Рэната Дульбека

Рэната Дульбека (італ.: Renato Dulbecco; 22 лютага 1914, Катандзара, Калабрыя, Каралеўства Італія — 20 лютага 2012, Ла-Хоя, Каліфорнія, ЗША) — амерыканскі вірусолаг італьянскага паходжання, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне ў 1975 (сумесна з Дэвідам Балтымарам і Хоўардам Тэмінам) за працу над анкавірусамі — адмысловымі вірусамі, якія могуць выклікаць рак пры ўзаемадзеянні з жывёльнай клеткай^[14][15]. Дульбека навучаўся ва ўніверсітэце Турына пад кіраўніцтвам італьянскага анатама і гістолага Джузэпэ Леві разам з іншымі яго вучнямі Сальвадорам Лурыя і Рытай Леві-Мантальчыні, якія пасля заканчэння вучобы пераехалі з Дульбека ў ЗША і таксама пасля сталі лаўрэатамі Нобелеўскай прэміі. У гады Другой сусветнай вайны быў прызваны ў італьянскую армію, але пазней ўступіў у Супраціў.

Рэната Дульбека
італ.: Renato Dulbecco
Дата нараджэння	22 лютага 1914(1914-02-22)[1][2][…]
Месца нараджэння	Катандзара, правінцыя Катандзара, Калабрыя, Італія[3][4][…]
Дата смерці	19 лютага 2012(2012-02-19)[5][6][…] (97 гадоў)
Месца смерці	Ла-Хоя, Сан-Дыега, акруга Сан-Дыега, Каліфорнія, ЗША[7][8]
Грамадзянства	Італія[9][10][…]  ЗША[11][12][…]  Каралеўства Італія
Род дзейнасці	вірусолаг, урач
Навуковая сфера	вірусалогія
Месца працы	Каліфарнійскі тэхналагічны інстытут Human Genome Project[d] Каліфарнійскі ўніверсітэт у Сан-Дыега Індыянскі ўніверсітэт[d]
Альма-матар	Турынскі ўніверсітэт (1936)
Вядомыя вучні	Хоўард Тэмін
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі Нацыянальная акадэмія навук ЗША[13] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук
Узнагароды	кавалер Вялікага крыжа ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай»[d] (12 сакавіка 1991) вялікі афіцэр ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай»[d] (3 студзеня 1981) грант Гугенхайма прэмія Альберта Ласкера за фундаментальныя медыцынскія даследаванні (1964) Selman A. Waksman Award in Microbiology[d] (1974) прэмія Мэрджары Стэфенсана[d] (1973) прэмія Пауля Эрліха і Людвіга Дармштэтэра[d] (1967) прэмія Луізы Грос-Хорвіц (1973) Howard Taylor Ricketts Prize[d] (1965) медаль Джона Скота[d] (1958) медаль Левенгука[d] (1974) honorary doctorate of the University of Las Palmas, Gran Canaria[d] (1996) замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (25 красавіка 1974) ганаровы доктар Брусельскага вольнага ўніверсітэта[d] (1978) AACR-G.H.A. Clowes Award for Outstanding Basic Cancer Research[d] (1961)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ранняе жыццё

Нарадзіўшыся ў Катандзара (Паўднёвая Італія), ён вырас у Лігурыі у прыбярэжным горадзе Імперыя. Скончыўшы ў 16 гадоў школу, паступіў у Турынскі ўніверсітэт. Нягледзячы на вялікую цікавасць да матэматыкі і фізікі, вырашыў вывучаць медыцыну. У 22 гады скончыў універсітэт па спецыяльнасці Паталагічная анатомія і паталогія, пад кіраўніцтвам прафесара Джузэпэ Леві. Падчас навучання пазнаёміўся з Сальвадорам Лурыя і Рытай Леві-Мантальчыні, сяброўства з якімі падштурхне яго да пераезду ў ЗША пазней. У 1936 годзе прызваны на ваенную службу ў якасці ваеннага лекара, дэмабілізаваўся ў 1938 годзе. У 1940 годзе Італія ўступіла ў Другую сусветную вайну і Дульбека быў зноў мабілізаваны і адпраўлены на фронт у Францыю і Расію, быў паранены. Пасля шпіталізацыі і паразы фашызму ён уступіў у Супраціў супраць германскай акупацыі^[15].

Кар’ера і даследаванні

Пасля заканчэння вайны ён аднавіў працу ў лабараторыі прафесара Леві, але неўзабаве разам з Рытай Леві-Мантальчыні пераехаў у ЗША, дзе ў Блумінгтане, Індыяна ён працаваў з Сальвадорам Лурыя над вывучэннем бактэрыяфагаў. Улетку 1949 ён пераехаў у Каліфарнійскі тэхналагічны інстытут, уступіўшы ў даследчую групу пад кіраўніцтвам Макса Дэльбрука. Тут ён пачаў свае даследаванні на анкавірусах, што паражаюць жывёльныя клеткі, у прыватнасці на прадстаўніках сямейства Поліамавірусы^[16]. У канцы 1950-х ён прыняў у сваю групу Хоўарда Тэміна ў якасці студэнта. З ім, а таксама з Дэвідам Балтымарам ён пазней падзяліў Нобелеўскую прэмію па фізіялогіі і медыцыне (1975) за «адкрыцці, якія тычацца ўзаемадзеяння паміж анкавірусамі і генетычным матэрыялам клеткі». Тэмін і Балтымар прыйшлі да адкрыцця зваротнай транскрыптазы спантанна і незалежна адзін ад аднаго. Хоць Дульбека не прымаў непасрэднага ўдзелу ў адным з гэтых эксперыментаў, ён навучыў іх двум метадам, якія яны выкарыстоўвалі, каб зрабіць адкрыццё.

