колькасць 2019 4 547 [10] 2020 4 493 [10] 2021 4 831 [1] 2022 4 760 [10] 2023 4 582 [1]

• XIX стагоддзе: 1867 — 420 чал.^[11]
• XX стагоддзе: 1959 — 2081 чал.; 1970 — 3139 чал.; 1976 — 3700 чал.; ; 1979 — 4075 чал.; 1989 — 5612 чал.
• XXI стагоддзе: 2001 — 5892 чал., з іх 56,3 % палякаў, 24,2 % літоўцаў, 12,1 % рускіх, 7,2 % беларусаў; 2009 — 5879 чал.

Інфраструктура

У Немянчыне працуюць 2 гімназіі, гарадская і дзіцячая бібліятэкі, тэатр. У першую суботу сакавіка ў месце праходзіць кірмаш «Немянчынскі Казючык».

Славутасці

Касцёл Святога Міхаіла Архангела

У Нямянчыне дзейнічае Этнаграфічны музей Віленшчыны.

• Касцёл Святога Міхаіла Архангела (1855)
• Могілкі каталіцкія, капліца

Гарады-пабрацімы

•  Dessau-Roßlau^[d], Германія (1995)
•  Вэнгажэва, Польшча
•  Сувалкі, Польшча
•  Элк, Польшча