Плюсквамперфект

past perfect (от лат. plus quam perfectum — «больш, чым перфект» або «больш, чым здзейсненае»; у радзе апісанняў таксама пазапрошлы (даўномінулы, запрошлы) час і перадмінулы час, а таксама прэтэрытперфект^[1][2]) — дзеяслоўная форма, асноўным значэннем якой звычайна лічыцца папярэднічанне у адносінах да некаторай сітуацыі ў мінулым. Адносны час.

Утварэнне

• англійская мова — I had done (Past perfect) — [Да таго часу], я ўжо зрабіў
• армянская мова — արել էի (Վաղակատար անցյալ)
• беларуская мова — быў чытаў (даўномінулы час)
• балгарская мова — бях чел «я прочитал»
• грэчаская мова— είχα γράψει
• іспанская мова — yo había hecho (Pretérito pluscuamperfecto)
• італьянская мова — avevo fatto «я зрабіў» / ero partito «я зʼехаў» (Trapassato prossimo): дапаможны дзеяслоў «avere» ці «essere» у форме імперфекта + дзеепрыметнік прошлага часу сэнсовага дзеяслова
• лацінская мова — lexeram; ornaveram (Plusquamperfectum)
• латышская мова — es biju izdarījis (saliktā pagātne)
• літоўская мова — buvau padaręs
• македонская мова — бев прочитал (предминато време)
• нямецкая мова — ich hatte es gemacht / ich war da gewesen (Plusquamperfekt)
• нідэрладская мова — ik had het gedaan (Voltooid verleden tijd)
• партугальская мова — no seu livro, o escritor contou dos países que visitara / tinha visitado. (у сваёй кнізе пісьменнік распавёў пра краіны, у якіх пабываў.) (Pretérito mais-que-perfeito simples / Pretérito mais-que-perfeito composto)
• польская мова — zrobiłem był (czas zaprzeszły)
• руская мова — я сделал был(о), тряхивал^[3]. У паўднёварускіх гаворках ствараецца сінтэтычна праз улучэнне дадатковай прыстаўкі да формы прошлага часу закончаннага трывання (позагрызла) або падваення прыстаўкі дадзенай формы (поповылезли).
• сербская мова — Ја сам био радио; или Ја бејах / бех радио. (я «быў» працаваў)
• старажытнагрэчаская мова — ἐπεπαιδεύκη / ἐπεπαιδεύκειν (epepaideúkē / epepaideúkein)
• старажытнаруская мова — бѣахъ читалъ
• украінская мова — я був зробив (Давноминулий час)
• фінская мова — minä olin opiskellut (Pluskvamperfekti) «я вучыў(ла), цяпер не вучу»
• французская мова — j’avais fait (Plus-que-parfait)
• царскоўнаславянская мова — неслъ бѧхъ (Я нёс)
• шведская мова — jag hade gjort (Pluskvamperfekt)

аналагічна ў хіндзі, татарскай, удмурцкай і шэрагу іншых моў Еўропы і Азіі.

Нярэдка плюсквамперфект утвараецца пры дапамозе асаблівага паказчыка неактуальнага прошлага, дададзенага да словаформы прошлага часу: напрыклад, у турэцкай, карэйскай і шмат якіх мовах Афрыкі і Акіяніі.

Семантыка

Папярэднічанне ў прошлым

Зірнуўшы на яго, я выйшаў.

Неактуальнае прошлае

Скасаваны выннік

Старажытнаруская мова:

• «И самъ бѧше пошелъ, но вороти …» (Іпацьеўскі летапіс пад 1159 годам)

У беларускай мове:

Мужык пасеяў быў жыта, але яно не ўзышло.

Ён быў ужо пайшоў, але раптам вырашыў вярнуцца.

Пайшлі былі далей, але хутка спыніліся.

Мадальнасць

Трэба зазначыць аднак, што ў апошні час акрэслілася тэндэнцыя да ўжывання ў жывым маўленні складаных формаў не толькі ў значэнні менавіта даўномінулага часу, але і ў значэнні звычайнага прошлага часу.

Зноскі

1. Die Grammatik (= Duden. Band 4). Hrsg. von der Dudenredaktion. 8., überarbeitete Auflage. Dudenverlag, Mannheim/Zürich 2009, S. 463 bzw. Rn. 656. Die Dudengrammatik stützt sich hier auf Thieroff 1992, Eisenberg 2006 und Zifonin et al. 1997.
2. Hoffmann, Ludger: Deutsche Grammatik. Grundlagen für Lehrerausbildung, Schule, Deutsch als Zweitsprache und Deutsch als Fremdsprache. Erich Schmidt, Berlin 2016, S. 251.
3. Ломоносов М. Российская грамматика. § 268