Член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША(1961) і Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1965), замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства (1974)^[17]. Падпісаў «Папярэджанне чалавецтву» (1992)^[18].

Нобелеўская прэмія

Дульбека і яго група прадэманстравалі, што інфікаванне нармальных клетак з дапамогай пэўных тыпаў вірусаў (анкавірусаў) вядзе да ўбудавання гена віруснага паходжання ў геном клеткі-гаспадара, і што гэта прыводзіць да змены (набыццю пухліннага фенатыпу) клеткі. Як было паказана Тэмінам і Балтымарам, якія падзялілі з Дульбека Нобелеўскую прэмію, перанос генаў віруса ў клетку кантралюецца ферментам, названым зваротная транскрыптаза (ці, больш дакладна, РНК-залежная ДНК-полімераза), якая рэплікуе вірусны геном (у гэтым выпадку з РНК у ДНК), які пасля ўбудоўваецца ў геном клеткі-гаспадара.

Анкавірусы з’яўляюцца прычынай некаторых відаў раку ў чалавека. Даследаванне Дульбека дало падставы для дакладнага разумення плыні малекулярных механізмаў, дзякуючы якім яны размножваюцца, такім чынам дазваляючы людзям лепш змагацца з імі. Акрамя таго, механізмы канцэрагенеза, рэгуляванага анкавірусамі блізка супадаюць з працэсамі, на працягу якіх нармальныя клеткі выраджаюцца ў ракавыя клеткі. Адкрыцці Дульбека дазволілі людзям лепш разумець рак і змагацца з ім. Таксама добра вядома, што ў 1980—1990-х гадах разуменне механізму дзеяння зваротнай транскрыптазы, паходжання, прыроды і ўласцівасцяў Віруса імунадэфіцыту чалавека (ВІЧ, з якіх ёсць два найбольш вывучаных сератыпа, ВІЧ-1, і што радзей сустракаецца і менш вірулентны ВІЧ-2), вірус, які пры нявыяўленні ў канчатковым рахунку выклікае СНІД, прывяло да распрацоўкі першай групы лекаў, якія могуць лічыцца паспяховымі супраць вірусаў, інгібітары зваротнай транскрыптазы, з якіх адзін найбольш вядомы сёння — Зідавудзін. Гэтыя прэпараты да гэтага часу выкарыстоўваюцца як частка сучаснага «кактэйлю» высока актыўнай антырэтравіруснай тэрапіі.

Іншыя ўзнагароды

• Стыпендыя Гугенхайма (1957)^[19]
• Медаль Джона Скота (1958)
• Прэмія Альберта Ласкера за фундаментальныя медыцынскія даследаванні (1964)
• Прэмія Говарда Тэйлара Рыкетса (1965)
• Прэмія Пола Эрліха і Людвіга Дармштатэра (1967)
• Прэмія Луізы Грос-Хорвіц (1973)
• Прэмія Сельмана А. Ваксмана ў галіне мікрабіялогіі (1974)
• Лекцыя Левенгука Лонданскага каралеўскага таварыства (1974)

Зноскі

1. Renato Dulbecco // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. Renato Dulbecco // Музей Саламона Гугенхайма — 1937. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q10498496'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q201469'></a>
3. Дульбекко Ренато // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. Renato Dulbecco 1914-2012 — Нацыянальная акадэмія навук ЗША.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q270794'></a>
5. Renato Dulbecco obituary: 1975 Nobel Prize winner in medicine // Los Angeles Times — El Segundo: 2012. — ISSN 0458-3035; 2165-1736 Праверана 12 жніўня 2012.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q983859'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q188515'></a>
6. Week ending Saturday, February 25, 2012

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q99946223'></a>
7. Baltimore D. Retrospective. Renato Dulbecco (1914-2012). // Science / H. Thorp — Northern America: AAAS, 2012. — Vol. 335, Iss. 6076. — P. 1587. — ISSN 0036-8075; 1095-9203 — doi:10.1126/SCIENCE.1221692

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q34031300'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q192864'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11206458'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2017699'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q40358'></a>
8. Renato Dulbecco, who won a Nobel for virus research, dies at 97 // The Washington Post / M. Murray — Washington: Fred Ryan, 2012. — ISSN 0190-8286; 2641-9599

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q166032'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5496202'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q61'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q54917992'></a>
9. Renato Dulbecco // Reverse transcriptase

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
10. Renato Dulbecco: Virologist and Nobel laureate // The Independent — Britain: 2012. — 176681 экз. — ISSN 1741-9743

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11149'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q145'></a>
11. Renato Dulbecco // Encyclopædia Britannica

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
12. NNDB — 2002.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513'></a>
13. NNDB — 2002.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513'></a>
14. «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1975». Nobelprize.org. 12 Sep 2012
15. Nobel autobiography of Dulbecco
16. From the molecular biology of oncogenic DNA viruses to cancer. — Science, 1976. — Т. 192. — № 4238. — С. 437—440. — DOI:10.1126/science.1257779 — PMID 1257779.
17. Fellowship of the Royal Society 1660-2015 (нявызн.). London: Royal Society. Архівавана з першакрыніцы 15 ліпеня 2015.
18. Архивированная копия (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 26 жніўня 2011.
19. Renato Dulbecco (нявызн.)(недаступная спасылка). gf.org. Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2020. Праверана 15 красавіка 2019.