Дэвід Балтымар

Дэвід Балтымар (англ.: David Baltimore; нар. 7 сакавіка 1938(1938-03-07)^[1][2][…], Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк^[3]) — амерыканскі біяхімік, малекулярны біёлаг і вірусолаг, педагог, папулярызатар навукі^[11]. У 1971 годзе прапанаваў класіфікацыю вірусаў у залежнасці ад тыпу геномнай нуклеінавай кіслаты і спосабу яе рэплікацыі. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне (1975).

Дэвід Балтымар
англ.: David Baltimore
Дата нараджэння	7 сакавіка 1938(1938-03-07)[1][2][…] (87 гадоў)
Месца нараджэння	Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк[3]
Грамадзянства	ЗША
Жонка	Alice S. Huang[d]
Род дзейнасці	вірусолаг, выкладчык універсітэта, мікрабіёлаг
Навуковая сфера	біяхімія, малекулярная біялогія і вірусалогія
Месца працы	Масачусецкі тэхналагічны інстытут Каліфарнійскі тэхналагічны інстытут Ракфелераўскі ўніверсітэт
Альма-матар	Каледж Суортмара[d] Масачусецкі тэхналагічны інстытут Ракфелераўскі ўніверсітэт John L. Miller Great Neck North High School[d] William A. Shine Great Neck South High School[d]
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства[4] Французская акадэмія навук[5] Папская акадэмія навук[6] Нацыянальная акадэмія навук ЗША[7] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук[8] Амерыканская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі[6] Еўрапейская арганізацыя малекулярнай біялогіі[d][9] Еўрапейская акадэмія[10] American Medical Writers Association[d][7] Нацыянальная медыцынская акадэмія ЗША[7] The Japanese Biochemical Society[d][7] American Academy of Microbiology[d][7]
Узнагароды	міжнародная прэмія Фонда Гайрднера (1974) AMA Scientific Achievement Award[d] (2002) член Еўрапейскай арганізацыі малекулярнай біялогіі[d] NAS Award in Molecular Biology[d] (1974) медаль сэра Ханса Крэбса[d] (1997) член Амерыканскай асацыяцыі садзейнічання развіццю навукі[d] член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук ганаровы доктар Універсітэта Буэнас-Айрэса[d] ганаровы доктар Гарвардскага ўніверсітэта[d] (2005) замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (1987) Warren Triennial Prize[d] (1971) прэмія фонду Уорэна Альперта[d] (2000) Lasker-Koshland Special Achievement Award in Medical Science[d] (2021)
Сайт	bbe.caltech.edu/p… (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Прэзідэнт Каліфарнійскага тэхналагічнага інстытута у 1997—2006 гады, цяпер эмерыт і яго прафесар, раней прэзідэнт Ракфелераўскага ўніверсітэта (з 1990) і прафесар Масачусецкага тэхналагічнага інстытута, у апошнім прапрацаваў больш за чвэрць стагоддзя і з’яўляўся дырэктарам-заснавальнікам Whitehead Institute^[en] (1982—1990).

Член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША і Нацыянальнай медыцынскай акадэміі ЗША, а таксама Амерыканскага філасофскага таварыства, замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства і Французскай акадэміі навук. Ганараваны Нацыянальным навуковым медалём ЗША (1999).

Біяграфія

Скончыў Суортмор-каледж (1960), вывучаў малекулярную біялогію і вірусалогію ў Масачусецкім тэхналагічным інстытуце (1960—1961) і Ракфелераўскім універсітэце, у апошнім у 1964 годзе атрымаў ступень доктара філасофіі (PhD), а затым удасканальваўся па біяхіміі зноў у Масачусецкім тэхналагічным інстытуце (1964—1965). У 1965—1968 гадах навуковы супрацоўнік інстытута біялагічных даследаванняў імя Дж. Солка ў Сан-Дыега (штат Каліфорнія). З 1968 Асацыіраваны прафесар мікрабіялогіі, з 1972 года поўны прафесар Масачусецкага тэхналагічнага інстытута і ў 1982—1990 гадах дырэктар-заснавальнік яго Whitehead Institute^[en]. З 1990 года прэзідэнт Ракфелераўскага ўніверсітэта. У 1997—2006 гадах прэзідэнт Каліфарнійскага тэхналагічнага інстытута, затым эмерыт, у цяперашні час таксама Міліканаўскі прафесар (Robert Andrews Millikan Professor) біялогіі.

Старшыня Камітэта па даследаванні СНІДу Нацыянальнага інстытута здароўя ЗША (з 1986 года), а таксама кансультант па пытаннях медыцыны шэрагу ўрадавых устаноў, з 1979 года член Вучонага савета навукова-даследчага інстытута імя Х. Вейцмана.

