Ртуць

Ртуць (лац.: Hydrargyrum) Hg — хімічны элемент II групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 80. Атамная маса 200,59.

80 Золата ← Ртуць → Талій Cd ↑ Hg ↓ Cn Перыядычная сістэма элементаў 80Hg
Вонкавы від простага рэчыва
[[Выява: Цяжкі вадкі метал срэбрана-белага колеру|280px]]
Уласцівасці атама
Імя, сімвал, нумар	Ртуць / Hydrargyrum (Hg), 80
Атамная маса (малярная маса)	200,592(3) а. а. м. (г/моль)
Электронная канфігурацыя	[Xe] 4f14 5d10 6s2
Радыус атама	157 пм
Хімічныя ўласцівасці
Кавалентны радыус	149 пм
Радыус іона	(+2e) 110 (+1e) 127 пм
Электраадмоўнасць	2,00 (шкала Полінга)
Электродны патэнцыял	Hg←Hg2+ 0,854 В
Ступені акіслення	+2, +1
Энергія іанізацыі (першы электрон)	1 006,0 (10,43) кДж/моль (эв)
Тэрмадынамічныя ўласцівасці простага рэчыва
Шчыльнасць (пры з. у.)	13,546 (20 °C) г/см³
Тэмпература плаўлення	234,32 K (-38,83 °C)
Тэмпература кіпення	629,88 K (356,73 °C)
Цеплыня плаўлення	2,295 кДж/моль
Цеплыня выпарэння	58,5 кДж/моль
Малярная цеплаёмістасць	27,98 Дж/(K·моль)
Малярны аб'ём	14,8 см³/моль
Крышталічная рашотка простага рэчыва
Структура рашоткі	ромбаэдрычная
Параметры рашоткі	ahex=3,464 сhex=6,708 Å
Тэмпература Дэбая	100,00 K
Іншыя характарыстыкі
Цеплаправоднасць	(300 K) 8,3 Вт/(м·К)

Вадкі метал серабрыстага колеру. Адзіны з металаў, вадкі пры звычайнай тэмпературы. Шчыльнасць 13545,7 кг/м³ (пры тэмпературы 20 °С). Тэмпература плаўлення -38,87 °C, тэмпература кіпення 356,58 °C.

У сухім паветры не акісляецца. Акісляецца азонам і пры тэмпературы звыш 300 °C кіслародам. Добра ўзаемадзейнічае з серай і галагенамі.

Прыродныя крыніцы

66-е месца сярод іншых элементаў па распаўсюджанасці. У зямной кары ўтрымліваецца каля 7·10⁻⁶ % ртуці па масе. Асноўны рудны мінерал — кінавар HgS. Радовішчы ў Іспаніі, Украіне, Расіі.

Ртуць, пара і злучэнні ртуці атрутныя. Назапашваюцца ў арганізме, пашкоджваюць нервовую сістэму і парушаюць абмен рэчываў.

Прымяненне

Ртуць выкарыстоўваецца ў прыборах вымярэння ціску (барометры, маноматры, арэометры) і тэмпературы (тэрмометры), для вырабу катодаў пры электрахімічным атрыманні шчолачаў і хлору і інш.

У электратэхніцы — у выключальніках, лямпах дзённага святла, кварцавых лямпах, ігнітронах.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 415. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0216-4 (Т. 13).
• Химический словарь школьника / Б. Н. Кочергин, Л. Я. Горностаева, В. М. Макаревский, О. С. Аранская. — Мн.: Народная асвета, 1990. — С. 171. — 255 с. — 75 000 экз. — ISBN 5-341-00127-3. (руск.)
• Болсун А. Н. Краткий словарь физических терминов / Сост. А. И. Болсун. — Мн.: Вышэйшая школа, 1979. — С. 298. — 416 с. — 30 000 экз. (руск.)

Спасылкі

• Илья Леенсон Ртуть // Энцыклапедыя «Кругосвет» (руск.)
• РТУТЬ // ХиМиК.ru (руск.)