Балтымару належыць адно з найбуйнейшых дасягненняў у малекулярнай біялогіі і генетыцы XX стагоддзя: ён эксперыментальна даказаў, што носьбітам генетычнай інфармацыі можа быць не толькі малекула ДНК (дэзоксірыбануклеінавай кіслаты), што да яго не падвяргалася сумневу, але і малекула РНК (рібанукляінавай кіслаты), якой да гэтага прыпісвалася толькі функцыя пераносу генетычнай інфармацыі ад ДНК да бялку. Пачаўшы ў сярэдзіне 1960-х гадоў даследаванні вірусаў поліяміеліту, якія змяшчаюць РНК, (шэраг лабараторных эксперыментаў ён праводзіў разам з жонкай Эліс, мікрабіёлагам), Балтымар затым звярнуўся да пухлінародным вірусам, шмат з якіх таксама ўтрымлівалі РНК, але не ўтрымлівалі ДНК. У серыі эксперыментаў канца 1960-х — пачатку 1970-х гадоў Балтымар усталяваў, што здольнасць вірусаў, якія змяшчаюць РНК, паражаць клеткі тканін чалавека і жывёл — гэта вынік так званай зваротнай транскрыпцыі, то бок магчымасці перадачы генетычнай інфармацыі ад ДНК да РНК, а затым да бялку (транскрыпцыя), а, наадварот, ад малекулы РНК да ферментаў ДНК — полімеразе (рэвертазе) і ўжо ад яго да клеткі, якая ў выніку перараджаецца ў пухлінную. Адкрыццё (адначасова з Хоўардам Тэмінам і незалежна ад яго) зваротнай транскрыпцыі дазволіла Балтымару раскрыць механізм ўзнікнення многіх формаў злаякасных пухлін і лейкозаў. Пасля 1973 Балтымар адкрыў і апісаў восем раней невядомых онкагенаў вірусаў, якія адносяцца да так званых рэтравірусаў (да апошніх належаць таксама ўзбуджальнікі гепатыту і СНІДу). У той жа час Балтымар на базе гэтага адкрыцця распрацаваў метады штучнага сінтэзу генаў, якія вызначаюць структуру бялку ў малекулах гемаглабіну чалавека, заклаўшы, такім чынам, асновы геннай інжынерыі.

За гэтыя адкрыцці ў 1975 ён быў ганараваны Нобелеўскай прэміяй па фізіялогіі і медыцыне (сумесна з Хоўардам Тэмінам і Рэната Дульбека).

Акрамя таго, у 1986 годзе Балтымар сумесна з Сінам адкрылі адзін з найбольш ключавых транскрыпцыйных фактараў — NF-kB. Гэты фактар да гэтага часу актыўна вывучаецца, і ўжо паказана, што ён уцягнуты ў рэалізацыю амаль усіх ключавых працэсаў у клетках эукарыёт.

Балтымар належыць да тых навукоўцаў, якія бачаць небяспеку злоўжывання дасягненнямі геннай інжынерыі і выступаюць за мараторый на некаторыя напрамкі даследаванняў у гэтай галіне.

Ён падпісаў «Папярэджанне навукоўцаў чалавецтву» (1992)^[12], а ў 2016 годзе — ліст з заклікам да Greenpeace, Арганізацыі Аб’яднаных Нацый і ўрадам усяго свету спыніць барацьбу з генетычна мадыфікаванымі арганізмамі (ГМА)^[13][14][15].

Член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1974)^[16] і Нацыянальнай медыцынскай акадэміі ЗША (1988), Амерыканскага філасофскага таварыства (1997) і Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1974), Папскай акадэміі навук(1978), замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства (1987), Еўрапейскай акадэміі (1999) і Французскай акадэміі навук (2000), член EMBO (1983) і Амерыканскай асацыяцыі імунолагаў (1984), а таксама Амерыканскай асацыяцыі садзейнічання развіццю навукі, ганаровы доктар шэрагу амерыканскіх і замежных універсітэтаў, у прыватнасці Ракфелераўскага універсітэта (2004).

Узнагароды

• Gustav Stern Award in Virology (1970)
• Warren Triennial Prize (1971)
• Eli Lilly and Company-Elanco Research Award^[de] (1971)
• Міжнародная прэмія Гайрднера (1974)
• NAS Award in Molecular Biology^[en] (1974)
• Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне (1975)
• Behring-Heidelberger Prize Амерыканскай асацыяцыі імунолагаў (1990)
• Sir Hans Krebs Medal^[en] (1997)
• Нацыянальны навуковы медаль ЗША (1999)
• Warren Alpert Foundation Prize^[en] (2000)
• Excellence in Mentoring Award Амерыканскай асацыяцыі імунолагаў (2009)

Зноскі

1. Балтимор Дейвид // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
2. David Baltimore // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
3. Балтимор Дейвид // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. Fellows Directory Праверана 16 мая 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q99485572'></a>
5. www.academie-sciences.fr Праверана 16 мая 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q107214467'></a>
6. www.pas.va Праверана 16 мая 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q106982426'></a>
7. www.pas.va

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q106982426'></a>
8. https://www.amacad.org/person/david-baltimore-0 Праверана 16 мая 2019.
9. people.embo.org Праверана 16 мая 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q108788880'></a>
10. www.ae-info.org

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q107213897'></a>
11. Caltech’s David Baltimore and Fiona Harrison Named among America’s Best Leaders for 2008 | www.caltech.edu
12. Предупреждение учёных человечеству (англ.)
13. 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs
14. Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs)
15. Список нобелевских лауреатов подписавших письмо
16. David Baltimore (англ.)